5 november in de geschiedenis: Bobby Fischer en Guy Fawkes

Welke belangrijke historische gebeurtenissen hebben plaatsgevonden op de datum 5 november? Het was de datum waarop Guy Fawkes in 1605 een aanslag probeerde te plegen op het Britse parlement. Het was in 1668 de datum waarop in Groot Brittannië ‘The Glorious Revolution’ begon. In 1972 was het de datum waarop Bobby Fischer de wereldtitel schaken pakte. 5 november was een vruchtbare datum in de muziekgeschiedenis: op die datum werden onder meer Ike Turner, Herman Brood, Gram Parsons, Bryan Adams en Ryan Adams geboren.

Bobby Fischer-Boris Spasski

In 1972 pakte Bobby Fischer in Reykjavik (IJsland) de eindzege in de meest ophefmakende schaakmatch aller tijden: de WK-tweekamp tussen Fischer (USA) en Rus Boris Spasski. Doordat deze match tussen een Amerikaan en een Sovjet-rus midden tijdens de Koude Oorlog plaatsvond, kreeg dit WK schaken voor velen een grote symbolische waarde. Het werd beschouwd als een strijd van het kapitalisme tegen het communisme, van het individualisme versus het collectivisme, van de democratie tegen de dictatuur en van het eenzame genie versus de totalitaire staat.

Comeback in 1992

De mysterieuze Fischer, die even geniaal als gek was, zou na het behalen van de wereldtitel twintig jaar lang niet meer in het openbaar een schaakpartij spelen. Pas in 1992 keerde hij terug in de openbaarheid, voor een 'revanche-match' tegen Spasski. Aangezien deze tweekamp echter in Joegoslavië plaatsvond (waartegen VN-sancties golden wegens de burgeroorlog), had de regering van de VS van tevoren Fischer verboden om de tweekamp te spelen. Tijdens de persconferentie voor deze match spuugde Fischer echter letterlijk op de brief waarin het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken hem dit verbood en hij speelde deze tweekamp toch. Fischer won de match uiteindelijk met 10-5. Door het negeren van het verbod was Fischer, die twintig jaar eerder nog de grote held in Amerika was, voortaan persona non grata in de VS.

In de jaren na deze tweekamp leefde Fischer op diverse plaatsen ondergedoken, om de Amerikaanse justitie te ontlopen. Uiteindelijk kreeg hij asiel in IJsland, het land waar hij in 1972 de wereldtitel had behaald. Op 17 januari 2008 overleed Robert James 'Bobby' Fischer op 64-jarige leeftijd in de IJslandse hoofdstad Reykjavik.

The Glorious Revolution

5 november 1688 is een belangrijke datum in de Britse geschiedenis. Op die dag landde de Nederlandse stadhouder Willem II in Brixmham. Het was het begin van The Glorious Revolution. Dit zou ertoe leiden dat Willem II en zijn vrouw Maria Stuart de koning en koningin werden van Engeland, Ierland en Schotland. Willem III was naar Groot Brittannië getrokken op uitnodiging van verschillende prominente protestante Britten.

Eerste studente in Nederland

Op 5 november 1607 Anna Maria van Schurman geboren. Zijn werd de eerste vrouw die toestemming kreeg om colleges te volgen aan een Nederlandse universiteit. Vaak wordt Aletta Jacobs (1854-1929) beschouwd als de eerste Nederlandse studente. Dat klopt dus niet helemaal. In de eeuwen voordat Aletta Jacobs de universiteit bezocht, hadden immers al heel wat andere vrouwen colleges gevolgd aan Nederlandse universiteiten. Aletta Jacobs was echter wel de eerste vrouwelijke studente die afstudeerde aan een universiteit. (Voorheen konden vrouwen wel toestemming krijgen om de colleges te volgen, maar niet om de examens te doen.)

Muzikale datum: Rocket 88, Gram Parson en Herman Brood geboren

Rocket 88: de geboorte van de Rock & Roll?

5 november is ook een vruchtbare datum in de popmuziekgeschiedenis. Op 5 november 1931 werd Ike Turner geboren. In 1951 schreef hij popmuziekhistorie door het nummer Rocket 88 op te nemen, wat volgens velen de eerste echte Rock & Roll-plaat aller tijden is. In de jaren zestig werd Ike Turner beroemd als de helft van het duo Ike & Tina Turner. (Tina Turner was zijn toenmalige vrouw.) Midden jaren zeventig gingen zij uit elkaar. Ike Turner overleed in december 2007 als gevolg van een overdosis cocaïne.

Herman Brood en Gram Parsons

Op 5 november 1946 werden twee legendarische zangers geboren: Herman Brood en Gram Parsons. Brood werd Neerlands grootste Rock & Roll-ster en troeteljunkie. Behalve als muzikant maakte hij ook veel furore als schilder. Herman Brood overleed in 2001. Bart Chabot vereeuwigde Brood in een reeks biografische boeken, waarvan de eerste het bekendst is: Broodje Gezond.

Gram Parsons wordt door velen beschouwd als één van de belangrijkste grondleggers van de countryrock en de alternatieve country (die ook wel 'twang' wordt genoemd). Parsons zat onder meer in de bands The Byrds en The Flying Burrito Brothers. Hij overleed in 1973, als gevolg van een dodelijk cocktail van morfine en alcohol.

Ryan Adam & Bryan Adams

5 november is ook de verjaardag van twee muzikanten waarvan de namen zo veel op elkaar lijken, dat ze regelmatig door elkaar worden gehaald: de Canadees Bryan Adams (geboren in 1959) en de Amerikaan Ryan Adams (geboren in 1974).

Feestdag: Guy Fawkes' Day

5 november is in Engeland een feestdag, genaamd Guy Fawkes' Day. Men herdenkt op die datum het zogenaamde 'buskruitverraad', waarover onder meer de bekende film 'V for Vendetta' gaat. Op 5 november 1605 probeerde de katholieke activist Guy Fawkes namelijk het Engelse parlement op te blazen tijdens de openingszitting. Daarbij hoopte hij zowel de protestante koning, als andere leden van de Koninklijke familie, plus de ministers en zo veel mogelijk parlementsleden in één keer te vermoorden. Zijn plan werd echter ontdekt. Fawkes werd opgepakt en enige maanden later opgehangen.

Overleden op 5 november

5 november 1977 was een treurige dag voor de stripwereld. Op die dag overleed de geniale scenarioschrijver René Goscinny op 51-jarige leeftijd tijdens een inspanningstest. Goscinny was onder meer de scenarist van veel verhalen van Asterix en Lucky Luke, maar hij schreef ook de boekenserie over Le Petit Nicolas (De kleine Nicolaas). 5 november is ook de sterfdag van de legendarische Russische pianist Vladimir Horowitz. Hij overleed op 5 november 1989 op 86-jarige leeftijd.