Egyptische kunst 9: De tempels

De tempel was de aardse woonplaats van de God. De koning zelf wijdde elke tempel in. De oudste tempels waren niet meer dan een hut; de grootste tempels stammen uit het Nieuwe Rijk, zoals de tempel van Amon in Karnak en de grote tempel van Luxor. Opvallend aan de tempels zijn de pylonen en de zuilen.

Architectuur

Bekijken we de architectuur van de Egyptische tempels uit technisch oogpunt, dan zien we een vrij primitief bouwsel. Kenmerkend is het stapelen van grote steenblokken. Belangrijk is echter dat deze architectuur een grote mate van eenheid met het omringende landschap bezit. Men plaatste vlak tegen vlak. met andere woorden: men plaatste de verschillende vlakken van het gebouw zodanig dat er een harmonieuze vlakverdeling ontstond. Hier kunnen we onmiddellijk een grote sprong door de tijd maken naar de twintigste eeuw. De invloed die vlakken op elkaar hebben, is uitgebuit bij de bouw van -onder andere- het schitterende stadhuis van Hilversum. Bij het bouwen van de Egyptische tempels is men uitgegaan van dezelfde gedachte (of moeten ze zeggen:andersom?), zodat men strakke, haast modern aandoende vormen kreeg.

De indeling

De tempels waren verdeeld in drie gedeelten: voorhof, het heilige en het heilige der heiligen. We vinden deze indeling terug in de Bijbel, aanvankelijk bij de tabernakel en later bij de tempel van Salomo. Voor de tempel stonden twee grote, zware torens, de pylonen. Op die pylonen was een ruimte waar men kon staan. Die gedeelten waren omringd door de zogenaamde hollijsten. In het voorhof moest de schijn gewekt worden van een bloementuin. Dit werd gesuggereerd door de zuilen, die aan de zijden van het voorhof stonden. Men onderscheidde verschillende soorten kapiteel; het lotuskapiteel, verdeeld in lotusknopkapiteel en lotuskelkkapiteel en als derde soort het Hathorkapiteel. Deze zuilen mochten niet het idee geven dat ze het dak droegen, daarom was de deksteen klein gehouden zodat het leek of het dak iets boven de zuilen zweefde.

Toegankelijkheid

In het voorhof mocht iedereen komen, in het heilige en het heilige der heiligen alleen de priesters. Het feit dat iedereen in de tempel mocht komen was aanleiding voor kamelendrijvers om hier hun toevluchtsoord te zoeken. Meestal overnachtte men in de tempels. Die kamelen raakten in het voorhof ook hun overtollig vocht kwijt, zodat de lucht daar op de duur vergeven was van de stank van urinezuur. Toen dan ook am(m)oniak werd uitgevonden, dacht men bij het ruiken hiervan onmiddellijk aan de stank in de Amontempels. Daarom heeft men die nieuwe vloeistof naar de Egyptische Amontempels genoemd: Am(m)oniak! In een zijwand van de tempel, ter plekke van het heilige der heiligen, had men een ruimte uitgespaard waardoor katten -voor de Egyptenaren heilige dieren- vrij in- en uitlopen konden. Dat ook de lucht in het heilige der heiligen daar niet frisser op werd, laat zich raden.