Egyptische kunst 12: Tegenstelling tot de Griekse kunst

Het verschil tussen Egyptische en Griekse kunst heeft als basis het verschil in denken over de betekenis van kunst. Welk doel wordt er met kunst gediend? Is het bedoeld voor de eeuwigheid, om degene die afgebeeld is een goede reis door het hiernamaals te geven, of is het om de schoonheid van het lichaam te laten zien: voor het hiernumaals?

Verschil in denken

De overgangstijd van de Egyptische naar de Griekse kunst niet meegerekend, kunnen we zeggen dat de Egyptenaren een heel andere kunstopvatting hadden dan de Grieken. Het verschil in opvatting ligt voornamelijk in het verschil in denken. In Egypte stond de kunst in dienst van de godsdienst; in Griekenland stond de kunst in dienst van de schoonheid, evenals in de latere Renaissance. De Grieken sloegen met hun kunst al spoedig een eigen weg in. De eigen aard van het Griekse volk en hun liefde voor de natuur en voor de schone vormen van het menselijk lichaam dreef hen daartoe. De Grieken hebben een geheel eigen kunst, hoewel de beeldhouwwerken uit de vroegste periode wel onder invloed gestaan hebben van de beeldhouwkunst van Egypte en andere oosterse volkeren.

Techniek

Sommige Griekse beelden zijn op dezelfde wijze vervaardigd als de Egyptische beelden: ze zijn uit het vierzijdig prismatisch blok gehaald. Op de vier zijden van het blok werd de omtrek van de figuur van terzijde, van voren en van achteren getekend. Dan ging men aan die vier zijden rechtstandig naar binnen werken. De figuur die dan overbleef, werd wel afgerond, maar behield -vooral in Egypte- toch heel duidelijk een voor- en zijaanzicht. Toch is er een groot verschil tussen laat-Egyptische en vroeg-Griekse beeldhouwwerken. Dat is heel goed op te merken aan één van de schoonste voortbrengselen uit de vroege Griekse periode: de Apollo van Tenea. De Egyptische beelden staan in volle rust, ze zijn statisch. De Apollo van Tenea staat ook, maar het is een moment van stilstand in een gaande beweging. In latere perioden bewijst de Griekse kunstenaar hoe hij de weergave van de menselijke anatomie tot in de puntjes beheerst; hoe hij beweging in dode steen kon brengen.

Hiernamaals en hiernumaals

Het belangrijkste verschil tussen de Egyptische en Griekse kunst is wel het natuurgetrouw afbeelden van het lichaam, het benadrukken van de schoonheid daarvan. De achtergrond hiervan is de manier van denken in beide culturen. De Egyptenaren zagen een beeld als woonplaats voor het dubbel in het hiernamaals. Het beeld had een religieuze betekenis.

Ook de Grieken hadden hun religie, maar die was heel anders dan de religie van de oude Egyptenaren, namelijk: anthropomorfisch en naturalistisch. Dat houdt in: in het middelpunt van hun denken en voelen stond niet de godheid, maar demens: harmonisch en volmaakt. De Grieken schouwden niet, gelijk de Egyptenaren in de eeuwigheid, het hiernamaals, maar in het heden, het hiernumaals. Daarom was hun kunst niet gebonden aan starre, conventionele voorschriften, maar hadden zij de vrijheid de mens af te beelden zoals hij was. Iets, dat in later tijd weer sterk geïdealiseerd werd.