Hoe koffie onze geschiedenis schrijft

Koffie wordt tegenwoordig als een normale drank besteld in een café. Als de koffieplant niet bestond waren café's nooit ontstaan, zouden de boeken over Harry Potter misschien niet geschreven zijn. De geschiedenis van koffie gaat ver terug, de Nederlanders hebben een grote invloed gehad betreffende de handel en gebruiken rond koffie. Een kop koffie 's morgens bij het ontbijt is in Nederland de gangmaker naar het werk.

Lofzang over koffie

Johann Sebastiaan Bach schreef ooit "koffie is meer dan duizend kusjes en zachter dan Muscat wijn". Het was het jaar 1730 toen J.S. Bach zijn 'koffie cantate: Schweigt stille, plaudert nicht' tot uitvoering bracht in 'Zimmerman's koffiehuis'. De koffiedrank had recentelijk zijn intrede gedaan en was een verleidelijke drank. Koffiehuizen, naderhand café's genoemd, schoten wereldwijd uit de grond. Veel kunstenaars brachten hun tijd samen door in een café onder het genot van een kop koffie.

In Californië werd de 'koffie Latte' bedacht, hete opgeschuimde melk met sterke koffie, zo ontstond de 'Espresso Bar' die weer chiquer was dan een ordinair café. In 1990 zat in een café, The Elephant House in Edinburgh Schotland, een alleenstaande schrijfster te genieten van haar koffie terwijl ze haar boek 'Harry Potter and the Philosopher's Stone' schreef, ze is wereldberoemd geworden onder de naam J.K. Rowling in het café gebruikte ze haar naam Joanne Murray, dat was haar naam toen ze nog getrouwd was.

Het zwarte goud

De meeste koffie wordt verbouwd in een van de oudste landen ter wereld, Ethiopië. Een land als Ethiopië wordt daar niet rijk van, de handel in en het aanbod van koffie op de wereldmarkt is zo groot dat de prijs erg laag is. Als de vraag naar koffie in de handelsmarkt ook maar iets afneemt dat gaat de verkoopprijs al omlaag en is de winst nihil. Als de legende klopt dan waren het de monniken van Ethiopië die de koffie als drank ontdekten. Het verhaal over een geitenhoeder dat rond gaat vertelt dat hij zijn geitenkudde aan het zoeken was. Hij vond de kudde terug, gretig etend van rode bessen. Deze rode bessen, door 'Linnaeus' gecategoriseerd als 'Coffea arabica', hadden een euforisch effect op hem toen hij ze at. Hij vertelde een voorbijganger over deze bessen en ook hij voelde zich euforisch, de cafeïneboost had zijn werking.

De geitenhoeder nam de rode bessen mee naar het klooster, zij bedachten een manier om van deze bessen een drank te maken, koffie, die ze vooraf dronken zodat ze tijdens het gebed niet in slaap vielen. De Ethiopiërs verhandelden hun koffie naar het buurland Sudan tot Jemen. In Europa is de koffie meegebracht op een van de reizen door Marco Polo uit Venetië in 1615, via Italië werd de koffie toen der tijd verhandeld. Koffie werd een geduchte concurrent van de Spaanse chocolade uit zuid-Amerika en de Chinese thee.

Nederland en koffie

De Nederlanders waren de eerste die een koffieplant levend meebrachten en deze kweekten in tuinkassen. In Leiden stond toen een glazenhuis genaamd de 'Botanische Tuin Leiden', dat was rond 1599. Koffie werd in Nederland van af toen gretig gedronken wat heden ten dagen nog steeds gebruikelijk is. In de gouden eeuw werd de koffieplant verscheept naar Indonesië (Batavia in het oude Java) en Malabar (Peperkust van India). Grote koffieplantages werden aangelegd waardoor de Nederlandse wereldhandel in koffie een feit werd.

Frankrijk en koffie

In 1720 was de Franse marine officier Gabriel Mathieu de Clieu gestationeerd in Martinique, een van de bovenwindse eilanden in de Caribische zee. Hij bezat een enkele koffieplant die hij koesterde, de zaden van deze plant werden gebruikt voor de eerste plantage op Martinique. Zodoende ontstond de koffie-industrie op dit eiland.

Het café

Wereldwijd verspreidde de koffieplant zich waardoor een heuse handel in koffiebonen ontstond die heden ten dagen nog steeds bestaat. De 'Coffee's', zoals de café's of koffiehuizen toen heten, waar koffie als drank verkocht werd, waren verzamelplaatsen van kunstenaars en politici geworden. Ook over handel werd in deze koffiehuizen gediscussieerd. De koffiehuizen waren inmiddels rokerige, rumoerige plaatsen geworden waar veel volk naar toe ging.

De eerste koffiehuizen

Volgens de historicus 'Thomas Macaulay' werd het eerste officiële koffiehuis opgezet door een Turkse koopman die in gesprek wilde blijven met de mohammedanen. In 1683 opende Venetië zijn eerste koffiehuis en in 1720 opende het beroemde 'Caffé Florian' zijn deuren op het 'San Marco plein' onder beheer van 'Giacomo Casanova', het enige café toen der tijd waar vrouwen werden toegelaten. Tegenwoordig wordt nog steeds koffie (caffê corretto) geserveerd zoals dat toen gebruikelijk was.

Café's met een historische waarde

Aangezien het café de plek is waar je mensen kunt treffen zijn er café's uit de geschiedenis waar de basis is gelegd voor grote bedrijven die tegenwoordig nog bestaan. In 1688 had Edward Lloyd's een koffiehuis in Lombard street Londen, dit café werd een ontmoetingsplaats voor scheepseigenaren, hierdoor ontstond de verzekeringsmaatschappij voor schepen 'Lloyd's of London'. De beurs van Londen ontstond eveneens in een café, de eigenaar was Jonathan Miles, in zijn café ontstond 'the London Stock Exchange'. In Noord-Amerika, Wall Street - New York, lag een café waar de secretaris van financiën regelmatig koffie kwam drinken, Alexander Hamilton. Hij opperde daar het idee voor een nationale bank. De staat van onafhankelijkheid in Noord-Amerika werd voor het eerst besproken in een koffiehuis in Philadelphia, het Merchant's Coffee House.

De derde wereld
Mensen die in de koffiehandel hun geld verdienden werden miljonairs terwijl de boeren die de koffiebonen plukten arme sloebers bleven. De derde wereld, waar de koffieplanten hoofdzakelijk kunnen groeien, blijven ver achter. Halverwege de twintigste eeuw kwam er een campagne op gang tegen deze oneerlijkheid genaamd 'trade-not-aid' (geen steun maar handel). Deze campagne zorgde ervoor dat er een organisatie kwam die de winst van de koffiehandel deelde met de koffieboeren. Fairtrade coffee was het nieuwe handelsmerk, concerns als 'Starbucks' die veel koffie verkochten sloten zich in 2009 hier bij aan. Deze actie van 'fairtrade coffee' kwam tot stand in Nederland, het land waar de eerste koffiehandel werd opgezet.

Koffiesoorten

Coffea arabica is de meest voorkomende koffiesoort die wordt verhandeld, ongeveer 70% van de wereldproductie is van deze koffiesoort. Andere soorten koffie zoals Liberica (Coffea liberica) en Excelsa (Coffea dewevrei) komen minder voor in de handel. De koffiesoort Robusta (Coffea canephora) is een variant die concurreert met de arabicasoort. Daarnaast zijn er nog de koffiesoorten: Jamaican Blue Mountain, Mundo Novo (Brazilië) en San Ramón. Al deze soorten hebben twee zaadjes naast elkaar in de zaadhuls. De koffiebonen worden zonder huls op de handelsmarkt aangeboden.

Lees verder

• Hoe de aardappel onze geschiedenis schrijft
• Hoe suiker onze geschiedenis schrijft