De Hesseler Toren: de kerktoren van Oosterhesselen

In het centrum van het Drentse dorp Oosterhesselen bevindt zich een opvallende kerktoren. De toren staat los van het kerkgebouw. Het is een lage toren met een stompe spits. Een bekende bijnaam van deze markante toren is de 'Hesseler Stomp'. Waarom zijn deze kerktoren en het kerkgebouw niet aan elkaar gebouwd?

Oorsprong van de kerk van Oosterhesselen

In de 15e eeuw heeft het dorp Oosterhesselen een eigen kerk gekregen. De huidige kerktoren was een onderdeel van die 15e-eeuwse kerk. Oorspronkelijk zat de toren nog wel 'gewoon' vast aan het toenmalige kerkgebouw. De kerk was gebouwd in de gotische stijl. Vervolgens moet er iets gebeurd zijn, waardoor een groot deel van het kerkgebouw instortte. In de loop van de 17e eeuw (waarschijnlijk rond 1625) werd de kerk herbouwd. Daarbij koos men er opvallend genoeg voor om het nieuwe kerkgebouw niet vast te bouwen aan de oude toren, maar net een paar stappen ruimte tussen die twee bouwwerken te laten staan.

Wat was de oorzaak van het instorten van de kerk van Oosterhesselen? Hiervoor bestaan verschillende verklaringen. Volgens oude volksverhalen werd die instorting veroorzaakt door vernielzuchtige inwoners van het dorp Sleen. Volgens veel historici is de kerk echter hoogstwaarschijnlijk in elkaar gestort door oorlogsgeweld in de Tachtigjarige Oorlog.

Een sage als verklaring voor de markante Hesseler Toren

Het nabijgelegen dorp Sleen heeft de hoogste kerktoren van Drenthe. Deze toren heeft een hoogte van 68 meter. Volgens oude volksverhalen was men in Oosterhesselen erg jaloers op de toren van Sleen. Daarom besloten de inwoners van Oosterhesselen om in het geheim bouwplannen te maken voor een nieuwe kerk, die een toren moest krijgen die nog hoger en nog mooier zou zijn dan de kerktoren van Sleen.

In eerste instantie konden de inwoners van Oosterhesselen hun bouwwerkzaamheden geheim houden. Toen men echter zo ver gevorderd was, dat de kerktoren boven de bomen uit ging steken, zagen ook de inwoners van de andere dorpen, waaronder Sleen, dat men in Oosterhesselen bezig was met de bouw van een grote kerk.

De aanval uit Sleen

In Sleen zou men toen in grote paniek zijn geraakt, omdat men niet wilde dat hun kerk de status van 'hoogste en mooiste kerktoren van Drenthe' zou verliezen. Men besloot daarom actie te ondernemen. Tijdens de midwintertijd zouden zij 's nachts met trappen, gereedschap en touwen Oosterhesselen binnen zijn geslopen, met doel om de toren af te breken. Er zou toen een grote vechtpartij zijn ontstaan tussen de inwoners van Sleen en Oosterhesselen. Het zou de Sleners gelukt zijn om de toren deels te laten instorten; de brokstukken vielen bovenop de in aanbouw zijnde rest van de kerk. Vervolgens zouden de aanvallers zijn gevlucht.

Herziene plannen voor de kerk en z'n toren

Als gevolg van deze gebeurtenissen zou men in Oosterhesselen het plan voor een gigantische kerktoren hebben opgegeven. In plaats daarvan besloot men om de kerk zo praktisch en snel mogelijk af te bouwen. Het stuk van de kerk waarop de toren was gevallen (en waarvan de fundamenten ook kapot waren), herbouwde men niet, met als gevolg dat er een gat ontstond tussen de toren en de kerk. Bovenop het kleine deel van de kerktoren dat nog was blijven staan, metselden ze een torenspits, zodat de toren die eigenlijk zo indrukwekkend groot had moeten worden, uiteindelijk opvallend klein was geworden.

De kerktoren van Emmen

Blijkbaar was de trots van de inwoners van Sleen op de hoge toren van hun kerk in vroeger tijden een veelvuldig besproken onderwerp. Ook in Emmen bestaat namelijk een oud volksverhaal over vernielzuchtige inwoners van Sleen die een aanval op Emmen zouden hebben gepleegd, toen men zag dat men in Emmen een grote kerktoren wilde bouwen. De Emmenaren zouden die aanval hebben afgeslagen, maar ze hebben uiteindelijk blijkbaar toch niet gedurfd om een hogere toren dan die van Sleen te bouwen.

Volkspoëzie over torens in Drenthe

Dat de inwoners van Sleen in vroeger tijden nogal trots waren op hun hoge toren, blijkt ook uit verschillen spotrijmen die men in de loop der tijd maakte over andere kerktorens in de buurt. Hieronder vindt u een bekend Drents spotrijmpje, waarin men de Hesseler Toren de spotnaam 'Hesselter Stomp' geeft. Meestal schrijft men die spotnaam echter zonder de letter t: de Hesseler Stomp.

'Van de Emmer Spits, Coevorder klits, Daler romp,
Hesselter stomp
En de Zweeler horen, kan alleen de Sleener toren
mij bekoren'

Oorlog: de historische verklaring voor de markante Hesseler Kerktoren

Volgens historici is er hoogstwaarschijnlijk een geheel andere oorzaak voor die aparte toren in Oosterhesselen. Het waren niet de inwoners van Sleen, maar het was het oorlogsgeweld van de Tachtigjarige Oorlog dat de kerk van Oosterhesselen waarschijnlijk grotendeels vernietigde. Dit zou in het jaar 1592 zijn geschied, toen er in die streek een heftige strijd woedde tussen het Staatse (Nederlandse) leger van prins Maurits en het Spaanse leger. Bij het herbouwen van het kerkgebouw besloot men om bouwtechnische redenen om dat nieuwe kerkgebouw niet aan de oude toren te verbinden.

Dorp in Drenthe: Oosterhesselen of Hesselen

Oosterhesselen is een dorp in het zuiden van de provincie Drenthe. Tot 1998 was het de hoofdplaats van de gemeente Oosterhesselen; daarna is het een onderdeel geworden van de gemeente Coevorden. Oosterhesselen is een dorp met circa 2000 inwoners. Hoewel de officiële naam van dit dorps dus 'Oosterhesselen' luidt, wordt het in het Drents doorgaans 'Hesseln' genoemd en in het Nederlands vaak 'Hesselen'. Vandaar dat men doorgaans in de volksmond de opvallende kerktoren in dit dorp niet bijvoorbeeld de 'Toren van Oosterhesselen' noemt, maar de 'Hesseler Toren' of de 'Hesseler Stomp'.