Het leven van de Maya's: van Palenque en Tikal tot kalenders

De Maya's hebben een unieke en machtige beschaving. Het is de meest verheven beschavingen van precolumbiaans Amerika. De Maya's stralen hun belang uit in de talrijke ruïnesteden en hun fraai bewerkte stenen die ze hebben verborgen in de tropische wouden. Ook hun unieke schrift spreekt tot de verbeelding. Dit volk uit Meso-Amerika leefde in onafhankelijke staten. De gemeenschappelijke factoren tussen al deze staten waren geloofsovertuigingen en handel. Hoe organiseerden de Maya's zich op politiek en sociaal vlak? Waarom waren de kalenders van groot belang in hun samenleving? Steden zoals Palenque en Tikal kunnen wellicht meer duidelijkheid geven bij deze vragen.

Hoe leefden de Maya's in Precolumbiaans Amerika?

Een politiek van stadstaten

Maya-steden waren onafhankelijke staten. Elke staat werd geregeerd door een eigen dynastie. Dit betekende dat de regerende vorst zijn macht doorgaf aan zijn oudste zoon. Meestal was een vorst mannelijk maar het kon ook een vrouw zijn. De vorsten beweerden dat ze afstammelingen waren van de goden. Dit staat dan ook vaak te lezen op de vele stèles of muren die men kan terugvinden in de ruïnesteden.

Continu oorlog

De stadstaten bevonden zich continu in oorlog met de omringende stadstaten. Het doel van die oorlogen was echter niet machtsuitbreiding. Men wou gewoon krijgsgevangenen maken. Deze krijgsgevangenen waren nodig om belangrijke ceremoniën te kunnen uitvoeren. Een troonsopvolging was bijvoorbeeld zo'n belangrijke ceremonie en ging gepaard met het offeren van mensen, krijgsgevangenen dus.

De kalenders waren van groot belang in de Maya-samenleving

Lange Telling

Afkomst was ontzettend belangrijk voor de Maya's. Dat zorgde ervoor dat men behoefte had aan een systeem waarbij ze de tijd konden indelen. De tijdsrekening die ze ontwikkelden, heette de Lange Telling. Om een datum te berekenen, telde men het aantal dagen dat verstreken was sinds een vastgesteld vertrekpunt. Dit vertrekpunt kan men koppelen aan 3114 v. C. Waarom net dit het vertrekpunt is, weet men tot nu toe nog niet.

Twee kalenders

De Maya's hadden twee kalenders. De ene kalender telde 365 dagen die men verdeelde in 18 maanden van telkens 20 dagen. Aan het eind van die kalender had men nog vijf extra dagen.

De andere kalender was een heilige kalender die 260 dagen telde. Deze 260 dagen werden verdeeld in 13 weken van 20 dagen. Deze kalender werd gebruikt om de toekomst te voorspellen en onheil af te wenden. Alleen priesters konden de heilige kalender correct interpreteren. Deze kalender bepaalde hoe de Maya's leefden. Zo ontving een pasgeborene pas zijn naam op een gunstigere dag indien het op een onheilbrengende dag geboren werd.

Palenque, een machtige stadstaat

Palenque, gelegen in Mexico, was de meest westelijk gelegen stadstaat van het Maya-gebied. De stad is gelegen in een beboste strook nabij de kustvlakte. Tot 600 n.C. was Palenque een klein en onbelangrijk gehucht. 15 jaar later besteeg een nieuwe vorst, Pacal, de troon. Zijn troonsbestijging, lange regeerperiode en succesvolle opvolging van beide zonen zouden ervoor zorgen dat Palenque uitgroeide tot een machtig centrum.

De Tempel der inscripties van Palenque

Palenque is een plaats waar schitterende gebouwen, rijk aan versiering staan, die door talrijke toeristen bezocht worden. De nieuwsgierigheid van de mensen wordt geprikkeld door de Tempel der inscripties die lijkt op een piramide. Deze piramide werd gebouwd in negen lagen. Deze negen lagen staan symbool voor de negen niveaus die men volgens de Maya-mythologie aantreft in de onderwereld.

Het graf van de machtige vorst Pacal van Palenque

Stenen panelen in de tempel zijn voorzien van lange inscripties met hiërogliefen die meer vertellen over het leven en de afkomst van Pacal. Pacal stierf in 683 op tachtigjarige leeftijd. Hij had toen reeds achtenzestig jaar op de troon gezeten. Zijn regeerperiode en persoon werden beschouwd als uiterst belangrijk. Men had hem dan ook begraven in een stenen sarcofaag aan de voet van het belangrijkste bouwwerk van Palenque, de piramide. Op het deksel van zijn sarcofaag was het moment afgebeeld dat hij de onderwereld binnenging. Op de beschilderde stucpanelen die het graf versierden, vond men afbeeldingen van de negen Heren van de Nacht, die over de onderwereld heersen.

Unieke Maya-cultuur in Palenque

Onder het gezag van de zonen van Pacal bleef de stad zich ontwikkelen. Er werden nieuwe tempels gebouwd maar ook unieke zaken aangebracht voor de Maya-cultuur. Zo kreeg het paleis een elegante toren van vier verdiepingen. Het bouwwerk was voorzien van een waterleidingsysteem dat via een stenen aquaduct door de Otulumrivier werd gevoed.

Het paleis werd niet echt gebruikt als een koninklijk verblijf maar eerder als een ceremonieel centrum. Stenen reliëfs en stucornamenten tonen een aantal van deze ceremonies. Zo kan men de grote luxe zien die er heerste bij troonsbestijgingen. Men kan er echter niet enkel ceremonies en luxe zien maar ook de oorlogszuchtge aard van de Maya-cultuur. Zo tonen de reliëfs eveneens een rij krijgsgevangenen langs een trap.

Tikal, de machtigste stad van de Maya-cultuur

Tikal, een stad in ontwikkeling dankzij Grote Jaguar

Tikal is gelegen in Guatemala en was één van de belangrijkste steden gedurende de klassieke periode in precolumbiaans Amerika. Het was de stad waar talrijke bondgenootschappen werden gesmeed met andere stadstaten.

De stad Tikal werd machtiger dankzij het bewind van hun vorst, de Grote Jaguar, de negende opvolger van Yax Moch Xoc. De Grote Jaguar regeerde in de 4e eeuw n.C. Gedurende zijn regeerperiode zal vooral uitbreiding belangrijk zijn. Zo wou hij Uaxactun, een nabijgelegen stad, veroveren. In 378 slaagde zijn broer, Rokende Kikker, erin om de stad te veroveren. Hij werd onmiddellijk benoemd als de soeverein van de veroverde stad. Deze oorlogsvoering om gebiedsuitbreiding te bekomen, behoorde eerder toe tot de Azteken-cultuur, niet de Maya-cultuur. Men mag dus besluiten dat de cultuur in Teotihuacan de Grote Jaguar en zijn opvolgers sterk hadden geïnspireerd om ook Tikal te laten uitgroeien tot de machtigste stad ooit.

Sociale verhoudingen in Tikal

De sociale verhoudingen werden heel visueel gemaakt in Tikal omdat huisvesting ermee werd verbonden. Hoe belangrijker men was, hoe dichter men woonde bij het centrum van de stad. Het centrum werd dan ook gezien als de bron van alle macht, omdat alle rituelen daar werden uitgevoerd.

Niet enkel de plaats toonde je belangrijkheid aan in de maatschappij maar ook de omvang van de woning. Zo kregen minder belangrijke mensen kleinere huizen terwijl priesters en ambtenaren in riante huizen woonden.

De publieke gebouwen stonden in het hart van de stad en waren bestemd voor erediensten en machtsuitoefening.

Tikal, een kluwen van trappen, platformen en tempels
In Tikal stonden heel wat tempels waarvan de hoogste 60 meter hoog was. Men vond er ook veel paleizen en bestuursgebouwen wat betekende dat de stad beschikte over een behoorlijke rijkdom. De trappen, platformen en grote deuropeningen waren oorspronkelijke allemaal bedekt met wit pleister en gedecoreerd met muurschilderingen van goden.

Alle bouwwerken stonden op grond die hoog boven de omringende moerassen lag. De bouwwerken waren verbonden door dammen van kalksteen. Het was een ongelooflijk bouwkundige prestatie gezien de natuurlijke omstandigheden die niet gunstig waren voor de opbloei van een stad. Op sociaal vlak moet de maatschappij perfect gewerkt hebben om deze bouwwerken te kunnen bouwen.

Verloren wereld?

Archeologen gaven Tikal vaak de naam 'Verloren Wereld' omdat deze naam symbool staat voor de vele verhalen over verloren of onbekende volkeren waar de Maya's ooit toe behoorden. Veel ruïnes van Tikal blijven bovendien verborgen doordat ze overgroeid zijn door de jungle.

Lees verder

• Religie van de Maya's: Van goden tot heilige plaatsen
• Het schrift van de Maya's, een boeiend verhaal!