Het schrift van de Maya's, een boeiend verhaal!

De Maya's waren een unieke en machtige beschaving. Ze laten dit zien in talrijke ruïnesteden en hun fraai bewerkte stenen die men verborgen had in de tropische wouden. Ook hun unieke schrift sprak tot de verbeelding. Het schrift was complex omwille van eindeloze combinaties van gliefen of tekens. Toen de Spanjaarden de Maya's overwonnen hadden, werd heel wat geschreven bronnenmateriaal door hen vernield. Er zijn tal van Mayaboeken verbrand. De 'Popol Vuh', laat ons alsnog een glimp zien van wat de Maya's ooit dachten en waarin ze ooit geloofden.

Het schrift van de Maya's

Eindeloze combinaties van tekens

De Maya's waren niet de eerste Meso-Amerikanen die een schrift hadden ontwikkeld. Deze eer viel wellicht de Olmeken te beurt. Hun schrift was van hoog niveau en van groot belang. Het bestond uit meer dan achthonderd 'gliefen' of tekens. Sommige gliefen stonden voor hele woorden of ideeën, andere gliefen stonden voor losse medeklinkers. Door deze complexiteit kan men het Maya-schrift vergelijken met hiërogliefen of het hedendaags Chinese schrift.

Men kon de verschillende tekens van het Maya-schrift eindeloos combineren waardoor men tot completere of complexere symbolen kwam. Dit eindeloos combineren, zorgde ervoor dat het een moeilijk systeem werd waarbij woord en beeld maar ook beeld en geluid door elkaar heen liepen.

Waarop schreef men?

De Maya's hakten hun tekens in stenen stèles. De meeste tekens werden geschreven binnen een vierkante of rechthoekige vorm, die ook een cartouche genoemd wordt. Er werd ook geschreven op vellen papier die meters lang konden zijn en als een harmonica werden opgevouwen. Het papier maakten ze zelf. Ze gebruikten hiervoor vezels van een vijgenboom. De vezels werden bedekt met een laag pleisterkalk om een glad oppervlak te krijgen.

De tekens of gliefen werden met zwarte of rode verf aangebracht. Rondom de boeken was er een houten omslag. Ook jaguarhuid werd als omslag rondom de boeken gebruikt.

Waarover schreef men?

De Maya's schreven over zaken zoals bondgenootschappen, oorlogen, huwelijken, enz. Maar men noteerde eveneens de namen van de personen die aan de beurt waren om koning te worden. Namen zoals Vogel-Jaguar, Rokende Eekhoorn en Stormachtige Lucht kwamen voor op de vele stèles. Een bijzondere heerser kreeg een bijzondere stèle. Zo was er de heerser Cauac-Lucht die een tien meter hoge stenen stèle kreeg waarop hij afgebeeld werd in schitterende ceremoniële gewaden.

De Maya's noteerden eveneens zaken in verband met numerologie, de kalender, geschiedenis en genealogie. Veel van deze boeken werden echter verbrand door de Spaanse bezetters. Er bleven slechts vier originele teksten over.

Popol Vuh, een erfgoed aan scheppingsverhalen en legenden

Spaanse kopie

Een dominicaanse broeder kreeg een collectie van de mythen en legenden van de Maya's in handen. Hij schreef deze mythen over in het Spaans. De kopie werd de 'Popol Vuh' genoemd. 'Popol' betekent 'mat' en 'Vuh' betekent boek. Het boek beschreef de oorsprong van het 'K-iche'-koninkrijk Q'umarkaj. Het boek begon met het verduidelijken van de mythes van de Maya's. Vervolgens beschreef het zaken die hun voorvaderen ooit deden of beleefden.

Wat stond er in de Popol Vuh?

De Popol Vuh is ingedeeld in vier delen. In het eerste deel kan men de scheppingslegende van de Maya's lezen die begint met het ontstaan van de aarde en overgaat naar een poging om de eerste mens te scheppen. Deze poging mislukt echter.

In het tweede deel kan men verhalen lezen over Ixbalanqué en Hunahpu. Dit waren twee broers die heel wat heldendaden hadden uitgevoerd. Zo versloegen ze de vogelman en zijn twee zonen en namen ze wraak voor hun vader door de onderwereld te onderwerpen.

Het derde deel gaf meer informatie over de onderwereld. In het vierde deel beschreef men vervolgens de levensloop van de voorouders waarin men aandacht vestigde op oorlogen, migraties en veroveringen om vervolgens de verschillende leiders in chronologische volgorde te zien staan.

De kalender van de Maya's

Twee systemen

De kalender van de Maya's omvatte net zoals bij de Azteken twee systemen om de dagen van het jaar te tellen. Het ene systeem bestond uit een zonnejaar met 365 dagen, verdeeld over achttien maanden van telkens twintig dagen, met vijf extra dagen die als ongunstig werden beschouwd. Het andere systeem had religieuze doeleinden en bestond uit een jaar van 260 dagen. Alleen priesters konden dit systeem interpreteren. Mensen gingen hen dan ook raadplegen bij belangrijke gebeurtenissen.

De tijd, van groot belang
Maya's waren geobsedeerd door de tijd. Ze aanbaden die dan ook. Ze beschouwden jaren en dagen als levende goden die vereerd moesten worden. Ook moesten ze ervoor zorgen dat ze gunstig gezind waren. De god van iedere datum droeg de last van die datum in een eindeloze optocht. De Maya's zagen de wereld voortgaan in Grote Cyclussen van duizenden jaren die eindigden met vernietiging en wedergeboorte. Elke cyclus duurde 5200 jaar lang. De Grote Cyclus zou volgens verschillende geleerden begonnen zijn op 13 augustus 3114 v.Chr.

De Lange Kalender

De Maya's bedachten een notatiesysteem, de Lange Kalender genoemd, om te bepalen hoeveel dagen er verstreken waren sinds het begin van de huidige Grote Cyclus. Wij delen de tijd in volgens eeuwen en decennia. De Maya's deelden de tijd in volgens Bak'tun, K'atun, Tun, Winal en K'in.


De data kwamen dan ook veelvuldig voor op de vele stenen stèles.

Lees verder

• Het leven van de Maya's: van Palenque en Tikal tot kalenders
• Religie van de Maya's: Van goden tot heilige plaatsen