De ziggoerat, functie en bouw

De ruïnes van de beroemde tempels van het oude Mesopotamië spreken tot de verbeelding. Hun gelijkenis met piramides hebben reeds vaak tot diepgaande discussies geleid, waarvan de pseudo wetenschappen gretig gebruik hebben gemaakt om de gevestigde kennis en bevindingen over de menselijke cultuur en geschiedenis in vraag te stellen.

Wat is een ziggoerat

Doordat de geschiedenis van Mesopotamië dikwijls in de schoolse lessen achterwege gelaten wordt, is de betekenis van de term “ziggoerat” ook voor velen een vraagstuk. In het Akkadisch, een oude taal van één van de overheersers van het gebied, betekende het woord ziqqurrat, of zaqãru : bouwen op een verhoging.

Ziggurats waren tempels in het oude Mesopotamië. Ze hadden de vorm van een piramide, hoewel de hellingen geen vlakken waren, maar de top via terrassen bereikt werd. De eerste vorm van de Ziggurat had een groot vlak oppervlak op de top, terwijl later, bij de nieuwere ziggurats de top een kleiner oppervlakte kreeg, ook doordat ze hoger gebouwd werden en meer verdiepingen hadden. Het aantal verdiepingen varieert van twee tot zeven. Op deze hoogste verdieping bevond zich een schrijn. De top kon bereikt worden door een lange trap, die ver voor het gebouw uitreikte, en twee trappen die van links en rechts op de eerste verdieping uitkwamen. Per verdieping was er dan een trap omhoog. Deze gebouwen werden in zon gedroogde bakstenen gebouwd. De buitenste lagen steen waren in gebakken bakstenen gebouwd. Tegenwoordig is er niet veel meer van te zien, maar deze ziggurats werden versierd met keramiek, waarop afbeeldingen van religieuze aard werden getoond. Dit werd vooral op de toegangspoorten en op de schrijn op de top toegepast.

De functie

Ziggoerats zijn dus enorme tempels. Hun aard was dus religieus. Hier werden publieke ceremonies uitgevoerd, en werd de beschermgod van de stad aanbeden. In de geschiedenis van Mesopotamië blijkt namelijk dat er een ander soort regeringsvorm bestond dan we tegenwoordig kennen. Elke stad had een grote mate van autonomie. Je zou het kunnen vergelijken met de Griekse stadstaten. Er heerste een algemene cultuur door het bestaan van een min of meer gemeenschappelijke taal en godsdienst. De religieuze taal voor de Mesopotamiërs gedurende heel haar geschiedenis was het Sumerisch. De spreektaal kon echter verschillen.

Een functie van de ziggoerat die dikwijls over het hoofd gezien wordt, is het ontsnappen aan oversrtromingen. Het tweestromenland leefde van de vruchtbaarheid die de overstromingen tot gevolg hadden, maar uiteraard had dit verregaande gevolgen voor de steden die aan de rivieren gebouwd waren. Voor de veiligheid waren deze ziggoerats dus uitermate geschikt.

Het belang van de tempel voor de samenleving in de geschiedenis kan nauwelijks onderschat worden. Het was niet alleen verantwoordelijk voor de godsdienstbeleving, maar zorgde, zoals archeologische vondsten, en de analyse van kleien tabletten aantoont, voor een opslagplaats van agrarische goederen. Dit resulteerde in een soort herverdeling van goederen en grondstoffen, waardoor er een vorm van opvangnet voor minder gegoeden ontstond. Dit mag uiteraard niet geïdealiseerd worden. Slavernij, uitbuiting van de landbouwers en klasseverschillen bepaalden in grote mate het sociale landschap.
De ziggoerat was dan ook omgeven door grootse magazijnen, opslagruimtes, gigantische muren om de tempel tegen rovers en mogelijke invallers te beschermen. Het geheel van de ziggoerat met de omliggende gebouwen kan men het “tempelcomplex” noemen.

Het voorbeeld bij uitstek :

De meest gekende ziggoerat heeft zeker iedereen al eens gezien, zonder het zelf te beseffen, niet in realiteit weliswaar, maar tenminste toch op een schilderij of tekening. Het gaat om de toren van Babel. De afbeeldingen van de toren van Babel blijken dus niet correct te zijn, met de idee in het achterhoofd dat ziggoerats piramidevormig zijn. De getrapte structuur wijst echter duidelijk op een ziggoerat. Recente reconstructies geven inderdaad een hoog gebouw, met drie trappen. Van het originele gebouw is jammer genoeg nauwelijks nog iets overgebleven.

Wie een relatief goed bewaarde ziggoerat wil zien, zoekt het best naar 'Choqa Zanbil', dichtbij Susa in Iran. Ook de Ziggurat van Ur is relatief goed bewaard gebleven. Toch is er geen enkele ziggoerat meer waarvan de top is overgebleven. De schrijnen zijn verdwenen.