De Kolossus van Rhodos: Eén van de zeven wereldwonderen

De Kolos van Rodos (beter bekend als Kolossus van Rhodos) is een standbeeld in Rhodos op het gelijknamige eiland, waarvan elk spoor is verdwenen. De kolos zou zijn gebouwd om de overwinning te vieren op de aanval van de Macedonische koning. Het metershoge bronzen beeld zou even hoog zijn geweest als het moderne Vrijheidsbeeld (van de voeten tot de kroon). Vaak staat het beeld met trots afgebeeld in de haven van Rhodos met schepen die tussen de benen van het beeld doorvaren. Maar zag het beeld van de zonnegod Helios er werkelijk zo uit?

Aanleiding van de bouw

Demetrios I (337–283 v.Chr.) was na de dood van Alexander de Grote gedreven om het grote rijk van Alexander over te nemen. Zijn vader Antigonos I (382–301 v.Chr.), oud-generaal van Alexander de Grote, deelde zijn wens en vader en zoon riepen zichzelf uit tot koningen van het Macedonische Rijk. In 305 v.Chr. besloten ze dat het tijd was om Rhodos binnen te vallen en Demetrios I nam de leiding over het beleg. Als reactie sloot Rhodos een bondgenootschap met de Ptolemeïsche dynastie in Egypte om hun gezamenlijke vijand van het eiland te verdrijven. Toen de schepen vanuit Egypte arriveerden vertrok Demetrios’ leger vrij abrupt en liet het veel van zijn belegeringsuitrusting achter. Als aandenken van de overwinning op de Macedonische koning, besloten de inwoners van Rhodos een standbeeld te bouwen.

Ontwerper

De bouw begon in 292 v.Chr. en werd in handen gelegd van Chares van Lindos. Chares, wonend in Lindos op Rhodos, was een beeldhouwer en pupil van de bekende beeldhouwer Lysippus van Sicyon die een 22 meter hoog bronzen beeld van Zeus op Tarentum had geconstrueerd. Er bestaan twee verhalen over Chares met betrekking tot het standbeeld. Het eerste verhaal omschrijft dat Chares door een arbeider werd gewezen op een kleine fout in de constructie. De beeldhouwer was zo beschaamd dat hij zichzelf vermoordde. In het tweede verhaal vroeg hij de lokale bevolking hoeveel het 15 meter hoge beeld waard zou zijn na afronding. Dat bedrag stond hem niet aan en hij droeg op om de kolos twee maal zo groot te maken. Hierdoor was het dubbele aan materiaal nodig en dit koste Chares teveel geld waardoor hij failliet raakte. Nog voor de afronding van de kolos pleegde hij zelfmoord. Een andere inwoner van Lindos, genaamd Laches, rondde het werk van Chares af.

Het standbeeld

Constructie

De 33 meter hoge kolos werd gehouwen uit steen waarin een ijzeren raamwerk werd verankerd. Sommige onderdelen van het beeld werden vervaardigd uit puur brons en later op de stenen structuur bevestigd met behulp van klinknagels. De voeten werden gesneden in steen en bedekt met dunne bronzen platen. De benen werden gevormd door ijzeren staven in horizontale positie op elkaar te stapelen. De borst werd bedekt met vierkante bronzen platen van 150 centimeter groot. Op kwetsbare plaatsen werden extra platen bevestigd een centimeter dik, zoals op de gewrichten en de schouders. Het ijzer en brons was deels afkomstig van wapens dat Demetrios' leger had achtergelaten. Tijdens de bouw werd aarde aan de zijkanten van het beeld opgeworpen, zodat de arbeiders toegang hadden tot de bovenste delen van het beeld. Na twaalf jaar, in 280 voor Christus, was de kolos voltooid en werd de heuvel aarde verwijderd. Tot slot werd brons gegoten om het stenen beeld wat ervoor zorgde dat het standbeeld een prachtige glans kreeg en naadloos werd.

Uiterlijk
Het beeld kreeg het uiterlijk van de zonnegod Helios die werd gekroond met de glanzende aureool van de zon. De Kolos van Rhodos wordt vaak afgebeeld met een fakkel in de hand die in de lucht werd gehouden. Dit zou symbool staan voor de vrijheid die de inwoners van Rhodos kregen na het verslaan van Demetrios' leger. Echter, in de nabijgelegen Akropolis van Rhodos staat een afbeelding van Helios die in zijn hand niet een fakkel draagt, maar zijn hand gebruik om zijn ogen af te schermen. Onderzoekers vermoeden dat de kolos mogelijk dezelfde houding aannam.

In de haven?

Verscheidene bronnen beweren dat het standbeeld op een 15 meter hoog wit marmeren voetstuk werd gezet nabij de ingang van de Mandraki-haven in Rhodos. Andere bronnen plaatsen de kolos op een golfbreker in de haven. Welke houding het beeld had, is een raadsel. Volgens een Italiaanse bezoeker stond de rechtervoet van het beeld op de oude locatie van de kerk St. John. Veel later werd het beeld met gespreide benen geïllustreerd. Elke voet stond op een zijde van de haven en schepen moesten tussen de benen doorvaren om in de haven te komen.

Op de heuvel?

Het is te betwisten of het beeld daadwerkelijk op een voetstuk bij de ingang van de haven heeft gestaan. Het beeld zou namelijk door een aardbeving zijn vernietigd en de brokstukken zouden 800 jaar lang onaangeraakt blijven liggen. De gevolgen zouden desastreus zijn geweest, aangezien de haven zou zijn geblokkeerd en de inwoners niet de middelen hadden om een nieuwe haven te bouwen. Daarnaast verklaren ingenieurs dat het niet mogelijk is geweest dat het beeld gespreide benen had. Door het gewicht van het bouwmateriaal zou het beeld onder zijn eigen gewicht bezwijken.

De Duitse archeoloog Ursula Vedder suggereert dat de kolos niet in de haven stond maar op de heuvel Monte Smith. Op de heuvel staat de Akropolis van Rhodos waarvan zij verwacht dat het een heiligdom is geweest voor de verering van Helios. Bij de akropolis, die uitzicht biedt over de haven, zijn enorme stenen fundamenten aangetroffen waarvan de functie onbekend is. Vedder acht de kans groot dat het platformen waren waarop de kolos heeft gestaan.

Vernietiging

In 226 v.Chr. werd Rhodos getroffen door een aardbeving waarbij een groot deel van de stad en de haven werd verwoest. Het standbeeld dat nu 54 jaar stond, viel achterover op het land. Ptolemeus III Euergetes (koning van de Ptolemeïsche dynastie in Egypte) bood aan om voor de wederopbouw van het standbeeld te betalen, maar dat werd afgeslagen. De reden was omdat het Orakel van Delphi (de Hogepriesteres van de Tempel van Apollo in Delphi) de bewoners overtuigde dat Helios was beledigd en niet wilde dat het standbeeld werd opgebouwd. Ruim 800 jaar hebben de gebroken onderdelen van het standbeeld op het land gelegen. Ondanks de armoedige toestand trok het beeld veel aandacht onder reizigers. Plinius de Oudere (een bekende Romeinse militair, letterkundige en amateurwetenschapper) beschreef dat de vingers van het beeld groter waren dan de meeste standbeelden.

In 653 werd Rhodos verovert door Moe'awija I. Hij was de stichter van de Omajjaden-dynastie en bestuurde het Arabische Rijk van 661 tot 750. Volgens de kronieken van Theofanes de Belijder werden de brokstukken van het standbeeld gesmolten en verkocht aan een Joodse koopman uit de Griekse stad Edessa. De koopman had maar liefst 900 kamelen nodig om het brons te vervoeren.

Wereldwonder

De zeven wereldwonderen van de antieke wereld is een lijst waarop verschillende unieke en imposante bouwwerken staan uit de eerste en tweede eeuw voor Christus. De lijst is een compilatie van verschillende lijsten die werden opgesteld door reizigers. De verscheidene schrijvers noemden stuk voor stuk de Kolossus van Rhodos. Dat maakt dit wereldwonder nog unieker, omdat dit bouwwerk de enige was waarover men unaniem was. De kolos is tevens het jongste bouwwerk dat op de lijst staat. De lijst wordt aangevuld met de piramide van Cheops, de tempel van Artemis in Efeze, het beeld van Zeus in Olympia, het mausoleum van Halicarnassus, de vuurtoren van Alexandrië en de hangende tuinen van Babylon. De bouwwerken bevinden zich in de landen rondom de oostelijke Middellandse Zee, met uitzondering van de hangende tuinen van Babylon in Babylon (Irak).

Nieuwe kolos

In december 2015 kondigde een groep Europese architecten aan om een moderne kolos te bouwen. Het nieuwe standbeeld wordt 150 meter hoog en kost ongeveer 260 miljoen euro wat gefinancierd zal worden door donaties. De kolos wordt geplaatst op twee pieren bij de haveningang en zal meer zijn dan een beeld alleen. Een cultureel centrum, een bibliotheek en een expositieruimte worden in de kolos verwerkt, die tevens zal dienen als vuurtoren.