Biesboschcrossings tijdens de Tweede Wereldoorlog

Tussen de Boven-Merwede en het riviertje de Amer ligt de Biesbosch, een natuurgebied dat bestaat uit kreken, moerassen, eilandjes met wilgen en rietvelden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was dit een belangrijk gebied: er zaten onderduikers verborgen, spionagegroep Albrecht had er een zender en er vonden crossings plaats, waarbij geheim agenten en verzetslieden naar het bevrijde zuiden werden gebracht. In totaal zijn er 370 crossings geweest.

Onderduikers

Spoedig na de Duitse invasie kwamen de eerste onderduikers naar de Biesbosch. Het waren schippers, die soms hun schip meebrachten, om beslaglegging te voorkomen. Ook Joden, verzetsstrijders en militairen die weigerden terug te keren in krijgsgevangenschap, vonden er een schuilplaats. Zij werden ondergebracht in woonarken en de boeren in de Biesbosch zorgden voor eten. Vanaf 1943 voegden zich bij deze vluchtelingen nog de mannen die weigerden in Duitsland te gaan werken.

De Biesbosch was een veilige plek. De Duitsers durfden er niet in, omdat ze de weg niet wisten en bang waren voor de wisselende waterstanden in het natuurgebied. Eb en vloed hadden er vrij spel. Als ze bij laag water naar binnen voeren, konden ze verrast worden door hoogwater en was het lastig om de terugweg te vinden.

Crossings

Ook spionagegroep Albrecht had baat bij de ontoegankelijkheid van de Biesbosch. De verzetsgroep had er een radiozender waarmee geheime rapporten naar Londen gestuurd werden. Koeriersters brachten de rapporten vanuit het hele land naar Rotterdam en vandaaruit werden ze naar de Biesbosch vervoerd, waar marconisten voor doorzending naar Engeland zorgden.

De Biesbosch is echter vooral bekend door de crossings in het laatste oorlogsjaar, die plaatsvonden in opdracht van Bureau Inlichtingen van de Nederlandse regering. Vanaf begin november 1944 lag het natuurgebied tussen de Duitse en de geallieerde linies. Enkele leden van de groep Albrecht besloten een verbinding tot stand te brengen om geheim agenten en verzetsstrijders van het bezette noorden naar het bevrijde zuiden te brengen. Vaak ging er ook een zak met geheime documenten mee. Op de terugweg vervoerden de crossers wapens, zendapparatuur en medicijnen.

Routes

Er waren twee routes: de ene begon in Sliedrecht, de andere in Werkendam. Het traject vanuit Sliedrecht begon in de haven. Via de Helsluis voeren de crossers naar de Huiswaardsloot. Daar stapte iedereen uit en met elkaar trokken zij de boot over de Overtoom. Zij voeren verder op de Nieuwe Merwede met aan weerszijden Duitse posten, tot aan de haven van Lage Zwaluwe, een tocht van vijftien kilometer.

Bij de tweede route liepen crossers vanuit Werkendam met hun passagiers naar de Bruine Kil en stapten daar in een kano om naar de Amer te varen. De tocht, met een lengte van dertien kilometer, eindigde in Drimmelen.

De crossers waren vijf à zes uur onderweg voor ze hun bestemming hadden bereikt. En dan moesten ze ook nog terug. Bij de crossings waren 21 mannen betrokken die goed thuis waren in de Biesbosch en hun leven riskeerden om dit gevaarlijke werk te doen.

Gevaarlijk werk

Want gevaarlijk was het. Langs de oevers bevonden zich vijandelijke posten en als de Duitsers geluid hoorden, schoten ze direct. Ook vuurden zij lichtkogels af, waardoor er grote kans bestond op ontdekking. Als er een pijl omhoogging, verscholen de crossers zich met hun boot in het riet, tot het gevaar geweken was. Daarnaast hielden patrouilleboten in de gaten wat er op het water gebeurde en lagen op verschillende plekken mijnen.

Wekelijks voeren de mannen uit, vaak wel vier keer. Zij lieten zich niet afschrikken door slecht weer en als het vroor trokken zij hun boot gewoon over het ijs. De crossers hebben belangrijk werk gedaan. De geallieerden waren blij met de informatie over Duitse troepenbewegingen die zij aanleverden en de regering in ballingschap kon alvast aan de slag met de gegevens over de economische omstandigheden die zij kregen.

In totaal zijn er 370 crossings geweest en de meesten bereikten hun doel. Twee keer vielen crossers in Duitse handen. De eerste keer, in de nacht van 13 januari, arresteerde de vijand twee crossers en sloot hen op in werkkamp Waterloo, tussen Woudenberg en Amersfoort. De beide mannen slaagden erin te ontsnappen. Twee maanden later pakten de Duitsers opnieuw twee crossers op en met hen liep het minder goed af. Kort voor de bevrijding, op 30 april 1945, werden zij doodgeschoten op fort De Bilt.