De Grote Seimas van Vilnius in 1905 - Litouwen Onafhankeljk

Ruim 120 jaar geleden vond in Vilnius een openbare vergadering plaats die de weg effende voor de onafhankelijkheid van het land Litouwen. Hoe een bijeenkomst van vertegenwoordigers van alle lagen uit de Litouwse bevolking de fundamenten heeft gelegd voor de eerste onafhankelijke periode van Litouwen moderne Litouwse staat Litouwen is al weer enige tijd lid van de Europese Unie en de NAVO, waarmee het haar lange gekoesterde wens om stevig in Europa verankerd te zijn, uit heeft zien komen. Het heeft een goed ontwikkelde markteconomie, een complexe en goed opgeleide moderne samenleving, een democratische regering en een rijk cultureel leven. Het Bruto Binnenlands Product groeit spectaculair, met 7% tot 9% per jaar en dat is een voorbeeld voor de rest van Europa.

Dit is een opmerkelijke prestatie voor een land dat veel heeft meegemaakt qua onderdrukkers, oorlogen en crises in de afgelopen eeuw. Honderd jaar geleden was het een arme agrarische streek onder het juk van het Russische rijk. De Litouwers leefden voornamelijk op het platteland, voornamelijk omdat de steden klein waren en daar maar weinig industriële ondernemingen waren, welke gecontroleerd werden door Russen en Polen. Niet alleen de economische moeilijkheden, maar ook de lastige politieke omstandigheden moedigden veel mensen aan om te emigreren, voornamelijk naar de Verenigde Staten.

De tsaristische autoriteiten verboden het drukken in de Litouwse taal en de Russische taal werd verplicht gesteld op scholen. Intellectuelen werden gedwongen op zoek te gaan naar werk in het buitenland, vanwege diverse beperkingen van de overheid. Kortom, het zag er niet erg veelbelovend uit voor de opbouw van een land en voor de economische ontwikkeling.

Toch een onafhankelijk Litouwen

Toch is er een moderne natie ontstaan. De gemeenschap werd een echte natie op de Grote Seimas van Vilnius (ook wel het Litouwse Congres van Vilnius genoemd), bijeengeroepen op 4 en 5 december (21 en 22 november volgens de kalender die dan in gebruikt is binnen het Russische Rijk) 1905, toen 2000 afgevaardigden uit heel Litouwen, uit verschillende sociale en politieke groeperingen, coherente politieke eisen formuleerden voor autonomie (binnen etnische grenzen) en instellingen voor zelfbestuur.

Wat nog belangrijker was, is dat het bleek dat zowel de elite en de bevolking dezelfde waarden deelden (geweldloosheid, eerbiediging van privé-eigendom en het leven, verdraagzaamheid), wat wellicht de snelle economische en culturele vooruitgang later verklaard. Het congres vergemakkelijkte ook de oprichting van politieke partijen, economische en culturele organisaties, scholen en andere instellingen, die bijgedragen aan de consolidatie van de moderne Litouwse identiteit en een maatschappelijk middenveld.

De opmerking dat de natie slechts 100 jaar geleden werd geboren klinkt misschien controversieel, want in 2009 viert Litouwen zijn millennium. Het land heeft een lange en rijke geschiedenis van de Middeleeuwen tot het einde van de 18e eeuw, toen zij viel ten prooi aan imperiaal Rusland. Maar ondanks deze lange geschiedenis, kan worden beweerd dat de natie pas 100 jaar geleden werd geboren.

Het tsaristisch juk veranderde niet alleen het politieke, maar ook het sociale en psychologische landschap. De edelen die de traditie van het Groothertogdom Litouwen in stand hielden hadden niet alleen de Poolse taal maar ook op de Poolse identiteit aangenomen. Een nieuwe elite van de gegoede en de boeren stand moest opstaan om de Litouwse identiteit te herdefiniëren. De Grote Seimas van Vilnius in 1905 testte de gedeelde etnische identiteit tussen de nieuwe elite en het volk.

Zo begon een nieuwe periode in het nationale bewustzijn en werd de weg vrij gemaakt voor een herbevestiging van de staat in 1918. Omdat dit congres zo een grote invloed heeft gehad geeft een analyse van dit moment meer inzicht in het karakter van de nationale beweging.

De weg naar het congres in Vilnius

De revolutionaire situatie en de oorlog met Japan in 1904 en 1905 had het Russische rijk ingrijpende verzwakt en daarmee haar mogelijkheden van dwang en onderdrukking. Het resultaat was een politiek vacuüm waarbinnen uiteenlopende politieke, sociale en etnische groepen hun macht en invloed wisten uit te breiden.

Zo mobiliseerden in Litouwen sociale, aristocratische, etnische groepen en de boerenstand zich in een veelbelovende politieke situatie. Joden en Polen, de arbeiders en de burgerij, boeren en edelen, allen probeerden te profiteren van de revolutie van 1905 om hun eigen belangen veilig te stellen of uit te breiden. De algemene staking in de belangrijkste Russische steden verlamde de regering en de Tsaar publiceerde het Oktober Manifest, met de belofte van een grondwet, burgerlijke vrijheden, en een Doema welke zou worden gekozen door alle klassen.

Deze politieke crisis versterkte de constitutionele en revolutionaire ontwikkelingen in Litouwen. Het inspireerde de leiders om een speciaal Litouws Congres te organiseren. De intellectuelen welke gegroepeerd waren rond de dagelijkse Vilniaus Zinios, onder leiding van Jonas Basanavičius (de stichter van de Litouwse nationale beweging), stelde voor een vergadering in Vilnius te houden en te discussiëren over vraagstukken met betrekking tot de culturele en politieke behoeften van het land.

De oproep om deel te nemen aan een nationale vergadering weerspiegelde Basanavičius zijn ideaal van een pan-nationale vergadering. Het werd gehouden voor Litouwers, ongeacht hun klasse, godsdienst of regionale afkomst. Hij verzocht vertegenwoordigers van alle steden en parochies, evenals de intelligentsia, ongeacht de ideologische verschillen en partij-politieke bindingen naar Vilnius te komen op 4 en 5 december 1905. Er werd voorgesteld om te praten over de Litouwse reactie op de politieke situatie in het rijk en over belangrijk zaken voor de lokale bevolking, zoals belastingen, land en scholen.

De vaagheid van de oproep weerspiegeld dat er geen duidelijke ideeën over de toekomst waren. Basanavičius, gedreven door nationalisme, had een instinctieve wens om te natie wakker te maken: "Laat al diegenen zich verenigen die Litouwen wakker willen maken uit haar slaap en haar los willen maken van zorgen, duisternis en armoede." Paradoxaal genoeg had de vage taal van de uitnodiging ook haar kracht, want het vervreemde de politiek gemotiveerde elite niet en het kan ook gemakkelijk andere groepen aan trekken. Het organiserend comité wilde eerder het niveau van de nationale identiteit testen in plaats van een concreet actieplan ontwikkelen.

De commissie besloot om “in Vilnius, de Litouwse hoofdstad, uit te nodigen, ten minste één afgevaardigde van elke plaats of parochie, evenals de volledige Litouwse intelligentsia, en al degenen die zichzelf Litouwer beschouwen, zonder onderscheid te maken tussen geslacht, klasse of politieke opvattingen. " Zij verwachtten 600 tot 1.000 deelnemers.

Geweldloosheid van massa-politiek

De organisatoren hadden een vergadering van intellectuelen verwacht maar in plaats daarvan kwam een menigte van boeren aan in Vilnius uit heel het land. Hoewel er geen lijst van de deelnemers beschikbaar meer is, melden diverse bronnen dat tussen de 1.000 en 1.500 van de deelnemers van het platteland afkomstig waren. De meeste daarvan waren rijke boeren, maar zelfs sommige kleine boeren en boeren zonder land namen deel. Hoewel de boeren in de meerderheid waren, domineerde de intelligentsia de voortgang van het congres. Ruim 100 priesters bezetten de eerste drie rijen en hun positie en morele status gaf ze aanzienlijke politieke invloed. Een groep van 400 tot 600 intellectuelen, artsen, ambtenaren, ingenieurs en leraren, waren verdeeld langs ideologische en partijpolitieke lijnen. Deze professionals domineerden het organiserend comité en het presidium van de vergadering en zij leidden dus de debatten.

De massale deelname getuigde van de sterkte van de nationale identiteit en van de politieke volwassenheid van het platteland. Hoewel de organisatoren geen verkiezingsprocedure hadden opgesteld, werden vanuit veel dorpen en steden gedelegeerden gezonden.

Boeren gemeenschappen vertoonden een hoge mate van organisatorische capaciteit, die bijdraagt aan een verklaring voor de latere snelle ontwikkeling van de verschillende instellingen in het Litouwen van vóór 1914. Bijeenkomsten van boeren, waarbij afgevaardigden werden gekozen, verliepen vreedzaam en gaven de plaatselijke autoriteiten geen aanleiding om hen te onderdrukken. Deze geweldloze vormen van politieke weerstand domineerde de eisen van de boeren, terwijl zij radicale, onhaalbaar en bedreigend eisen afwezen. Zij gaven de voorkeur aan geleidelijke compromis-oplossingen, in plaats van abrupte en gewelddadige veranderingen. Zij hielden spontane vergaderingen, maar die verliepen altijd op een georganiseerde manier zonder enige vorm van geweld. Hoe valt een dergelijk hoog niveau van maatschappelijke volwassenheid, die zich ontwikkelde in weerwil van de moeilijke sociale omstandigheden, te verklaren?

De wortels van de Litouwse nationale beweging

De nationale beweging ontstond in de tweede helft van de 19e eeuw en vanaf het begin kende de beweging alleen geweldloze vormen van verzet. Het tsaristische bestuur zag, geheel ten onrechte, de opstand van 1863 in de eerste plaats als een opstand van de Poolse adel. Daarom hoopten de Russische autoriteiten de Litouwse boerenstand voor zich te winnen door de afschaffing van het lijfeigenschap. Tegelijkertijd verboden zij echter publicaties in het Litouws, wat de boerenstand beschouwde als een aanval op hun katholieke (en, uiteindelijk, op hun nationale) identiteit.

Boeren gemeenschappen lieten een diepgewortelde maatschappelijke volwassenheid zien met het organiseren van een netwerk van geweldloos verzet tegen russificatie. Het verbod op het Litouwse boeken moedigde de katholieke clerus en de plaatselijke activisten aan om een clandestien netwerk van basisscholen te organiseren. In het naburige Pruisen, drukten gevluchte intellectuelen verschillende boeken en smokkelden ze Litouwen in. Het gevolg was dat rond 1897 bijna 50 procent van de Litouwers kon lezen, veel meer dan bij de Russische en zelfs de Poolse bevolking in het Russische rijk. Het hoge percentage alfabetisme hielp de intellectuelen bij het betrekken van de boerenstand voor de nationale zaak.

Sinds 1896 kende de nationale beweging duidelijke liberale, socialistische en klerikale invloeden. Alle drie kenden een sterk nationalistisch en democratisch element, want zij concurreerden allemaal voor steun uit de boeren gemeenschappen. Dit kwam voornamelijk omdat de industrialisering en verstedelijking zich in Litouwen maar langzaam ontwikkelden.

De sociaal-democraten richten zich in het bijzonder op de werknemers in de landbouw en op de kleine boeren, want er waren weinig Litouwse arbeiders in de stedelijke centra (Poolse en joodse socialisten mobiliseerden de werknemers in de steden). De democraten verenigden de intelligentsia bij de landbouwers terwijl de kerk dit deed bij de conservatieve en rijke lagen van de boerenstand en de deftige stand. De revolutie van 1905 gaf aan dat de nationale identiteit diep is ingeplant in de boerenstand. De opheffing van het taal verbod in 1904 opende de deur voor culturele activiteiten die hebben meegeholpen bij de ontwikkeling van een nationaal bewustzijn. De revolutie ontketende een massale beweging die zou snel doordringen tot alle landelijke gemeenschappen. De boerenstand verloor ook het laatste respect voor de Tsaar en zijn regering, omdat zij hun eigen instellingen van zelfbestuur instelden en hun scholen weer Litouws maakten.

Tactiek van Geweldloze Revolutie

De revolutie betekende het begin van de democratische politiek in Litouwen, maar met een principe van geweldloosheid dat het gebied onderscheidt van Polen, Letland en andere toenmalige Russische provincies. Alleen Finland liet een vergelijkbare vorm van vreedzaam verzet zien. De Litouwse beweging had echter geen grote partijen achter zich met sterke netwerken, een feit dat de relatieve rust zelfs nog onbegrijpelijker maakt.

Het gezag van het congres en het besluit om geweldloze methoden in de economische en politieke boycot van de regering toe te passen hebben een beslissende rol gespeeld in het behoud van het vreedzame karakter van de beweging. De situatie bleef onder controle dankzij de autoriteit van de gedelegeerden, individuele priesters, de christen-democratische groeperingen en de overige politieke partijen die actief mensen hadden geworven voor hun ontluikende culturele organisaties. Het congres nam resoluties aan over de politieke situatie, over autonomie en strategie, wijken en scholen. Zij beschouwden de tsaristische overheid als de belangrijkste vijand, die het land belemmerde in haar politieke en culturele vooruitgang. Daarom stond het vraagstuk van de autonomie van het land centraal. Eén resolutie riep op tot autonomie op basis van een etnisch principe, met sommige vormen van zelfbeschikking voor de "grensgebieden". Hierin werd de uitdrukkelijke herindeling geëist van maar één grens, die rond het gebied van Suvalkai, om de Litouwers opnieuw een zelfstandig Litouwen te kunnen geven. Maar de resolutie over geweldloosheid hield de leiders en de bevolking verenigd in de verwezenlijking van het belangrijkste doel van het congres, de autonomie van Litouwen.

Onderdrukking

De invoering van lokaal zelfbestuur in Litouwen maakte de tsaristische overheid bang. Zij nam haar controle over het platteland op brute wijze terug.

Maar de onderdrukking van de revolutie in Litouwen was niet het kleine vonkje dat nodig was voor een gewapende opstand, pogroms tegen joden of het plunderen van woonwijken, in tegenstelling tot de meeste andere gebieden van het Russische rijk. De terughoudendheid van de beweging heeft zijn leiders uit de gevangenis gehouden en heeft het mogelijk gemaakt dat het grootste deel van de intelligentsia op de Grote Seimas van Vilnius in Litouwen kon blijven wonen en werken. Deze laatste factor speelde een belangrijke rol in het bevorderen van de institutionalisering van de nationale beweging in tal van verenigingen, organisaties en clubs.

De Grote Seimas van Vilnius was een startschot voor een hernieuwde zoektocht naar de eigen Litouwse identiteit.