Aztekenkruidenboek: De la Cruz-manuscript

Niet alleen in Europa zijn er in een ver verleden kruidenpublicaties geweest. Wij, in Europa, zijn dikwijls nogal eenkennig door alleen maar Griekse en Romeinse geneesheren te citeren. In Zuid-Amerika bij Incas en Azteken gebruikte men logischerwijs ook geneeskrachtige planten, al was die kennis niet in boeken vastgelegd.

Aztekenkruidenboek

Een van de eerste belangrijke manuscripten over de kruidengeneeskunde van de Azteken is het de la Cruz – Badianus manuscript. Het is geschreven door een Azteekse genezer Martin de la Cruz en in het Latijn vertaald door Juan Badianus. Het geeft een wezelijk beeld van de Azteekse Mexicaanse geneeskunde ten tijde van de Spaanse overheersing.
De Libellus de medicinalibus indorum herbis, zoals de Latijnse titel luidt, is niet alleen een kruidenboek maar een geneeskundig vademecum met de beschrijving en de behandeling van de meest voorkomende ziektes in Mexico in de 16de eeuw. Er worden zowat 220 planten beschreven, maar ook ingredienten van dierlijke oorsprong, mineralen en gesteenten.

Talauma mexicana.

Een van de beschreven planten is Talauma Mexicana, "yolloxochitl", een Magnoliasoort die gebruikt werd tegen hartproblemen die een geestelijke oorsprong hadden. De la Cruz raadde het daarom aan tegen krankzinnigheid, maar ook tegen de geestelijke spanningen tijdens het reizen en verder ook bij nier- en blaasproblemen. De werking vertoont enige overeenkomst met ons vingerhoedskruid. In een andere Mexicaanse Florentine codex wordt nog duidelijker de hartversterkende werking aangegeven. Oudere wetenschappelijke onderzoeken aan het Instituto Medico National bevestigen de hartspierversterkende werking. Ondertussen hebben wetenschappers in het blad van deze Talauma of Magnolia mexicana hartglycosiden gevonden met een vergelijkbare werking als vingershoedskruid. Merkwaardig is wel dat de Mexicaanse bevolking een overeenkomst zag tussen de bloem en het hart en daarom de plant ‘yolloxochitl’of hartbloem noemden. Deze overeenkomst tussen uiterlijk van een plant en een menselijk orgaan kennen wij in Europa ook en wordt signatuurleer genoemd.

Tagetes lucida.

Natuurlijk zijn niet alle vroegere plantenbeschrijvingen voor ons wetenschappelijk te verklaren. Zeer dikwijls is het rationele gebruik sterk verweven met medische of religieuze praktijken. Een plant die wij nu ook opnieuw gebruiken en ook beschreven wordt in het Badiaan-manuscript is Tagetes bij ons bekend als Afrikaantjes, maar die eigenlijk Mexicaantjes zouden moeten genoemd worden. Een wilde varieteit van Tagetes lucida wordt in de Libellus gebruikt om brand tengevolge van blikseminslag te bestrijden of te voorkomen. Voor ons een bevreemdende toepassing, een plant als bliksemafleider of brandblusser? Deze plant was echter gewijd aan de regengod Tlaloc en de regen- of andere goden eren ging natuurlijk rampspoed tegen. Het zou ten andere ook beschermen tegen vernielingen veroorzaakt door wervelwinden en nog onbegrijpelijker tezelfdertijd de slechte lucht uit het lichaam verjagen. Of zou de la Cruz gewoon darmgas en krampdrijvend bedoelen. Dat zou mij niet verwonderen want de etherische olie van Tagetes en Dragon is wel degelijk krampwerend.
Tagetes lucida, het dragonmexicaantje kan in de keuken ter vervanging van dragon gebruikt worden en heeft ook enige, subtiele rustgevende werking op de geest. Sommigen beschouwen het zelfs als hallucinogeen maar dat vind ik wel zwaar overdreven.

Andere kruiden: Montanoa, Ipomoea.

Zo’n oud ondoorgrondelijk kruidenboek doorsnuffelen geeft ons de mogelijkheid om oude, onbekende planten te ontdekken en nieuwe toepassingen te vinden. Zo is het misschien interessant om de effecten van xiuhamolli, een Ipomoeasoort te onderzoeken. Volgens de Libellus zou deze plant de haargroei stimuleren. Of wat te denken van Tlanextia xihuithl, het kruid van de geboorte, dat tijdens de bevalling vast gehouden worden om de geboorte goed te laten verlopen. Merkwaardig is ook ‘de glibberige boom’ Montanoa tomentosa’ die er voor zorgt dat de baby gemakkelijker uit de baarmoeder glijdt. Ook een vorm van signatuurleer. Het werd in die tijd niet alleen gebruikt om de bevalling te vergemakkelijken maar ook als contraceptiva. Verschillende zuren in die plant hebben inderdaad een spermaticide, sperma-dodende werking.

Een boeiende wereld, die oude kruidenboeken, waar praktische kennis en goddelijke krachten hand in hand gaan om een gezonde en harmonieuze wereld te scheppen en waar wij rationeel en hopelijk ook spiritueel wijzer van worden.