Turner William en A new Herball

"De geur of damp van hysop, verdrijft de wind die in de oren is, als ze erboven gehouden worden'. Zo beschrijft William Turner het gebruik van Hysop in A new Herball uit 1551. William Turner 1508-1568, arts, botanicus en theoloog, was een veelzijdig en zeer strijdbaar man. Als protestant kwam hij in conflict met de kerk, waarop zijn werken in de ban werden gedaan en hijzelf gevangen werd gezet. Na de troonsbestijging van Edward VI kreeg hij de functie van deken te Wells, maar toen Mary aan het bewind kwam was hij genoodzaakt naar het buitenland te vluchten. Hij verbleef o.a. in Holland en Italië waar hij de flora bestudeerde. Zijn plaats als deken kon hij weer innemen toen het tij keerde en Elizabeth koningin werd. De jaren van gevangenis en ballingschap hadden hem niet murw gemaakt. Turner bleef overhoop liggen met de kerkelijke autoriteiten.

Kew Garden

Hij trok zich terug in Londen, waar hij een tuin aanlegde die wereldberoemd is geworden: Kew Garden. Afgezien van zijn voortdurende en soms vermakelijke conflicten met het gezag, was Turner geen gemakkelijk mens in de omgang. Notities uit zijn Herbal geven blijk van de steile christelijke doctrine die hij aanhing, zoals de hier volgende over opschik: 'Sommige vrouwen strooien sleutelbloemen in witte wijn en maken daar een destillaat van, waarmee ze hun gezicht wassen om de rimpels te verdrijven, en om zich schoon te maken voor de ogen van de wereld in plaats van voor de ogen van God, die zij niet schromen te beledigen.'36 Over de goudsbloem: 'Sommigen plegen hun haar geel te verven met de bloem van deze plant, onte-vreden als ze zijn met de natuurlijke kleur die God hun heeft gegeven.'

Over zijn collega-kruidenschrijvers liet hij zich evenmin toegeeflijk uit: 'Zij die het eerste deel van mijn kruidenboek hebben gelezen en mijn schrijven over planten hebben kunnen vergelijken met de dingen die Fuchsius, Tragus en Dodonaeus in de eerste edities van hun boeken hebben gezegd, kunnen gemakkelijk zien dat ik de waarheid heb onderricht over bepaalde planten. die zij óf helemaal niet kenden óf waarin zij deerlijk tekort schoten.'

A new Herball

Het kruidenboek, zijn levenswerk is A new Herbal, verscheen in drie afleveringen, waarvan de eerste in 1551 in Londen werd gepubliceerd en het tweede te Keulen in 1562, het hele driedelige werk verscheen in 1568, wel zeven jaar na zijn dood. Het is het eerste, volstrekt origineIe werk over planten dat in Engeland verscheen dat bovendien in het Engels was geschreven en niet, zoals gebruikelijk in die dagen door een man van zijn eruditie, in het Latijn. Toen hij hierover aangevallen werd, voerde Turner tot zijn verdediging aan dat Dioscorides, de algemeen aanvaarde autoriteit op het gebied van de plantenleer, destijds ook in zijn landstaal had geschreven, zonder dat dat desastreuze gevolgen had gehad. Evenals Culpeper die later de farmacopee voor het gewone volk toegankelijk zou maken door deze uit het Latijn te vertalen, had Turner baanbrekend werk verricht, waarvoor hij dan ook de eretitel 'Father of British Botany' kreeg toebedeeld. De vraag of hij zodoende zijn geleerde confrères niet tegen de schenen had willen schoppen, zal echter altijd open blijven.

Turner is eerder als botanicus herkend en gewaardeerd geweest dan als herborist. Er werd zelfs een plantengeslacht naar hem vernoemd wat toch zowat de grootste waardering is die een plantkundige ten deel kan vallen. En nog wel een geslacht waar de beruchte Turnera diffusa of Damiana bijhoort. Een plant die in de kruidengeneeskunde ook nu nog steeds als afrodisiacum gewaardeerd word. Of dat iets zegt over Turner wil ik wel in het midden laten.

Citaat uit A new Herball over 'Daucus'

Over onze wortel, Daucus carota en waar die allemaal goed voor zou zijn: voor de ademhaling (the brethe), de maag (stomake) en voor de lever (lyver) en als compres op de huid bij abcessen.

There are many kyndes of Daucus after Dioscorides, three at the least, wherof I knowe none suerly but one, whiche is called in latin pastinaca syluestris, in english wild carot & in greeke Staphilinos agrios, for the other kindes ye may use carawey seede, or carot seede. Some learned me not without a cause hold that both the Saxifrages, that is the englishe, and the Italion may be occupied for Dauco. Daucus is sharpe and heateth."

For the brethe - Against lettynge of the brethe caused of colde humours and colde cough take drynke that this herbe a drye sygges is sobe in agaynst poose or cold cewme bynde powder of this herbe to ye heed in a bagge.

For the Stomake Agaynst paine of the stomacke caused of wynde. Agaynst stoppage of urine as stranguary and dyssury and agaynst ache of the wombe. Spue the drynke that it is soden in. And also sethe it in wyne and oyle and lay it to the paynfull places and for the same take the drynke that the sedes of daucus and saxifrage is soden in.

For the Lyver - Agaynst stoppynge of ye lyver and mylt (spleen) caused of colde and agaynst dropsy make syrope with the juice of fenell and the decoccyon of this herbe for the same put this herbe in wyne and oyle the space of c (ten) dayes and then sethe it with the oyle onely and wrynge the herbe and streyne it with oyle and put ware thereto and make it playster or cyroyne. It is also good for harde apostrumes." (abcesses)