Josef Stalin (1879-1953)

Josef Stalin, de 'man van staal', had een zeer toepasselijke naam. Hij was lange tijd de leider van de Sovjet-Unie en leidde zijn land met ijzeren hand. Onder zijn leiding werden de Duitsers overwonnen tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar hij was ook degene die gruwelijke zuiveringen uitvoerde, die nauwelijks een familie in de Sovjet-Unie ongeschonden lieten.

Jonge Jarens

Stalin werd geboren op 21 december 1879 in Gori, Georgië als Iosif Vissarionovich Dzhugashvili, maar veranderde zijn naam later in Stalin, wat zoveel betekent als 'man van staal'. Hij was de zoon van Georgische boeren, die beiden geen Russisch spraken. Stalin leerde echter Russisch op school. Zijn moeder stuurde hem naar een religieus seminarie in Tblisi, de hoofdstad van Georgië. Stalin maakte zijn opleiding niet af; hij werd van school gestuurd in verband met subversieve activiteiten. Hij was betrokken geraakt bij de Marxistische beweging. In 1901 werd hij gekozen als lid van de Russische Sociaal Democratische Arbeiders Partij in Tblisi. Al snel werd Stalin gearresteerd en naar Siberië gestuurd. Hij ontsnapte echter en keerde terug naar Tblisi om zich daar opnieuw bij de Marxistische ondergrondse beweging te voegen. Toen de beweging zich in twee facties opsplitste, die van de Bolsjewieken en Mensjewieken, koos hij de zijde van de Bolsjewieken (wat afgeleid is van het Russische woord voor meerderheid).

Revolutionair

In de jaren 1904 en 1905 nam Stalin deel aan tal van bankovervallen en treinberovingen. Dit werd door onder andere Lenin gezien als een belangrijke manier om aan fondsen te komen om de revolutie te financieren. De jaren van 1905 tot 1917 bracht Stalin vooral door in Baku, Rusland, waar hij zich met de organisatie van de partij bezig hield. Hij werd diverse malen gearresteerd door de geheime politie, maar ontsnapte ook telkens weer. Hij bracht korte tijd door in Oostenrijk, maar toen hij terugkeerde naar Rusland werd hij opnieuw gearresteerd en verbannen naar Turukhansk in het hoge noorden. Daar bleef hij tot de val van de tsaar.

Na de val van de tsaar vertrok Stalin naar St.Petersburg, waar hij tot de komst van Lenin min of meer de leider van de Bolsjewieken was. Daarnaast was hij redacteur van de krant Pravda (Waarheid). Met de komst van Lenin werd zijn rol minder belangrijk, maar hij bleef behoren tot de hogere kringen van de partij. Het was echter Lenin die er voor zorgde dat de Bolsjewieken de overwinning behaalden tijdens de October-revolutie.

Stalin als leider

Stalin werd lid van het politbureau en toen het Partij Secretariaat werd opgericht werd hij daar de leider van. Dit maakte hem de tweede man van het land na Lenin. Met de ziekte van Lenin kwam er plaats voor Stalin. Samen met twee anderen leidde hij vanaf dat moment het land en de partij. In 1927 slaagde hij erin alle oppositie te verslaan. Stalin begon vijf-jaren-plannen uit te voeren op een zeer starre manier. Dit leidde tot veel oppositie bij mensen die tot die tijd aan zijn zijde hadden gestaan. Deze oppositie bood hij echter het hoofd en in het begin van de jaren dertig werd hij de absolute leider van de Sovjet-Unie.

Modernisering

Stalin was vastbesloten om zijn land te moderniseren en deed dit met behulp van vijf-jaren-plannen. De nadruk lag op zware industrie en oorlogsmaterieel en ondanks het feit dat de Tweede Oorlog een zeer zware tol eiste van het land, was het niettemin aan het eind van het leven van Stalin een van de belangrijkste industrielanden geworden. Voor deze prestatie werd echter een zeer hoge prijs betaald. De landbouwgrond werd verdeeld in grote collectieve boerderijen, iets wat leidde tot een enorme hongersnood die waarschijnlijk een miljoen mensen het leven kostte. Vrije ondernemingen werden verboden. Iedereen met een afwijkende mening werd gearresteerd en vaak naar werkkampen in onder andere Siberië gezonden. Stalin zorgde ervoor dat de Sovjet-Unie een volledig totalitaire staat werd.

De Tweede Wereldoorlog

Aanvankelijk had Stalin een non-agressie pact gesloten met Hitler, maar Hitler besloot toch het land binnen te vallen. Na de Duitse invasive nam Stalin persoonlijk de formele leiding van het leger op zich. Terugkijkend op zijn strategische kwaliteiten als militair leider is het moeilijk om een duidelijke conclusie te trekken. Net als op andere terreinen was Stalin soms briljant en soms maakte hij grote fouten. Hij was een ruwe en wrede man, maar tegelijkertijd een goede spreker en had een enorme energie. Onder zijn leiding werd Duitsland in elk geval overwonnen en kwam de Sovjet-Unie uit de strijd als een wereldmacht. Op verschillende conferenties, zoals die in Teheran, Jalta en Potsdam ontmoette hij de Amerikaanse president Roosevelt en de Britse premier Churchill. Oost-Europa werd toegevoegd aan de invloedssfeer van de Sovjet-Unie.

Op 5 maart 1953 overleed Stalin en met de komst van Chroetsjov kwam er ook kritiek op het werk van Stalin. Hij had grote prestaties geleverd in zeer moeilijke omstandigheden, maar had dat gedaan op een manier die miljoenen Russen het leven had gekost.