Marcella, een vrome vrouw

Marcella 325 - 410) was een Romeinse vrouw van adel die door het Vaticaan heilig werd verklaard omdat ze een belangrijke rol in de stichting van een kloosterorde had gespeeld. In Marcella’s tijd was het de gewoonte dat diepgelovige mensen hun wereldlijke bezittingen achterlieten en hun hele leven wijdden aan God. Ze leefden samen in kloosters onder strenge religieuze regels die afhingen van de orde waartoe ze behoorden.

Stichtster van een klooster

Marcella trouwde op jonge leeftijd nadat haar vader was overleden. Na zeven maanden huwelijk werd ze ook weduwe. In de plaats van te hertrouwen, zoals de gewoonte was in de Romeinse maatschappij, besloot ze vrijgezel te blijven en haar leven aan God en de studie van de Bijbel te wijden. Ze bezat een paleis op de Aventijn, de meest zuidelijke van de zeven heuvels rond Rome, dat ze openstelde voor andere vrouwen van adel die besloten hadden om hun leven in dienst van het christendom te plaatsen. De vrouwen volgden het voorbeeld van ascetische monniken door zich te onthouden van alle wereldse genoegens zoals uitgebreide maaltijden, materieel bezit en seksueel plezier.

Dood

Marcella’s vroomheid en de reputatie van haar toevluchtsoord veroorzaakte het ontstaan van andere gelijkaardige gemeenschappen in Rome, wat de aanzet werd tot een Romeinse kloosterorde. Marcella bleef aan het hoofd van haar gemeenschap tot de Visgoten onder koning Alarik in 401 Rome binnenvielen en haar paleis doorzochten om al haar waardevolle bezittingen te roven. Die had ze echter weggeschonken. Ze werd gefolterd om de schuilplaats van haar schatten te verraden. Ze slaagde erin om te ontsnappen maar bezweek later aan de zware verwondingen in de armen van haar favoriete leerlinge, Principia.

De heilige Hiëronymus

Gedurende haar leven had Marcella een nauwe band met Eusebius Sophronius Hiëronymus, beter gekend als de heilige Hiëronymus van Stridon, bekend vanwege zijn vertaling van de Bijbel in het Latijn. Zij ging met hem theologische discussies aan zoals kon worden vastgesteld in hun correspondentie uit het einde van de vierde en het begin van de vijfde eeuw. Uit de correspondentie bleek dat ze zijn argumenten vaak in vraag stelde en nooit bang was om hem te bekritiseren.
De meeste informatie over Marcella vinden we terug in de brieven van de heilige Hiëronymus waarvan brief nummer 127 aan Principia het bekendst is. Deze werd geschreven naar aanleiding van Marcella’s dood. Hierin bewees hij eer aan haar leven en troostte haar geliefde leerlinge.

Ondergewaardeerd

Niettegenstaande haar bijdrage tot de stichting van het kloostersysteem blijft Marcella een van de minst bekendste heilgen uit de Rooms-katholieke kerk. Ze wordt herdacht op 31 januari.

Marcella in de Dinner Party

Marcella’s plaats aan de tafel wordt versierd met de symbolen van haar heiligheid en van de christelijke kerk. Op haar tafellegger staat een grondplan van de vroege christelijke basilieken afgebeeld. Marcella’s bord staat op dit plan, aangevende dat zij een belangrijke figuur was in de vroege christelijke gemeenschappen, essentieel in hun ontwikkeling. Het voorste deel van de legger werd geweven met kamelenharen, die gebruikt werden voor hemden die de eerste christenen zoals Marcella en leden van haar ascetische gemeenschap droegen. Deze hemden waarvan de vezels de huid irriteerden, werden onder de gewone kledij als teken van boetedoening gedragen.

Een ander belangrijk symbool aan de voorzijde van de legger is de afbeelding van de biddende vrouw, de armen gespreid en reikend naar de hemel, doorheen de hoofdletter van Marcella’s naam. Volgens Chicago werd dit gebaar oorspronkelijk geassocieerd met goddelijke figuren en werd het beeld later gebruikt om christelijke vrouwen en God zelf af te beelden. Het werd op de tafelversiering aangebracht om aan te tonen hoe vroeger christelijke symbolen vaak door de kerk werden overgenomen in hun eigen iconografie.

Op de achterkant van de legger vinden we andere symbolen terug die belangrijk waren voor de jonge kerk en Marcella’s leven. De perkamenten rol symboliseert het lezen, een belangrijk onderdeel binnen zulke gemeenschappen, aangezien ze vaak de enige plaats waren waar vrouwen zich geestelijk konden ontwikkelen. Onder de rol bevinden zich afbeeldingen van een vis, een staf en een driehoek. De driehoek was een vroeg symbool van de vrouwelijke genitaliën die een symbool werden voor de godin en het heilige vrouwelijke, maar in het christendom verbeeldt het tevens de heilige drie-eenheid: de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.

De driehoek omsluit de staf, een symbool van Christus als de ‘goede schaapherder’; tevens symboliseert het leiderschap en authoriteit die aan bisschoppen worden toegeschreven. De vis, nog een vroeg-christelijk symbool, werd door christenen gebruikt om hun geloof te tonen niettegenstaande de vrees voor vervolging. De eerste letter van het Griekse woord voor ‘vis’ is ook de eerste letter van de woorden ‘Jezus Christus, Gods Zoon, Redder’.
Met deze symbolen wordt de rol van Marcella als ‘redder van vrouwen’ in de vroeg-christelijke periode aangeduid.
Op de achterzijde van de legger vindt men ook een schip, nog een vroeg-christelijk symbool, dat de christelijke kerk voorstelt die doorheen gevaarlijke wateren vaart; dit beeld verbindt Marcella’s leven, eveneens bezaaid met talloze gevaren, met de ontwikkeling van de kerk en de christelijke kloosterordes.