De Grondwet van 1848; de grondwetsherziening

De Grondwet van 1848; de grondwetsherziening De Nederlandse grondwet is meermalen herschreven en aangepast. De grondwetsherziening van 1848, onder leiding van Thorbecke, wordt gezien als de belangrijkste. Wat was de aanleiding voor deze herziening en wat was de uitkomst? En hoe was het eigenlijk mogelijk dat de grondwet herzien moest worden, en kon worden? Had dit te maken met het revolutiejaar 1848, of was er meer aan de hand in Nederland ten tijde van Thorbecke? In 1848 werd in Nederland een grondwetsherziening doorgevoerd die nog steeds de basis vormt van ons politieke bestel. Zoals zoveel in de geschiedenis niet logisch uit het vorige volgt, is ook hier geen sprake van een optelsom die onvermijdelijk leidde tot een herziening van de grondwet. Zo was de afscheiding van België al in de herziening van 1840 geregeld. Het voorstel van negen liberalen (in de geschiedenis negenmannen) tot aanpassing van de grondwet werd dan in 1844 ook resoluut van tafel geveegd.

Het jaar 1848

Maar het jaar 1848 betekende tumult, verandering. Europa schudde op de grondvesten met revoluties in Parijs en de Duitse landen. Nederland leek ingesloten door de naderende revolutie, en de onduidelijk beschreven rol van koning Willem II (die daardoor veel macht had) kon nog wel eens de kiem gaan vormen voor een revolutie in eigen land! Maar koning Willem II onderschatte het gevaar van de dreiging niet en gaf de opdracht aan enkele liberalen een grondwetsherziening op papier te stellen, zodat de sluimerende onrusten zouden worden gesust.

Johan Rudolf Thorbecke (1798-1872)

Thorbecke was wellicht de meest prominente van de liberalen die de opdracht kregen. Hij was één van de negen mannen uit 1844 en vormde op alle vlakken een buitenstaander; zo kwam hij uit Zwolle en was aanhanger van de Duitse Romantiek. Deze buitenstaander werd de voorzitter van de commissie die zich bezig hield met de herziening van 1848 en dus de nieuwe grondwet vormgaf. De belangrijkste veranderingen waren de definitieve scheiding van kerk en staat en de vrijheid van drukpers, vereniging en vergadering. Ook werd de positie van de koning duidelijk vastgelegd en werd het kiesrecht aangepast. Vanaf 1848 zouden de kiezers, geselecteerd op basis van censuskiesrecht, directe invloed uitoefenen op de samenstelling van de Tweede Kamer. Door de census mochten echter slechts 80.000 mensen stemmen; van een democratie was nog geen sprake.

Na 1848

In 1849 trad het kabinet Thorbecke aan, het kabinet dat zou moeten zorgen dat de veranderingen die op papier geschreven stonden ook in de werkelijkheid doorgevoerd zouden worden. Hiertoe begon Thorbecke op het niveau van de gemeentelijke inrichtingen waarbij hij probeerde lokale notabelen van het toneel af te schuiven, hetgeen met wisselend succes lukte. Vanuit de gemeentelijke inrichting werd omhoog gewerkt naar provinciaal enzovoorts. Daarbij probeerde Thorbecke de politiek in het publieke domein te krijgen in plaats van achter gesloten deuren, want volgens de Zwollenaar was politiek een publieke aangelegenheid. De veranderingen waren succesvol en zijn ook vandaag de dag nog steeds zichtbaar in ons politiek spectrum.
© 2010 - 2024 Historia, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De grondwet van 1848In Nederland hebben we al lange tijd een grondwet, hierstaan onder andere onze grondrechten in. Maar wanneer kwam deze g…
Koning Willem II en de grondwetDe grondwet van het huidige Koninkrijk der Nederlanden stamt in eerste aanleg uit 1814. De eerste vorst in Nederland uit…
Spanje: politieke indeling: de Spaanse grondwetSpanje: politieke indeling: de Spaanse grondwetMet welke grondwet begon de geschiedenis van de Spaanse grondwetten? Wordt de allereerste opgedrongen grondwet door de N…
De Raad van State: geschiedenis en functieSoms verschijnt er in het nieuws het advies van de Raad van State aan de regering. Of de uitspraak van de Raad van State…

Imaginaire reisverhalenImaginaire reisverhalenDe imaginaire reisverhalen waren het dominante genre in de achttiende eeuw. In dit artikel zal worden ingegaan op de def…
De machtsgreep van HitlerDe machtsgreep van HitlerDe persoon Adolf Hitler is wellicht één van de meest bekende of beruchte personen in de Nederlandse geschiedenis. In dit…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Succo, Pixabay
  • Henk te Velde, 'Land van kleine gebaren' (Amsterdam 1999)
  • E.a.
Historia (50 artikelen)
Laatste update: 15-12-2015
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.