Kon-tiki, het bekende vlot van Thor Heyerdahl

Sommige schepen kent iedereen en wel omdat ze de loop van de geschiedenis mee hebben beïnvloed. De Kon-tiki bijvoorbeeld, het balsahouten vlot waarmee de Noorse antropoloog Thor Heyerdahl wilde bewijzen dat mensen uit Zuid-Amerika contact hadden met mensen uit Polynesië. In 1947 reisde hij daarom van Peru naar Polynesië. In Oslo kan je het originele vlot gaan bekijken en voor wie Thor Heyerdahl een boeiend personage vindt, is er ook de film over zijn leven.

De Kon-tiki, het vlot van Thor Heyerdahl

De Kon-Tiki

De Noorse antropoloog Thor Heyerdahl probeerde met een aantal expeditiereizen aan te tonen dat oude culturen reeds in contact met elkaar zouden zijn geweest voor de komst van de Europeanen. Om dit te bewijzen besloot Thor Heyerdahl een balsahouten vlot te bouwen, naar Inca-model. Het vlot was een copie van de vlotten die de Indianen gebruikten voor de kusten van Zuid-Amerika, reeds lang voordat de Europeanen aankwamen. Deze grote vlotten met zeilen konden zo'n 35 ton laden. Thor Heyerdahl wilde aantonen dat de legendarische Polynesiër Tiki niemand minder was dan Kon-Tiki, een held uit de pre-incatijd. Volgens een oude legende ontvluchtte hij in 500 N.C. Zuid-Amerika om aan een massamoord te ontsnappen. Zo belandde hij uiteindelijk in Polynesië. Het vlot werd gebouwd op de scheepswerf van Callao, in Peru. De Kon-Tiki bestond uit 9 bussels bijeengebonden balsahout van ongeveer 60 centimeter dik. Zij werden naast elkaar gelegd over ongeveer 9 à 14 meter. De langste bussels werden in het midden gelegd. De brug was van gevlochten bamboe en er was eveneens een open hutje uit bamboe om te schuilen. Verder was er nog een mast met een vierkant zeil en een soort roer dat de richting moest bepalen.

Een gedurfde expeditie

Veel mensen hadden niet veel vertrouwen in de expeditie. Vroeger was immers gebleken dat de balsahouten vlotten waterabsorberend waren. Het gevolg hiervan was dat ze geregeld uit het water moesten worden getild om te drogen in de zon. Ze moesten dus eigenlijk constant naast de kust blijven varen. Maar Thor Heyerdahl wou kost wat kost het tegendeel bewijzen. De reis begon dus op 28 april 1947 en vertrok van Callao in Peru. Het vlot dreef gewoon mee met de Humboldt stroom. Tijdens de expeditie bleek dat de Kon-Tiki zeer zeewaardig was en bovendien veel gewicht kon meenemen. Er was eten genoeg te vinden tijdens de tocht: vliegende vissen en kleine inktvissen konden zo uit het water worden gehaald of vlogen zomaar op het schip. Ook dolfijnen, haaien en tonijnen zwommen naast de boot, die steevast richting Polynesië bleef varen. Ook walvissen kwamen geregeld een kijkje nemen. Het vlot maakte ook twee stormen mee. Geen probleem voor het balsahouten vlot, dat rustig bleef verder dobberen. Het water dat overboord sloeg, sijpelde gewoon tussen het balsahout door.

Polynesië

Honderd en één dagen na het vertrek sloeg de Kon-Tiki te pletter op de kusten van Polynesië, meer bepaald op het Raroia Rif, ten zuiden van de Marquesaseilanden. Door de klap had één van de bemanningsleden heel wat kneuzingen opgelopen door rondvliegende wrakstukken. Pas één week later werd de bemanning gevonden door autochtonen. De bemanning kreeg een enorm feest aangeboden op het eiland. Daarna kwamen twee schoeners de bemanning oppikken en zij namen ook de gehavende Kon-Tiki op sleeptouw. Hun bestemming was Tahiti. Van daaruit werd bemanning en schip meegenomen naar Amerika door een Noors schip. Later werd iedereen overgebracht naar Noorwegen. De zes bemanningsleden hadden er 8000 kilometer opzitten. De Kon-Tiki verhuisde laterwel degelijk naar het Kon-Tiki-museum in Oslo. In 1999 werd Thor Heyerdahl uitgeroepen tot "Noor van de eeuw".

Theorie bewezen of niet?

• Deze oceaanreis en nog andere expedities bewezen dat mensen uit Peru en Egypte contact hadden met andere culturen, lang voordat de Westerse ontdekkingsreizigers dat deden. Gelijkaardige voorwerpen in beide culturen bewezen dit.
• Wat de Kon-Tiki betreft, de conclusie was dat het vlot wel degelijk zeewaardig was en de Oceaan kon oversteken zonder problemen.
• De theorie dat de Polynesiërs afkomstig waren uit Zuid-Amerika werd weerlegd. DNA-onderzoek heeft uitgewezen dat de inwoners van Polynesië afkomstig waren uit Azië.

Het Kon-Tiki Museum

In Oslo bevindt zich het "Kon-Tiki Museet". Dit museum werd in 1950 gebouwd, op initiatief van Knut Haugland, één van de mede-opvarenden van de Kon-Tiki-expeditie en Thor Heyerdahl zelf. Knut Haugland was tevens gedurende meer dan 40 jaar de directeur van het museum, tot aan zijn dood op 25 december 2009. Hij was trouwens de laatste nog levende Kon-Tiki avonturier, vermits Thor Heyerdahl stierf in 2002. Het museum ligt op het schiereiland Bygdoy, meer bepaald in de Bygdoyenesveien 36. In dit museum kan men het balsahouten vlot Kon-Tiki bewonderen. Ook de van papyrus gemaakte boot Ra II, waarmee Thor Heyerdahl in 1970 van Noord-Afrika naar het eiland Barbados in het Caraïbisch gebied zeilde, wordt hier tentoongesteld. Verder hangen er talloze foto's van de expedities en kan je originele documenten inkijken. Ook (gebruiks)voorwerpen die gebruikt werden tijdens de vele expedities zijn hier te bezichtigen.

Het boek

In 1950 kwam er een boek uit over de expeditie, geschreven door Thor Heyerdahl zelf. Het werd vertaald in meer dan 70 talen. De Nederlandse titel is "Kon-Tiki, over de Stille Oceaan in een reddingsvlot". Het boek telt een 230 bladzijden en bevat naast het verhaal ook nog uitleg, theorieën en foto's.

De film

In 1950 verscheen ook een film, eigenlijk meer een documentaire, over de belevenissen van de bemanning van de Kon-tiki. De basis van deze zwart-wit film, die 77 minuten duurt, zijn filmpjes door de bemanningsleden opgenomen met een 16 mm camera. De Scandinavische versie werd ingesproken door Thor Heyerdahl zelf. De film werd bekroond met 2 Oscars. In 1951 kreeg de film een oscar voor beste documentaire. Het was meteen de eerste Noorse film die een Oscar won. Verder kreeg de film ook een BAFTA voor de beste documentaire.