Willibrord, de apostel der Friezen

In de traditionele visie op de geschiedenis van Nederland, was de in Yorkshire geboren monnik Willibrord de eerste missionaris in Nederland. Hij zou in het jaar 690 vanuit Britannia (Engeland) zijn aangekomen in het Zuid-Hollandse Katwijk en vandaaruit het noordelijk deel van het land hebben overgetrokken om de Friezen te bekeren. De Nederlandse archivaris Albert Delahaye zet vraagtekens bij deze interpretatie.

Willibrord kwam aan land in Francia

Albert Delahaye is van mening dat ook dit deel van de Nederlandse geschiedenis eigenlijk in noord-west Frankrijk moet worden geplaatst. In een (deels) aan Willibrord zelf toegeschreven tekst De Kalender van Sint Willibrord staat dat hij vanuit Britannia aan land kwam in Francia en daarmee meteen in het land van de Friezen (Fresones) was. Hij voer over de rivier de Renus naar Trajectum, waar hij de Friese koning Radboud probeerde te bekeren. In de Nederlandse traditie zetelde deze koning op dat moment (voor de slag met de Franken) dus in Utrecht. De Renus wordt door historici gezien als de Rijn, maar Delahaye ziet hier de rivier de Schelde in.

Het uitgestrekte rijk van de Friezen

In Nederland is de naam 'Fresones' vertaald als 'Friezen' en ging men ervanuit dat de Fresones in de zevende eeuw al in hun tegenwoordige regio's in Friesland en Noord-Holland (west-Friesland) woonden, en dus ook in Utrecht. Om de traditionele opvattingen kloppender te maken met de Nederlandse situatie, werd het woongebied van de Friezen door Utrecht en langs de Zuid-Hollandse kust doorgetrokken tot aan de huidige provincie Zeeland. Ze kwamen zo steeds dichter bij hun eigenlijke woonplaats Frisia, die volgens Delahaye, in zuid-België en noord-Frankrijk lag. Willibrord was in zijn optiek dus weliswaar de apostel der Friezen, maar die Friezen bevonden zich op dat moment nog niet in Nederland. Delahaye noemt in de omgeving van noord-Frankrijk en zuid-België twintig plaatsen die naar het oude Frisia en het volk der Fresonen verwijzen, zoals Fresne, Fressincourt, Fresingehem en Friesenheim.

Francia is niet Nederland

Toen Willibrord vanuit Britannia de veiligste en meest logische route naar het Europese vasteland nam, stak hij in de visie van Delahaye het Kanaal over in plaats van de Noordzee. Hij kwam aan land bij wat nu Gravelines heet, dat in de buurt van Calais ligt. Albert Delahaye meent dat dit als kortste route het meest voor de hand ligt, te meer daar het Francia waarover Willibrord schrijft in geen enkel document en door geen enkele historicus wordt gezien als een oude benaming van Nederland. Dat hij in de achtste eeuw de eerste bisschop van Utrecht zou zijn geworden, is dan ook niet waarschijnlijk. Wel werd hij bisschop van Trajectum, volgens Delahaye het noord-Franse Tournehem. Het ontbreken van een sterke Willibrord-traditie in met name het noorden van Nederland wijst hier ook op. In noord-Frankrijk en België bestaat deze traditie wel, zegt Albert Delahaye.