Heksen en heksenvervolging, kruidenvrouwtjes gestraft

Vroeger geloofde men in heksen. Men dacht dat vrouwen, die zich bezig hielden met kruiden en planten, en dus vaak mensen konden genezen, konden toveren. Veel mensen bekenden ook dat zij heks waren en dat zij duivelse kunsten konden vertonen. Heksen werden vaak zwaar gestraft, simpelweg voor het feit dat ze "heks" waren. Ze eindigden vaak op de brandstapel of werden verdronken. Heksen zouden geen gewicht hebben en konden dus niet verdrinken.

Bestaan heksen echt

Ja

Ja, ze bestaan echt. Tegenwoordig zijn er veel mensen die zich heks noemen. Ze hebben een studie gemaakt van planten en kruiden en de natuur. Daar zijn ze ook vaak en houden zich dan ook nog bezig met oude rituelen. Ze doen goed en doen geen vlieg kwaad. De naam "heks" hebben zij zich toegeëigend omdat hun bezigheden met die van de vroegere heksen te vergelijken zijn.

Nee

Nee, ze bestaan niet. In de middeleeuwen geloofde men in het bestaan van heksen. Men dacht dat ze een verbond hadden gesloten met de duivel en dat ze in opdracht van de duivel boosaardige zaken uitvoerden. Als er in gemeenschappen iets verkeerd ging, zoals een oogst die mislukte, of een miskraam, werden de heksen als zondebok gezien. Heksen waren meestal kruidenvrouwtjes, die zich bezighielden met bij voorkeur geneeskrachtige kruiden. Ze werden dus vaak bij zieke mensen geroepen. En natuurlijk konden ze die niet altijd genezen.

De Middeleeuwen

Geloof

In de middeleeuwen was iedereen in Europa christelijk. Iedereen geloofde in God. De paus was de baas van die christenen (zoals nu ook nog). Zijn uitspraken waren wet en iedereen moest gehoorzamen aan de regels van de Kerk. Mensen die dat niet deden, werden ketter genoemd. Men werd uitgesloten van de gemeenschap en stond buiten de maatschappij. Heksen waren vaak ketter en konden zomaar worden opgepakt en ter dood veroordeeld.

Bijgeloof

In de vroegere kleine gemeenschappen was altijd wel een tovenaar of heks, die magische handelingen uitvoerde, vaak in opdracht van de mensen om hen heen. Hiervoor gebruikte de heks kledingstukken, afbeeldingen en kruiden. Er werden toverspreuken bij gebruikt. Mensen dachten dat ze heksen konden gebruiken om rijk te worden of gelukkig in de liefde. Als er iets gebeurde dat men niet begreep, ging men naar de wijze man of vrouw van het dorp (de heks) om raad. Gemeenschappen waren afgesloten van de rest van de wereld. Wegen waren slecht en alleen op markten zag men mensen uit andere dorpen.

De heks was dus heel belangrijk

Haar positie hield in:

• dat ze met haar kennis mensen kon helpen.
• Ze kon ook kwaad doen, als ze slecht behandeld werd door de dorpsbewoners.

De machtige kerk

Duivelbestrijding

Zoals genoemd waren ketters mensen die niet in God geloofden. Van heksen werd gezegd dat ze weliswaar in God geloofden, maar daarnaast een ander geloof hadden: zij zouden kwaad doen in opdracht van de duivel. En de duivel was de oorzaak van al het kwaad in de wereld. Gelovigen werden door God gestraft als ze iets verkeerd deden. Die straf was dat God de duivel zijn gang liet gaan. Dus moesten de aanhangers van de duivel bestreden en gedood worden.

Heksenjacht

De Kerkelijke overheid had zoveel macht, dat zij de Wereldlijke overheid gebruikte om heksenjachten te organiseren. Koningen en stadsbesturen werden ingezet om jacht te maken op de heksen. Rond 1400 brak de Pest uit, een ziekte die besmettelijk en dodelijk was. In vijftig jaar tijd stierf een derde van de West-Europese bevolking. Niemand begreep waar de ziekte vandaan kwam (men had geen idee van hygiëne) en de kerk noemde het een straf van God.

Paus

In die tijd was een strijd gaande binnen de Katholieke kerk. Pausen bestreden elkaars leiderschap. Door die onderlinge strijd vluchtte de paus naar Avignon, in Frankrijk, waar het hof meer leek op dat van een koning dan van een geestelijk leider. Priesters en monniken gokten, dronken alcohol en zaten achter de vrouwen aan.

Onvrede

Door onvrede van het volk, de kerk kon niets doen aan de Pest omdat ze het binnen eigen gelederen te druk had, ontstonden allerlei sektes. Er kwamen steeds meer mensen die de kerk wilden hervormen. De aanhang van Luther en Calvijn werd steeds groter. De katholieken en de protestanten (aanhangers van Luther en Calvijn) gaven elkaar de schuld van oorlogssituaties die uitbraken. Er ontstonden opstanden die wreed werden onderdrukt. Daardoor uitte de onvrede van het volk zich op een andere manier: men zocht de schuldigen van dit alles onder "vreemde" mensen, zich eigenaardig gedragende mensen, soms zelfs hun eigen buren: de heksen.

Heksenvervolging

Heksen werden door martelingen gedwongen zaken te bekennen waar zij zelfs geen weet van hadden. Door die martelingen bekende een heks meestal dat ze een verbond met de duivel had gesloten. Van de duivel kreeg zij haar macht. Om die macht te krijgen moest zij verschijnen op een groot feest, de Heksensabbat, en moest daar verklaren de duivel te dienen. Als bewijs kreeg zij een merkteken. Dat kon van alles zijn: een wrat, een litteken, een grote moedervlek. Schrijvers verzonnen nog meer over heksen: ze konden vliegen op een bezem, ze konden zich veranderen in een dier. Ze zouden pasgeboren kinderen ontvoeren en hen offeren aan de duivel.

De Heksenhamer

In de vijftiende eeuw schreven twee monniken, Heinrich Kramer en Jacob Sprenger, een boek over heksen: Malleus maleficarum, De Heksenhamer. Het ging over de wetenschap die zich bezighoudt met het opsporen van de werken van de duivel. De monniken stelden dat de vrouw, geschapen uit een rib van Adam en verleid door de slang, minder verstandig was dan de man en veel sneller tot hekserij te verleiden zou zijn. De duivel zou ook kinderen verwekken bij heksen: duivelsgebroed.

Wat konden heksen

Ze stelden een lijst op over wat heksen zoal konden:

• Heksen zijn het die gevaarlijk weer zoals storm, donder en bliksem ontketenen.
• Zij maken mannen en vrouwen onvruchtbaar.
• Ze kunnen vliegen.
• Ze kunnen iemand verliefd doen worden.
• Ze kunnen zaken zien die elders gebeuren.
• Ze kunnen zichzelf de kracht geven te zwijgen tijdens martelingen.
• Ze kunnen zorgen voor een doodgeboren kind of een miskraam.
• Ze kunnen zich onzichtbaar maken en kwade dingen doen.
• Ze kunnen de geest van rechters beïnvloeden, opdat ze hen niet veroordelen.
• Ze kunnen de mens zijn moed ontnemen.
• Ze kunnen paarden doen steigeren, opdat ze de ruiter afwerpen.
• Ze kunnen de toekomst voorspellen.
• Ze kunnen met hun blik mens en dier doden.
• Ze kunnen verloren en verborgen zaken laten zien alsof ze aanwezig zijn.
• Ze kunnen de geest van de mens verstoren.

Het einde van de vervolgingen

In de 17de eeuw begonnen mensen steeds minder te geloven in magie. De eeuw van de ontdekkingen en de wetenschap was aangebroken. Men kon steeds meer zaken die zich voordeden, verklaren. Ook was de plaats van de godsdienst stabieler geworden. Zowel het katholicisme als het protestantisme werden geaccepteerd.

Oudewater

In Utrecht, in het plaatsje Oudewater, in een prachtig oud pandje,staat nog een heuse Heksenwaag. Heksen moesten bewijzen dat ze geen heks waren, anders zouden ze worden gedood. Heksen uit heel Europa kwamen vroeger naar Oudewater. Ze lieten zich daar wegen (natuurlijk hadden ze gewicht) en kregen daar dan een bewijs van. Dat konden ze overleggen aan de rechtbank. Als toeristische attractie staat die Waag er nog. Men kan zich daar laten wegen en krijgt, ook nu nog, een bewijs, een certificaat waarop het gewicht genoemd staat en dat bewijst dus dat degene die gewogen wordt, geen heks is.