Nostradamus, de man, de astroloog, de profeet

Michel de Nostradame of Nostradamus leefde in de 16e eeuw van 1503-1566. Hij is voornamelijk beroemd geworden om zijn cryptische, ongedateerde voorspellingen, die tot de verbeelding gingen spreken zodra een voorspelling op een gebeurtenis leek te kunnen worden geplakt. Wie was Nostradamus precies? Waarover schreef hij?

Michel de Nostradame' s jeugd en Joodse invloeden

Michel de Nostradame, later bekend als Nostradamus werd geboren op 14 december 1503 in St. Remy en Provence in Frankrijk, 10 kilometer verwijderd van de stad Arles.

• Zijn vader was Jaume de Nostradame, notaris en graankoopman, (†1547), zijn moeder heette Renee de St. Remy.
• Zijn grootvader heette oorspronkelijk Guy Gassonet, een handelaar in Avignon, maar deze nam, na zijn verplichte bekering van het Joodse geloof naar het Christelijke de naam ' de Nostredame' (vertaald: van Onze Lieve Vrouwe) aan.
• Zijn overgrootvader van moeder's kant heette Jean de St. Remy, († 1503?) die oorspronkelijk als Joodse arts aan het hof van de koninklijke Anjous, van het toenmalige koninkrijk Anjou, werkzaam was. Specifiek één van zijn werkgevers: de in 1480 overleden Rene de Anjou stond bekend als een mild en verdraagzaam vorst; de verdraagzaamheid is duidelijk af te leiden uit het feit dat het hem niet kon schelen dat zijn lijfarts Joods was. Na zijn dood veranderede alles en begon men de Joden weer te vervolgen en tot bekering te dwingen. Zelfs in de Province, waar de Jodenvervolging nooit zo heftig was moesten de Joden zich bekeren of ze werden verbannen of erger.
• Jean de St. Remy, rijk geworden aan het hof van de Anjous, gaf zijn kleindochter Renee een grote bruidschat mee in de vorm van landerijen en een steenfabriek in Orgon. Dit impliceert tegelijkertijd dat de familie de St. Remy ook overgegaan was tot 'bekering,' omdat bij niet-bekering alle goederen verbeurd verklaard zouden zijn geweest.
• Nostradamus had nog een tante Marguerite, meisjesnaam de Nostradame in Avignon wonen, waarbij hij later tijdens zijn studies in de kost zou gaan.

Het mag duidelijk zijn dat de familie de Nostradame alleen maar uit Joodse ouders en voorouders bestond.
Uit het feit dat de jonge Michel door zijn grootvaders werd opgevoed zou kunnen worden afgeleid dat zijn moeder Renee hem vroeg ontviel. Bevestiging daartoe zou men kunnen vinden in het feit dat Michel in zijn tienerjaren nog een broertje kreeg, zijn vader was blijkbaar hertrouwd.

Verschillende auteurs claimen, dat de grootvaders van Michel hem de beginselen van de Kaballa en astrologie bijbrachten, hoewel in de latere boeken van Nostradamus geen melding wordt gemaakt van zijn kennis van de Kaballa. Dit is niet verbazingwekkend: in Frankrijk ijverde men zich om Joden tot het 'ware' geloof te bekeren en begrip van de Joodse Kaballa kon iemand op de brandstapel brengen.
Ook wordt melding gemaakt van de grote invloed van zijn over-grootvader Jean de St. Remy. Dit laatste is twijfelachtig omdat er een sterfdatum bekend is van Jean de St Remy: het jaar van Michel's geboorte 1503.
Michel de Nostradame stamde dus uit een rijke, hoofdzakelijk 'vroeger' Joodse familie, waarvan zijn overgrootvader een beroemde arts was aan het hof van Rene van Anjou (1409-1480).

Nostradamus' studies en eerste huwelijk

In 1518 ging Nostradamus naar de universiteit van Avignon om daar het 'Trivium' te studeren. Dit Trivium bestond uit grammatica, retoriek en logica. Deze studiekeuze van Michel was op zich vreemd, omdat de andere studie: het Quadrivium bestond uit geometrie, wiskunde, muziek en astronomie/astrologie, die waarschijnlijk meer bij hem paste vanwege zijn toen al bekende belangstelling voor astrologie.

In 1520 moest hij zijn studie in Avignon staken doordat de pest er was uitgebroken. Verondersteld wordt dat Nostradamus in de leer ging bij een apotheker binnen de 'Heilige Driehoek' van de Provence: Arles, Avignon en Salon.
In 1529 schreef hij zich in bij de Universiteit van Montpellier om doctor in de medicijnen te worden. Toen de faculteit bemerkte dat hij werkzaam was geweest als apotheker werd hij van de universiteit verbannen. De universiteit van Montpellier achtte het hebben gehad van een dergelijk beroep onverenigbaar met de waardigheid van een doctor in de medicijnen.

Toch zijn er verslagen dat hij in 1532 zijn doctorsgraad aan de universiteit van Montpellier haalde en daarmee het recht om de rode toga te dragen. Dat was tevens in de tijd dat zijn naam de Nostradame veranderd werd in het Latijnse Nostradamus. Het wordt natuurlijk niet onmogelijk geacht, dat de familie de Nostradame de universiteit van Montpellier begiftigde met een passende donatie, zodat de ban over Michel uiteindelijk toch redelijk makkelijk kon worden opgeheven. Ook universiteiten in Frankrijk kampten in de 16e eeuw met geldnood.

Nostradamus maakte in die tijd een roze pil, die bekendheid kreeg als bescherming tegen de pest. Later onderzoek naar deze pil wees uit dat hij hoofdzakelijk bestond uit rozebottels die voornamelijk vitamine C bevatten.

Nostradamus werd in de dertiger jaren uitgenodigd in Agen bij Jules-César Scaliger, die bekend stond als een belangrijke Renaissance geleerde. Verondersteld wordt dat Nostradamus daar zijn eerste vrouw ontmoette, die waarschijnlijk Henriette of Madeleine d'Encausse heette. Er bestaan andere veronderstellingen dat Scalinger, bekend om zijn dominante karakter en persoonlijkheid, Nostradamus uithuwelijkte aan één van zijn eigen 15 kinderen, echt of onecht.
Bij een nieuwe uitbraak van de pest in Agen in 1537 verloor Nostradamus zijn vrouw en twee kinderen: hij was in andere steden de pest aan het bestrijden in plaats van in zijn eigen huis. Tot overmaat van ramp kreeg hij ruzie met Scalinger en werd hij opgepakt door de Inquisitie, na een verkeerde opmerking over het Christelijk geloof in het openbaar te hebben gemaakt. Toen de Inquisitie hem uiteindelijk na pijnlijke verhoren liet gaan hield Nostradamus het in 1537 in Agen voor gezien en begon te reizen.

Nostradamus de arts

Hoewel het verlies van zijn vrouw en kinderen aan de pest geen aanbeveling leek, nam Nostradamus' reputatie als 'Pest-bestrijder' een grote vlucht. Hij werd gevraagd om in Aix-en-Provence te helpen bij de bestrijding van de uitgebroken pest en hij werkte daar 9 maanden lang om de stad pest-vrij te maken. Hij was daar zo succesvol in dat de gemeenteraad van Aix hem een pensioen voor het leven gaf.

Nostradamus' methodes tot bestrijding van de pest waren in de 16e eeuw onorthodox:

• alle dode lichamen van de slachtoffers moesten door hem onmiddellijk worden 'geruimd' om verdere besmetting te voorkomen,
• aan hen die leden aan de pest werden vooral reinheid en frisse lucht voorgeschreven,
• zij mochten alleen gekookt water drinken, of water uit zuivere bronnen,
• zijn patiënten mochten niet worden onderworpen aan aderlatingen,
• zij moesten allemaal zijn roze pillen slikken, waardoor ze grote hoeveelheden vitamine C binnenkregen.

Het mag duidelijk zijn dat Nostradamus' methodes vooral preventief van aard waren, maar blijkbaar voldoende om uiteindelijk de pest uit te bannen.

De astroloog en profeet van Salon-en-Provence

Toen hij in 1547 naar het stadje Salon-en-Provence werd geroepen, omdat men daar een nieuwe uitbraak van de pest vreesde, kon hij de burgers van Salon gerust stellen: de geconstateerde ziekte was geen pest.

Niemand weet waarom Nostradamus besloot om zich in Salon te vestigen, behalve dat het stadje niet ver van zijn geboorteplaats St. Remy ligt. Hij trouwde daar met de rijke jonge weduwe Anne Ponsard en 6 jaar later werd hun eerste zoon Cesar geboren.
Hoewel Nostradamus nog steeds het beroep van arts uitoefende was het duidelijk dat hij zich meer en meer wilde verdiepen in de geheimen van de esoterie. Daarbij kwam zijn kennis van de astrologie hem goed van pas. (Elke zichzelf respecterende arts diagnosticeerde en behandelde naar aanleiding van een door hem zelf getrokken horoscoop van een patiënt.)
Om de sterren te kunnen bestuderen richtte hij een studeerkamer in, in het bovenste gedeelte van zijn huis. Hij zette zijn 'magische' werktuigen daar neer: een astrolabe, een magische Spiegel (volgens eigen zeggen in een van zijn eerste kwatrijnen van Century 1) ‘toverstaven’ en een koperen pot op drie poten die hij waarschijnlijk gebruikte als 'kristallen bol'. Wat deze voorwerpen in werkelijkheid waren en deden is niet bekend: toen Nostradamus stierf werd alleen zijn astrolabe genoemd in de erfenis.

Nostradamus en Anne zouden uiteindelijk 6 kinderen krijgen die alle in goede gezondheid oud zouden worden.
In de vijftiger jaren werd het huishouden van Nostradamus uitgebreid met de komst van Jean Aime de Chavigny (1536- 16??) waarschijnlijk een zoon van de burgemeester van Beaune. Chavigny zou Nostradamus' grootste discipel en secretaris worden.
Toen Nostradamus in 1566 stierf bleef hij in Salon voor Nostradamus' vrouw Anne zorgen en de nog thuiswonende kinderen. Hij schreef enige lijvige en vrijwel onleesbare boeken over zijn tijd bij Nostradamus, waarin hij probeerde de geheimen van de Centuriën te ontrafelen.

Nostradamus' boeken, brieven en Almanaks

In 1545 schreef Nostradamus zijn eerste boek: Interpretation des Hieroglyphs de Horapollo. Dit was een esoterisch werk.
Hij schreef ook enkele boeken over huismiddelen bij ziekte, cosmetica en parfums.

Présages

Nostradamus publiceerde de Présages in 1550; De Présages bestaan uit 6338 6-regelige verzen met voorspellingen die vooral de Provence betroffen, waardoor ze nooit erg populair werden buiten dat gebied.

De Almanaks

In 1550 begon hij zijn eerste Almanak te publiceren. Deze Almanaks hadden de functie om prognoses te geven over weer, getijden en maanstanden. Nostradamus voegde daar nog iets extra’s aan toe door specifieke voorspellingen te doen voor het Almanak-jaar over onder andere oorlogen, komeetverschijningen en gebeurtenissen binnen de aristocratie en de koninklijke huizen. Zijn Almanaks werden een groot success, nadat verschillende van zijn voorspellingen voor het Almanak-jaar uitkwamen.

De Centuriën

In 1555-1557 werd zijn boek De Centuriën of Profetiën gepubliceerd, dat uiteindelijk bestond uit 12 x ongeveer 100 versjes, kwatreinen genoemd, die alle betrekking zouden moeten hebben op voorspellingen vanaf 1555 tot (volgens zijn eigen zeggen) het jaar 3797. Om onbekende redenen verwijderde Nostradamus het gros van zijn kwatreinen uit de Centuries 11 en 12.
De publicatie van de Centuriën is tot aan onze tijd toe doorgegaan. Omdat er geen auteursrecht meer op de Centuriën rust zijn ze nu voor enkele euro's op CD verkrijgbaar.

Zijn brieven

Lettre á Cesar: naar aanleiding van de geboorte van zijn zoon Cesar schreef hij een brief waarin hij zogenaamd aan zijn zoon de achtergronden verklaarde van zijn manier van voorspellen. Deze brief werd meestal bij de publicatie van zijn Centuriën gevoegd.
Zijn correspondentie met onder andere Catharina de Medici, die zijn beschermvrouwe was en beroemde notabelen en kerkelijke figuren, die meestal hun geboorte-horoscoop door hem wilden laten trekken.

Zijn horoscopen

Nostradamus trok geboorte en gebeurtenis-horoscopen onder andere voor het koninklijk huis van Valois: Henri II van Valois, Catharina de Medici, en hun kinderen. Hij stelde Catharina gerust dat al haar kinderen die in 1555 leefden tot volwassenheid zouden opgroeien, maar verzuimde haar te zeggen, dat de meesten vóór haar zouden overlijden.

Tot slot

De 16e eeuwse ziener Nostradamus blijft een controversiële figuur, vooral door zijn Centuriën, die 'geplakt' op bepaalde historische gebeurtenissen soms op voorspellingen lijken. Zolang zijn geheime code ten aanzien van de datering van zijn Centuriën niet is geopenbaard blijven er altijd vraagtekens over de echtheid van deze profetiën.

Lees verder

• De mystieke Nostradamus: zijn werkmethoden
• Nostradamus, geloof en Islam
• De veelzijdigheid van de astrologie
• Het einde van de wereld?