Het Abbasiden Rijk (750-1258)

De Abbasiden namen de macht over van de Omayyaden in 750 en dit werd het begin van een gouden tijdperk voor de Islamitische beschaving. De Abbasiden vestigden hun hoofdstad in Baghdad, verder weg van het vijandige Byzantijnse Rijk dan Damascus. De Abbasidische kalief was zowel wereldlijk als religieus heerser.

De Perzen

De Perzen speelden een belangrijke rol in het Abbasiden Rijk, leden van de voormalige Perzische heersersklasse warden als bestuurders aangetrokken om rijkszaken nog beter te regelen. Deze overheersing op allerlei beleidsterreinen leidde tot de verspreiding en bloei van de Perzische cultuur. De hoofdstad Baghdad werd ingericht naar Sassanidisch model (de Sassaniden waren Perzen).

Kaliefen

Onder de kaliefen Al-Mansour (754-775) en Harun al-Rashid (786-809) groeide Baghdad uit tot een prachtige hoofdstad. Mesopotamië werd het kerngebied van het rijk, noordwest-Afrika en Spanje maakte eigenlijk geen deel meer uit van het rijk. Harun al-Rashid was dusdanig beroemd dat hij zelfs een rolt speelt in de Sprookjes van 1001 Nacht. Hij is de kalief die soms incognito zijn rijk verkent, dit schijnt hij echter ook in werkelijkheid soms gedaan te hebben, om te kijken hoe de stemming onder de bevolking was.

In het begin van de 9de eeuw brokkelde het oostelijke deel van het rijk langzaam af. Er ontstonden nieuwe dynastieën, die alleen nog in naam de kalief uit Baghdad erkenden.

In deze periode keerden de heersers Baghdad tijdelijk de rug toe en vestigden zich in Samarra, aan de Tigris, om de dreiging van de Turkse stamen te weerstaan. In Samarra werd een beroemde moskee gebouwd met een bijzondere, spiraalvormige minaret.

Vizier

De vizier, de hoofdminister, speelde in deze tijd een grote rol. Vaak was hij degene die de werkelijke macht in handen had in het rijk en aan het hoofd stond van het regeringsapparaat. Dit apparaat werd verdeeld in 'diwaans' (ministeries) voor onder andere financiën, legerzaken en belasting. Ook was eer en inlichtingendienst hield de kalief of vizier op de hoogte van de gang van zaken in het rijk. Er werd een uitgekiend belastingstelsel ingevoerd.

Islamisering

Voor elke inwoner van het rijk was het mogelijk om moslim te worden. De kalief werd verondersteld de geloofsgemeenschap te beschermen en keek toe op uitvoering van de Islamitische wet. De 'ulema' (geestelijken, wetsgeleerden) stonden hem hierin bij. De nieuwe moskeeën die werden gebouwd waren het middelpunt van waaruit het geloof verspreid werd. Voor veel mensen was het aantrekkelijk om zich te bekeren, de boodschap was eenvoudig en ook het bekeringsritueel. Bovendien ontkwamen moslims aan belastingen die werden opgelegd aan niet-moslims. De Islam breidde zich zo steeds verder uit en met de Islam de Arabische taal.

Van Christenen en Joden werd niet verwacht dat ze zich bekeerden, ze behoorden tot de 'volken van het boek' en werden daarom beschermd. Ze konden gewoon hun eigen organisaties behouden, met bisschoppen, rabbijnen, etc. Joden en Christenen vervulden vaak ook belangrijke economische functies in handel en bankwereld.

Fatimiden

In Egypte vestigde zich kort tijd de dynastie van de Tuluniden (870-905), die echter wel het gezag van de Abbasiden erkenden. In 909 echter maakte Egypte zich los van het Abbasidische Rijk en werd hier de dynastie van de Fatimiden gesticht, die Isma'ilitische versie van de shi'a Islam aanhing.

Seldjoeken, Kruisvaarders en Mongolen

Intussen werden de Turkse stammen steeds sterker en in 1055 veroverden de Seljoeken Baghdad. Ze erkenden het gezag van de kalief, maar dat was eigenlijk slechts een formaliteit. Zij veroverden ook Anatolië en Syrië, maar hun rijk viel al snel uiteen in tal van kleine staatjes. Dit was echter het begin van het einde van het Abbasiden Rijk. De komst van de Kruisvaarders in de elfde eeuw en vooral de Mongolen in de dertiende eeuw, zouden voorgoed een einde maken aan dit eens zo imposante imperium.
In 1258 werd het rijk voorgoed ten val gebracht door Hulagu Khan, een Mongoolse leider. Hij bracht het grootste deel van de familie van de kalief om in een groots opgezette 'ceremonie'. Een aantal van hen konden echter naar Egypte ontkomen en werden daar gastvrij ontvangen door de Mamlukse heersers, die het daar inmiddels voor het zeggen hadden. Een van hen werd als kalief geïnstalleerd maar had slechts een ceremoniële taak, de tijd van politieke macht was voorgoed voorbij.