Romantiek, was het wel zo romantisch?

Aan het eind van de 18de en het begin van de 19de eeuw ontstond er een nieuwe culturele stroming, de romantiek. Een stroming die voor opgepakt werd in Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Een beweging die nieuw was voor veel mensen. En wat wilden zij nu eigenlijk zeggen en bereiken?

Romantiek?

De romantiek was een echte stroming, een stroming die voor iedereen toegankelijk was. Voelde jij je geroepen door de ideeën en de standpunten van de romantiek? Dan sloot je je er gemakkelijk bij aan. Maar waar stonden zij dan voor?

De burger was een beetje klaar met het rationalisme, als reactie daarop ontstond de romantiek. Volgens deze ‘romantici’ werd het menselijk bestaan geregeerd door ongrijpbare en onverklaarbare bronnen, waarbij zij dachten aan religie en het onderbewuste. Zij wilden dat het anders ging, dat ze wel invloed uit konden oefenen op dit ongrijpbare en onverklaarbare gevoel.

Eigenlijk was het werk van de romantici het antwoord op twee maatschappelijke problemen: het gebrek aan politieke vrijheid en de kritiek die zij hadden op de maatschappij. Een maatschappij waarin de economische belangen bepaald werden. De ‘romantici’ wilden de wereld weer glans geven door zo te schilderen dat de verbeelding ook een kans kreeg. Niet alles werd voorgekauwd, er mocht ook bij gedacht worden, of bedacht worden hoe het was om zelf daar te staan. Het zorgde voor mooie schilderijen die vatbaar waren voor eigen interpretatie.

Hoe te herkennen?

De Romantiek had een aantal kenmerken. Zo was het heel normaal om de emoties te tonen in het werk. Niet rationeel denken, maar je gewoon laten gaan, lekker fantaseren en genieten van het moois dat gemaakt werd. Daarnaast stond de geschiedenis centraal, zij wilden iets van hun tijd achterlaten. Hiermee werd geschiedschrijving meer dan alleen het noteren van gebeurtenissen. Dit werd geuit in kunst, het gevoel van verbeelding en dat kunnen uitbeelden werd als zeer belangrijk geacht. Alle kunst werd gewaardeerd, maar oorspronkelijke en originele kunst werd nog meer gewaardeerd. In die kunst stond de natuur centraal, voornamelijk omdat de romantici zich afzetten tegen de industrie, techniek en de steden. De natuur was bij deze stroming zo belangrijk dat het als religieus werd beschouwd. Ze hadden een bijzondere waardering voor bijvoorbeeld de wildernis, omdat daarin de meest authentieke vorm van de natuur te vinden was. Doordat natuur en emotie gecombineerd werden, ontstond het idee dat bepaalde wilgen droefheid uitbeelden, een beeld dat nu nog vaak heerst. Denk maar aan de treurwilg. En bij de emotie hoorde natuurlijk liefde en vriendschap, vol van emoties. Volgens de romantici was vriendschap de belangrijkste vorm van loyaliteit die de mens eigen was. Vrienden koos je namelijk zelf. Voor de Romantiek werd de partnerkeuze voornamelijk bepaald op maatschappelijke overwinningen, vanaf de Romantiek begon men steeds meer zelf de keuze te maken voor een bepaalde partner. En als laatste was de Romantiek te herkennen aan het eigene, de kunstenaar wilde zich onderscheiden, wilde anders zijn dan zijn concurrenten.

Bekende kunstenaars uit de Romantiek

Caspar David Friedrich (1774 – 1840, Duitsland)

Caspar schilderde het liefste landschappen, toch wilde hij hier iets uit de stijl van de romantiek aan toevoegen. Hij wilde in zijn schilderwerken het mysterie van de natuur uitdrukken. Om dat te bereiken waren alle personen in zijn werk met de rug naar de kijker toe geschilderd. Zo was niet alleen de koper een toeschouwer van Caspars kijk op de natuur, maar ook de persoon in het schilderij zelf.

Joseph Mallord William Turner (1775 – 1851, Engeland)

Joseph was, samen met John Consable, een van de grootste kunstenaars van Engeland. Hij maakte veelzijdige werken, waarbij gedacht kan worden aan landschapskunst en schilderijen van zeegezichten en stadstaferelen. Joseph is vooral bekend geworden van zijn magische effecten van kleur en licht.

Théodore Géricault (1791 – 1824, Frankrijk)

Théodore had een heel ander concept dan eerder genoemde kunstenaars. Hij gebruikte de actuele politieke gebeurtenissen als inspiratiebron voor zijn werken. Door deze invalshoek kon hij zijn dramatische tekenstijl volledig inzetten.