De laatste zes Russische tsaren (1796 - 1917)

Om te onthouden wie de laatste zes Russische tsaren waren is een handig ezelsbruggetje bedacht: panaan. Dit staat voor Paul I, Alexander I, Nicolaas I, Alexander II, Alexander III, Nicolaas II. Voor wie meer wil weten over de laatste decennia van de Russische tsarentijd ligt een interessante historische ontdekkingstocht klaar die begint in 1796 en eindigt bij het dramatische einde van Nicolaas II bij de revolutie in 1917.

Paul I 1796 - 1801

Paul is de dochter van de roemruchte Catherina II de Grote. Hij wekte irritatie op bij een groot deel van de adel (de bojaren) en werd uiteindelijk vermoord bij een hofcoup. Zijn zoon Alexander zou hiervan geweten hebben. Zijn belangrijkste daad is dat hij de troonopvolging vastlegde in de mannelijke lijn die door werd gegeven op de oudste zoon.

Alexander I 1801 - 1825

Alexander had in zijn regeren invloeden van de Verlichting en het Russisch depotisme. Hij richtte een onofficieel comité op om hervormingen door te voeren. Belangrijke onderwerpen als lijfeigenschap en de autocratie kwamen aan bod, maar er werd weinig mee bereikt. Hij stortte Rusland in een grote oorlog met Frankrijk. In 1805 werden de Russen verslagen bij Austerlitz, en vochten een jaar later met de Pruisen in Oostenrijk. In 1807 komt er een wapenstilstand met Napoleon door het Verdrag van Tilsit. In 1809 komt Finland in z'n geheel bij Rusland. In 1812 staat Napoleon met zijn leger voor Moskou. Hij verwacht daar verwelkomt te worden, maar de stad is leeg en vliegt weldra in brand. De terugtocht van Napoleon loopt door de koude winter en aanvoerproblemen uit op een drama. Alexander I sterft in 1825 in de havenplaats Taganrog.

Nicolaas I 1825 - 1855

Eigenlijk zou Constantijn de opvolger moeten worden, maar hij was getrouwd met een Katholieke Poolse, waardoor hij afstand deed van de troon in een tournure die ook vandaag de dag nog voorkomt in verschillende koningshuizen. Nicolaas werd nu tsaar. Nicolaas' slogan was 'Autocratie, Orthodoxie en Nationalisme'. In zijn tijd was er een redelijk intellectueel leven.

Alexander II 1855 - 1881

Alexander II wordt gezien als de beste tsaar ooit. Hij schafte in 1861 het lijfeigenschap af waarmee de boeren vrij werden, al leidde dit nog niet tot algehele tevredenheid. In 1863 werd de Zemstvo (binnenlands zelfbestuur) ingevoerd waardoor ook het onderwijs op gang kwam. Andere hervormingen waren de rechtsspraak naar Brits model en de verkorting van de dienstplicht.

Alexander III 1881 - 1894

Alexander III was zeer conservatief en probeerde zo veel mogelijk hervormingen ongedaan te maken. De hele periode lang gold de uitzonderingssituatie. Er was wel economische bloei en de industrialisatie zette eindelijk door. Zijn overlijden in 1894 kwam plots.

Nicolaas II 1894 - 1917

Zijn kroning leidde al tot een chaos. In de verdrukking kwamen veel mensen om maar hij liet de festiviteiten gewoon doorgaan, wat hem niet in dank werd afgenomen. Er was wel economische bloei en er werden veel spoorwegen aangelegd, onder andere de Transsiberische spoorlijn. Het brein achter dit alles was zijn minister Witte. In 1905 werd de Russische vloot smadelijk verslagen door Japan, wat leidde tot de revolutie van 1905. Tussen 1906 en 1917 heeft Rusland toen vier doema's gehad. Nicolaas doet na de revolutie van februari 1917 afstand van de troon en wordt later met zijn hele gezin vermoord uit angst voor het witte leger dat hem mogelijk zou willen bevrijden uit zijn gevangenschap.