Vierstromenfontein: het hoogtepunt op het Piazza Navona

Een van de mooiste pleinen in Rome is het Piazza Navona. Dit komt onder andere doordat er drie indrukwekkende fonteinen op het plein te vinden zijn. De Vierstromenfontein, in het Italiaans ‘Fontana dei quattro fiumi’, is de grootste fontein op het plein. Ook zit er een bijzondere betekenis achter deze fontein.

Ontstaan

Paus Innocentius X heeft de opdracht voor de bouw van de fontein gegeven. Hij had al zijn paleis en kapel langs het plein gebouwd, maar wilde ook graag een fontein midden op het plein laten bouwen. Om de ontwerper te kiezen organiseerde hij een wedstrijd voor het beste ontwerp. Borromini won deze wedstrijd. Borromini was echter de concurrent van Bernini, die erg graag de opdracht van de fontein wilde krijgen. Bernini verzon daarom een list: hij maakte een zilveren model van zijn ontwerp en liet die zien aan Olimpia, de schoonzus van paus Innocentius X. Olimpia werd op slag verliefd en haalde de paus over de opdracht aan Bernini te geven.

Obelisk

Bovenop de fontein staat een obelisk: een langwerpige steen. Deze stond oorspronkelijk niet op de fontein. Hij is namelijk opgericht door keizer Domitianus in de 1e eeuw na Chr. De obelisk is gemaakt van rood graniet en komt uit Egypte. De hiërogliefen, die pas in Italië op de obelisk zijn gezet, noemen onder andere Domitianus en Egyptische goden. Daarom denkt men dat de obelisk dichtbij Serapeum/Iseum Campense heeft gestaan, een verzameling tempels, gewijd aan Egyptische goden. Deze tempels stonden op het Marsveld: een drukbevolkte wijk in Rome. Keizer Maxentius heeft de obelisk later verplaatst naar zijn Circus en op de spina laten zetten.

In de 17e eeuw na Chr. bracht paus Innocentius X op 27 april 1647 een bezoek aan de San Sebastiano en hij kwam ook langs het Circus van Maxentius. Toen hij daar de grote obelisk zag liggen kreeg hij de wens dat deze obelisk werd gebruikt voor de Vierstromenfontein. Daarom staat de obelisk vandaag de dag op de fontein. Er zijn mensen die zeggen dat de obelisk op de fontein weer op zijn oude plek staat. Onder het Piazza Navona ligt namelijk het stadion van Domitianus en hier zou de obelisk eerst gestaan hebben. Dit is echter zeer onwaarschijnlijk omdat het stadion van Domitianus geen spina had.

De obelisk is zelf 16,54 m. hoog. Obelisken waren vaak heel hoog, en werden in de Oudheid gezien als een symbool van macht. Daarnaast werden obelisken ook gezien als zonnestralen. De Christenen zagen de obelisk als ‘digitus solis’: vinger van de zon. Hiermee bedoelden ze Jezus Christus. Boven op de obelisk staat een duif met een olijftakje in zijn snavel. Deze is afkomstig uit het familiewapen van paus Innocentius X.

Vier rivieren

Aan alle vier de kanten van de fontein staat een beeld. Deze beelden beelden elk een andere rivier uit, en met elke rivier weer een ander werelddeel.

• Ganges, Azië: deze rivier wordt uitgebeeld door een riviergoed die een peddel in zijn handen houdt. Hiermee wordt de goede bevaarbaarheid van de rivier gesymboliseerd.
• Donau, Europa: deze rivier wordt uitgebeeld door een riviergod die het familiewapen van paus Innocentius X aanraakt.
• Nijl, Afrika: het beeld met een doek over zijn hoofd symboliseert deze rivier. De bron van de Nijl was namelijk nog niet ontdekt.
• Rio de la Plata, Zuid-Amerika: deze rivier wordt uitgebeeld door een beeld met muntstukken, want op de bodem van de rivier zouden schatten liggen.

Propaganda

Tot slot zou de fontein in zijn geheel propaganda zijn voor het christendom. De vier beelden stellen de hele wereld voor. De obelisk torent heel hoog boven deze beelden uit. Omdat de obelisk gezien wordt als macht en Jezus Christus, zou het kunnen symboliseren dat het christendom macht heeft over de hele wereld.