Wolfgang Beltracchi: de beruchte kunstvervalser

Aan het begin van dit decennium stond de kunstwereld op zijn kop. Er werd een meestervervalser ontmaskerd die vele bekende werken gemaakt had. Veel van zijn werk was verhandeld via de grote veilinghuizen en kunsthandelaren, en was niet van echt te onderscheiden. Er schijnen honderden van deze vervalsingen in omloop te zijn, maar welke schilderijen dat dan zijn weet niemand precies. Deze vervalser was Wolfgang Beltracchi.

Van schilder naar vervalser

Beltracchi schilderde zijn eigen schilderijen in zijn studententijd om wat bij te verdienen. Daarbij kocht hij ook oude werken op en verkocht ze door. Hij merkte dat de schilderijen van landschappen beter verkochten als er ook mensen op het schilderij te zien waren. Zo begon hij mensen toe te voegen aan de landschappen die hij kocht en doorverkocht. De kleine vervalsingen leidden langzaam naar grotere vervalsingen, en uiteindelijk naar het schilderen van geheel nieuwe schilderijen die vervalsingen waren.

Beltracchi maakte zijn vervalsingen zo goed dat ze moeilijk van echt waren te onderscheiden. Hij kocht oude doeken op uit de tijd van de schilders die hij vervalste. Deze maakte hij helemaal schoon, en dan schilderde hij eroverheen. Hij deed zijn huiswerk goed en verzamelde en vervalste de stempels van oude kunstgalerijen om ze aan zijn vervalsingen te kunnen toevoegen.

Hij mengde al zijn verf zelf, en alleen met de producten en de kleuren die ook door de te vervalsen schilder gebruikt werden. Dan had hij nog allerlei technieken om de verf en het schilderij er niet uit te laten zien alsof hij het net had geschilderd. Doordat dus de doeken, de lijsten en de verf authentiek waren is het ook met alle moderne techniek moeilijk om te zien dat het vervalsingen zijn.

De familie Beltracchi

Beltracchi werd geboren als Wolfgang Fischer op 4 februari 1951 in Duitsland. Zijn vader was restaurateur. Hij restaureerde oude muurschilderingen en schilderijen uit kerken, en om bij te klussen kopieerde hij bekende werken en verkocht ze als zijnde kopieën. Dus de jonge Beltracchi kreeg het schilderen, restaureren en kopieëren van jongs af aan van huis uit mee.

In 1992 ontmoette hij zijn vrouw Helene Beltracchi, en hij nam haar achternaam aan toen ze trouwden. Samen hebben ze twee kinderen, een jongen en een meisje. Zijn vrouw werkte jarenlang met hem in zijn atelier en deed zich voor als kunsthandelaar om zijn vervalsingen te verkopen. Zijn kinderen wisten van niets, zij kwamen er pas achter wat hun ouders deden toen het mis ging en de politie hen aanhield. Beltracchi verdiende miljoenen met zijn vervalsingen, en de familie had dan ook een riante levensstijl, met villa’s in meerdere landen, onder andere in Freiburg in Duitsland.

Bekende vervalsingen

Beltracchi schijnt meer dan driehonderd werken, van meer dan tachtig verschillende schilders vervalst te hebben. Ze hangen in musea en bij privéverzamelaars. Het precieze aantal weet niemand, en dat draagt bij aan het mysterie rond Beltracchi. Zijn vervalsingen brachten samen miljoenen op.

Beltracchi en zijn vrouw hadden samen een goede strategie ontwikkeld voor het vervalsen van werken. Beltracchi kopieerde geen werken van bekende schilders, maar hij maakte nieuwe werken in hun stijl en signeerde ze dan met hun naam. Hij zocht naar werken die wel beschreven werden in de literatuur, maar die nooit gefotografeerd waren en waarvan het origineel in de geschiedenis was kwijt geraakt. Met de aanwijzingen uit de literatuur maakte hij dan een schilderij in de stijl van de originele schilder. Ook schilderde hij regelmatig geheel nieuwe werken in de stijl van een bestaande schilder.

Om te verklaren waar al deze nieuwe werken dan vandaan kwamen, namen Beltracchi en zijn vrouw de overleden opa van zijn vrouw, Werner Jager, en zeiden hij een kunstverzamelaar was en de werken uit zijn erfenis kwamen. Ze creëerden dan oude foto’s van de werken alsof ze al jaren ergens aan een muur hadden gehangen.

Beltracchi vervalste onder andere werken van Max Ernst, Kees van Dongen, Auguste Herbin, Fernand Léger, Heinrich Campendonk, André Derain, Louis Marcoussis, en Max Pechstein. Er zijn in totaal 58 werken waarvan de politie en experts denken dat ze wellicht vervalst zijn. Beltracchi zelf claimt dat er veel meer in omloop zijn, maar zegt niet welke werken dat dan zijn.

Hoe hij werd ontmaskerd

Hij liep uiteindelijk tegen de lamp door een kleine en domme fout. Zijn vervalsing van Heinrich Campendonk, genaamd ‘Rode Lijst met Paarden’ werd in 2006 geveild voor drie miljoen euro. De uiteindelijke koper wilde het graag op echtheid laten controleren. De werken van Beltracchi waren eerder door echtheidscontroles heen gekomen, en zijn vrouw was hierbij dan ook nauw betrokken. Bij de controle in 2008 bleek echter dat de witte verf titanium bevatte, en deze soort verf bestond nog niet ten tijde van Heinrich Campendonk. Ook een ander pigment gaf twijfels. Hierdoor ging het balletje rollen en werd langzaam duidelijk dat Beltracchi achter de vervalsing zat. Beltracchi en zijn vrouw werden opgepakt in 2010 en zijn ateliers werden doorzocht. Daar vond de politie de bewuste verftube met de witte titaniumverf.

Zijn straf

Er volgde een rechtszaak van veertig dagen. Hij werd uiteindelijk in 2011 veroordeeld tot zes jaar cel voor veertien vervalsingen die samen voor zestien miljoen euro werden verkocht. Ook zijn vrouw Helene bleef niet ongedeerd. Voor haar rol in het verkopen van de vervalsingen werd zij veroordeeld tot vier jaar cel. Ook moest het echtpaar miljoenen aan schadevergoedingen betalen. Ook handlanger Otto S. K. kreeg vijf jaar.

Beltracchi en zijn vrouw mochten hun straffen uitzitten in een open gevangenis. Dat hield in dat zij doordeweeks overdag naar een foto-atelier van een van hun vrienden mochten om samen te werken. In deze periode creëerde Beltracchi een aantal mixed-media werken. Helene kwam vrij in februari 2013 en uiteindelijk kwam Beltracchi in januari 2015 vrij, na drie jaar te hebben vastgezeten. Hij moest wel beloven alleen nog eigen werk te maken.

Wat doen zij nu

Het echtpaar Beltracchi schreef samen twee boeken. Een autobiografie en een collectie van de brieven die ze elkaar schrijven toen ze in de gevangenis zaten. Beiden werden in 2014 gepubliceerd. Beltracchi schildert nog steeds, maar nu signeert hij alles met zijn eigen naam. De schilderijen zijn vaak wel gebaseerd op de stijlen van verschillende oude grootmeesters. Hiermee exposeert hij ook regelmatig, en hij verkoopt nog steeds goed, maar dan onder zijn eigen naam, en niet meer voor de miljoenen die hij verdiende met de vervalsingen.

Documentaire

Als je graag wat meer wilt weten of Beltracchi in actie wilt zien is er in 2014 een documentaire over de meestervervalser gemaakt. De documentaire heet ‘Beltracchi: The Art of Forgery. De documentaire bevat interviews met Beltracchi, zijn vrouw, zijn kinderen en enkele gedupeerden en kunstkenners. In de documentaire kun je Beltracchi zien schilderen en werken in zijn atelier, en dat geeft een mooi beeld van hem. Omdat Belltracchi en zijn familie Duits zijn, is de documentaire veel in het Duits, maar er komen ook enkele Fransen en Engelsen aan het woord. Gelukkig is alles ondertiteld. Beltracchi: The Art of Forgery staat op Netflix.