Italië: De Villa Rotonda van Andrea Palladio

De door Palladio gebouwde Villa Rotonda, gelegen in een fraai landschap even buiten Vicenza, heeft zijn naam te danken aan de centraal gelegen ronde zaal. De Villa Rotonda met zijn harmonische verhoudingen is een fraai voorbeeld van Italiaanse architectuur uit de hoge renaissance. Opmerkelijk zijn de vier gelijke zijden van het gebouw. Elke zijde is voorzien van een monumentale trap en een porticus (portiek) met zes Ionische zuilen. De ronde zaal is voorzien van een koepeldak. De door Palladio gebouwde villa's hadden een rijke patriciër als eigenaar, die hun landerijen vanuit hun villa beheerden.

De architect Andrea Palladio

Zijn opleiding

De Italiaanse architect Palladio (1508-1580) was een bewonderaar van de bouwkunst van de hoge renaissance. Hij was niet, zoals de meeste Italiaanse architecten uit de zestiende eeuw, tevens schilder of beeldhouwer. Men dacht in die tijd dat een architect een van beide moest zijn om oog te kunnen hebben voor wat werkelijk de schoonheid van de architectuur uitmaakt.

Palladio kreeg zijn opleiding in het bouwvak. In 1524 werd hij lid van het metselaars- en steenhouwersgilde in Vicenza. De edelman en amateur-architect Giangiorgio Trissino stimuleerde de aanleg van de begaafde jongeman Palladio. Hij legde Vitrivius (die de verhoudingen van het menselijk lichaam als een perfect voorbeeld voor architecten zag) aan hem uit en hij nam hem mee naar Rome. Door wiskundige theorieën, de geschriften van Vitrivius en de ruïnes van het oude Rome werd de bouwstijl van Palladio gevormd.

De door Palladio gebouwde woningen

Andrea Palladio bouwde, anders dan veel andere Italiaanse architecten uit de zestiende eeuw, voornamelijk woningen, zowel paleizen in Vicenza als villa's op het platteland voor de Venetiaanse patriciërs. De Venetiaanse patriciërs zagen het boerenbedrijf als een middel om onafhankelijk te kunnen blijven van de grote graanleveranciers in Europa. Ze experimenteerden in drooggelegde moerasgebieden met nieuwe landbouwmethoden. Palladio kon voorzien in hun behoefte aan huizen en villa's op het platteland, van waaruit de landerijen konden worden beheerd.

De door Andrea Palladio ontworpen statige villa's konden door plaatselijke arbeiders gebouwd worden met goedkope ruwe baksteen, dat bedekt werd met pleisterwerk. Beeldhouwwerk was niet of nauwelijks nodig. Zijn villa's werden door Palladio voorzien van een tempelfaçade. Zo hadden zijn villa's toch het door opdrachtgevers gewenste aristocratische uiterlijk.

Van de door Palladio gebouwde villa's zijn er nog achttien over. Uit de ligging van de villa's blijkt Palladio's gevoeligheid voor mooie landschappelijke plekken. De overgebleven villa's, met meestal een aangebouwde boerderij, zijn eenvoudiger dan de Villa Rotonda. Ook deze villa's zijn harmonisch van verhoudingen.

De Villa Rotonda

Volmaakt voorbeeld van het renaissance-ideaal

De Villa Rotonda is gelegen even buiten Vicenza, in de landbouwstreek Veneto. Het op een aangename plek gebouwde huis, een heuveltje met zachtglooiende toegangswegen, is daarom meer een stadswoning dan een buitenhuis. Het vrijstaande huis met een centraal grondplan, en met zijn porticus met zes zuilen aan alle vier de zijden, is een volmaakt voorbeeld van de architectuur van de Italiaanse hoge renaissance.

De buitenzijde van de Villa Rotonda
De Villa Rotonda is van de buitenzijde een vierkant, blokvormig gebouw met een tentdak, waaruit een koepeldak oprijst. Aan alle vier de zijden van het gebouw is een porticus (portiek) aangebracht, De portieken zijn voorzien van een ronde opening, die uitzicht op de omgeving mogelijk maakt. Iedere porticus heeft zes Ionische zuilen en een fronton (driehoekige afscheiding van een tweezijdig schuin dak). De porticus is bereikbaar via een brede monumentale trap, die gevat is tussen twee muren.

Het gebouw en de portieken zijn geplaatst op een podium. Onder het podium bevindt zich de kelderverdieping. Op de gevel is ter hoogte van van de bovenkant van de pilaren een over de muren van het gebouw lopende uitstekende dubbele 'band' zichtbaar. Die 'band' of kroonlijst scheidt de hoofdverdieping van de halve bovenverdieping, die voorzien is van vierkante vensters.

Op de daken van de frontons en op de trapmuren zijn standbeelden geplaatst. Die beelden markeren als verticale accenten de uiteinden van de portieken en de trappen.

Het interieur van de Villa Rotonda
Op de plattegrond zijn vier gangen zichtbaar. De gangen in de lengteas zijn iets breder dan de gangen in de breedteas. Aan weerszijden van de gangen zijn grotere en kleinere vertrekken gelegen.

De vier gangen leiden naar een centrale ronde zaal. Aan die ronde zaal, door Palladio in een traktaat ritonda genoemd, dankt de villa haar naam. De rijk bewerkte, gestucte en beschilderde zaal is overwelfd door een koepeldak.

Bouwgeschiedenis

De Villa Rotonda werd tussen 1566-1570 gebouwd. Tot 1589 werden er nog werkzaamheden aan het interieur verricht, vooral ten aanzien van de inrichting. Het was een buitenverblijf van bescheiden omvang, niet ingericht op een lang ononderbroken verblijf van de eigenaar. De Villa Rotonda had oorspronkelijk geen bijgebouwen. Naar ontwerp van Vicenzo Scamozzi (1552-1616) werden de bijgebouwen in 1620 voltooid.

Afmetingen

De Villa Rotonda is harmonisch van verhoudingen. De ronde centrale zaal heeft een diameter van 12 meter. De breedte van de portieken is ook 12 meter. Alle vier de zijden van het gebouw hebben een breedte van 24 meter. De hoogte van het gebouw is 23,5 meter.