De Moskee, haar functie en bouwstijl

Profeet Mohamed verklaarde dat Islamieten 5 maal het gebed aan Allah opdragen en men dat deed vanaf een speciaal kleed dat alleen voor het bidden gebruikt werd. Men kan het kleed op elke gewenste plaats leggen. In het zand van de sahara, in huis tussen de gezinsleden of op het werk. Hij koos de plaats gericht naar het oosten, naar Mekka in Saoedi Arabie in welke richting gebeden werd. In zijn huis werd onderwezen en gebeden. Zo ontstond de moskee.

Religie en functie van de moskee

De Moskee van de profeet Mohamed of de Masjid an-Nabawi is een gebedshuis binnen de Islam. Het huis van Mohamed wordt beschouwd als de eerste moskee en als architectonisch voorbeeld voor alle latere moskeeen. In zijn huis werd onderwezen en gebeden.

In tegenstelling tot de Byzantijnse periode die in het Midden Oosten ongeveer 600 jaar duurde werd geen enkele vorm van aanbidding van beelden, schilderijen of andere godsdienstige relekwieen door de Islam toegestaan. Het gebed stond centraal. Daarom konden de moskeeën vooral in het begin van de Islam sober van opzet zijn. Naarmate de Islam zich verspreidde ontwikkelde de Moskee zich tot een indrukwekkend gebouw met uiteenlopende architecturen.

De eerste grote moskeeen die na de dood van profeet Mohamed werden gebouwd dienden als gebedsplaats ze boden tevens onderdak aan scholen die onderricht gaven in de godsdienst. Het gebouw werd zodanig geconstueerd dat het kon dienen als legerplaats en er werd een gedeelte ingericht om recht te spreken.

De moskee

Als naar het evenbeeld van het huis van de profeet Mohamed kozen zijn volgelingen voor de rechthoekige vorm voor een moskee met op haar vier hoeken minaretten die soms vrij staan van de moskee. Kleinere moskeeen hebben weleens een vierkant binnenhof. Het voorhof is omsloten en biedt plaats aan legereenheden die hun paarden konden verzorgen. Er zijn vaak meerdere ingangen waarlangs zuilen gallerijen lopen die bestaan uit gebogen riwaks die op pilaren rusten die bedekt zijn door koepels en waaronder men kan zitten en schaduw vindt. Er kunnen een of meerdere verdiepingen zijn waar kamers zijn die door bogengallerijen omsloten worden. Het gebedsgedeelte kan overkoepeld zijn door een grote en soms door meerdere kleinere koepels. Op de binnenplaats van de moskee staat een klein gebouwtje met een koepeltje. Hier kunnen de gelovigen de rituele wassing doen die aan een gebed vooraf gaat.

De minaret

De minaret, een hoge elegante ronde of vierkante toren diende als uitkijkpost voor het leger. De oudste minaret is ooit kegelvormig geweest maar de tapse vorm is daarna niet meer toegepast. Er kunnen via de binnentrap meerdere balcons betreden worden en de spits kan uit twee delen bestaan. De spitse potlood minaret is van Turkse origine.

Vijf maal per dag beklimt de muezzin de trappen van de minaret op. Hij richt zich naar Mekka en roept de gelovigen op tot het gebed. Op de top van de minaret staan bollen met daarboven een maansikkel. Deze staat soms onder een hoek of zoals bij de Turkse minaretten met de punten opwaarts gericht.

De qibla

Een muur in de moskee staat loodrecht op de gebedsrichting naar Mekka en wordt de qibla genoemd.

De mihrab

In deze muur is een fraai gevormde ondiepe nis die de qibla aangeeft.

De minbar

Aan de kant van de mihrab staat een spreekstoel die minbar heet. Vanaf de minbar wordt de vrijdagse preek gehouden.

Bouwstijlen

Gedurende de periode van 600 tot eind 1800 zijn er moskeeën gebouwd in diverse stijlen.

• De grote moskee van Damascus werd gebouwd tussen 607 en 715. Het is een van de oudste moskeeen die tijdens de regeeringsperiode van de Ommajjaden werden gebouwd. Haar architectuur is gedeeltelijk Byzantijns en wordt de Ommajjad Moskee genoemd.
• De grote moskee van Samarra in Irak werd gebouwd van 848 tot 852 door de Abbassidische Kalif Al-Mutawakkil. Haar minaret, de Malwiya toren heeft een buitengewone spiraalvorm.
• De Al Azhar Moskee in Cairo werd in 908 door de Fatimiden uit Tunesië afkomstige bekeerde christenen gebouwd.
• De Sultan Hassan moskee, de grootste moskee niet alleen in Egypte maar in de hele Islamitische wereld is door de Mamlukse veldheer Sultan Hassan in 1356 gebouwd en het duurde 15 jaar om het enorme complex te beëindigen.
• De Citadel, gebouwd door Mohammed Ali Pasha (1769-1849) in Cairo werd gebouwd in Ottomaanse stijl.