Masker, hun gebruik en betekenis

Maskers spreken tot onze verbeelding en komen in de hele wereld voor. Een oorspronkelijke functie was om de dode te beschermen tegen de demonen op de tocht naar het hiernamaals. Later werden maskers onder meer gebruikt bij toneelvoorstellingen zoals bij de Commedia dell'arte. Ook komen maskers in allerlei vormen voor als vermomming zoals bij carnaval in Venetië maar ook in andere plaatsen. Veel maskers worden gemaakt van papier-maché maar ook komen maskers van hout of kunststof voor.

Maskers en diverse materialen

Een masker is een voorwerp om het gezicht te bedekken, met de bedoeling om onherkenbaar te zijn, of ter bescherming in verband met medische behandelingen, of om een bepaalde uitdrukking en andere identiteit te verkrijgen, of om de huid gunstig te beïnvloeden. Maskers kunnen gemaakt worden van diverse materialen zoals bijvoorbeeld hout, metaal, dierenhuid, aardewerk of veren. Door die materialen onderscheidt een masker zich van onder andere een sluier of een make-up masker dat uit een crème kan bestaan en niet zoals een masker van een bepaald materiaal in één stuk afneembaar is.

Maskers in de Griekse oudheid

In Griekenland gaat het gebruik van maskers al terug naar de oogstfeesten van de vroegste Griekse periode. Maskers zouden vanuit die oogstfeesten overgebracht zijn naar het theater, waar alle acteurs altijd gemaskerd waren. Bij dat theater kwamen maskers voor in verschillende soorten, die bepalend waren voor het karakter en gedrag van de spelers. De mondopeningen van die maskers waren bijzonder groot waardoor de spelers goed verstaanbaar waren. In de Griekse mythologie werd Artemis geëerd door priesteressen die hondenmaskers droegen en joegen op mannen die als hert uitgedost waren.

Commedia dell'arte in Italië

Maskers werden bij de Grieken ook door kunstenaars gebruikt voor de versiering van de muren van theaters en privé–huizen en ook voor de opsmuk van gebruiksvoorwerpen. In navolging van de Griekse theaters komen ook in Italië in de 16e en 17e eeuw maskers voor bij zowel komediespel als bij tragedie. Voorbeelden zijn de Commedia dell'arte die ook wel Commedia delle maschere werden genoemd.

Veel toepassingen

Een militaire uitvoering van een masker is het gasmasker dat beschermt tegen inademing van strijdgassen. Ook dienden maskers ooit tegen bescherming van de pest. Weer een ander soort masker is het doodsmasker. Aan maskers wordt in diverse culturen een grote betekenis gehecht, zoals in Afrika op religieus gebied en ook bij oorspronkelijke Amerikaanse volken. Een bepaalde soort maskers wordt gedragen op feestdagen, zoals carnaval, Mardi Gras, halloween of het Friese sunderum. Heel beroemd zijn in dit verband de maskers die in Venetië worden gedragen tijdens het carnaval en minder bekend maar zeker zo interessant de maskers tijdens Guugenmusik-optochten bij het Zwitserse carnaval.

Maskers maken

Met enige creativiteit is een masker ook zelf te maken. Eerst is een gezichtmodel nodig dat gemaakt kan worden uit klei of gips of eenvoudigweg door een ballon op te blazen. Op dat model worden stukjes papier-maché geplakt. Papier-maché wordt verkregen door papier te mengen met lijm zoals bijvoorbeeld behangselplak. Na het drogen van het materiaal kan het masker met veel geduld worden beschilderd en versierd.

Lees verder

• Commedia dell'arte
• Schuilgaan in Venetië met een masker tijdens carnaval
• Grotesken, van Gouden Huis fresco’s tot carnavalsmaskers
• Domus Aurea of het Gouden Huis van Nero en de grotesken