Het geheim van de adelborsten: Het Assaut

Jaarlijks vindt er in Den Helder een groots driedaags gala, het Assaut, plaats voor de officieren in opleiding van het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM). Naast feeën en trollen, de introducés van de adelborsten, de militairen in opleiding, is er hier voor burgers geen plaats. De terminologie doet aan als een anachronistisch sprookje maar voor de huidige officierenelite is het realiteit. En zoals het altijd al was, een jaarlijks hoogtepunt. Op het internet is er betrekkelijk weinig (audio- en visuele) informatie over het evenement te vinden en dat terwijl het Assaut zich daar juist zo goed voor leent. Het militaire keurkorps besteed immers veel aandacht aan jaarthema’s die in grote decors worden opgebouwd. In 2010 kwam er nog een heuse feeëntrein in Den Helder aan, opgewacht door adelborsten in uniform, klaar om door de stad te marcheren. Het ontbreken van informatie is een hele prestatie in dit internettijdperk. De vraag is of er bewust een rookgordijn is opgetrokken.

Etymologie en vertaling

Uitgaande van een geheim en de wil dat te ontrafelen, is een analyse van de voor handen zijnde terminologie verhelderend. De ‘van Dale’ en de, bewust gebruikte oude Kleine Winkler Prins Encyclopaedie uit 1952, bieden interessante introducerende verduidelijkingen.
Assaut is een woord dat zijn samengestelde oorsprong vindt in het Latijn, ad betekent ‘toe’ en saltare ‘springen’. Toespringen dus. Het ‘vreemde woord’ assaut is opgenomen in de Nederlandse taal en ontleend uit het Frans. Het dateert uit de 13e eeuw. Letterlijk betekent het ‘stormaanval’. Een latere vertaling luidt ‘demonstratie of wedstrijd in het schermen’. De laatste overzetting is ‘bal van de adelborsten (of cadetten)’. In die laatste conversie staan twee interessante woorden die eveneens onder de loep moeten worden genomen, namelijk ‘bal’ en ‘adelborst’. ‘Bal’ is eveneens een gedateerd woord, het stamt uit 1643 en betekent ‘grote danspartij’. Dat is overigens een ander feest dan het tegenwoordig gebruikte gala, waarmee een deftig feest wordt bedoeld waar men in galakleding verschijnt. Voordat de adelborst nader wordt geïntroduceerd, volgt nu meer informatie over de herkomst van het bal, of het gala maar in ieder geval het Assaut.

Herkomst

In de Den Helder Actueel, een online dagblad van de stad waar het evenement plaatsvindt, wordt uitgelegd dat het Assaut voor het eerst plaatsvond in 1871 en wel ter ere van de oprichting van de adelborstenschermvereniging. Volgens de cadetten van de KMA, de collega officieren in opleiding van de adelborsten, werd in 1910 voor het eerst het Assaut georganiseerd ter ere van de verjaardag van Koning Willem III! Zo luidt althans de uitleg op hun website van het Assaut van 2012. Bij het ministerie van defensie lijkt men het spoor bijster wat het aantal edities van het feest betreft want in 2008 wordt op de website vermeld dat het 122ste feest vlekkeloos is verlopen en twee jaar later spreekt defensie al over de 135ste editie. De wens is vader van de gedachte? Na de diversiteit van de etymologie, waar nog wel een lijn in valt te bespeuren, slaat hier de verwarring over de geschiedenis en het aantal edities van het KIM feest toe. Toepasselijk symbolisch.

Deelnemers

Het Assaut wordt zoals gezegd georganiseerd en gevierd door de adelborsten van de marine. Adelborst is wederom een archaïsche klinkend woord. Het stamt uit 1591 en wordt door ‘van Dale’ vertaald als ‘jonker’ of ‘jonker die krijgsdienst verricht’. En met ‘jonker’, een nog ouder woord uit 1201, wordt gemiddeld gesproken ‘jonge edelman’ bedoeld. Zowel mannen als vrouwen dragen de titel adelborst wat voor de laatste groep een contradictio in terminis is, een vrouwelijke (edel)man? Voor beide seksen geldt ook een gelijke, mannelijke, aanspreektitel namelijk ‘jonker’. Deze titels stammen nog uit de tijd dat enkel zonen uit adellijke families studeerden aan het KIM. Tegenwoordig kan iedereen met een VWO- en zwemdiploma officier worden, ongeacht sekse. Deze gelijkheid komt terug in de (aanspreek)titel, een jonge meid wordt op deze wijze beschouwd als één van de jongens.
Op de laatste dag van het van het gala, bij het bedankfeest, mogen de edelmannen en –vrouwen hun dates meenemen, mits zij voldoen aan de kledingetiquette. Deze gasten worden feeën en trollen genoemd. Een fee (1643) is naast een bevallige Keltische (goede) godheid eveneens een mooie vrouw. De trol (1837) staat naast de Noordse mythologische (boze) geest, tevens voor een burgerlijk persoon. Vanwege de vrouwenemancipatie- en participatie bij het officieren elitekorps eind jaren 70, was de term ‘fee’ als vrouwelijke introducé niet meer dekkend. De gekozen term voor de mannelijke date, de ‘trol’ is even lollig als duidelijk. Bovenaardse wezens uitsluitend, zijn er naast de mannelijke en vrouwelijke edelmannen dus hun mooie vrouwen en mannelijke burgers aanwezig op het feest. Anachronismen en mythologieën vieren hoogtij bij zowel het keurkorps als bij het Assaut.

Voorbereiding

Op de site van het Ministerie van Defensie staat, ‘Negen dagen lang werken de toekomstige marineofficieren in 2 ploegen 24 uur per dag aan hun project. De leiding en organisatie berusten bij de ouderejaars adelborsten, terwijl de jongstejaars meer uitvoerende taken hebben. Door deze hiërarchische structuur leren de adelborsten leiding geven of juist, tegenovergesteld, omgaan met sturing. De opbouw is daarom een integraal onderdeel van de opleiding tot officier. Daarnaast vergt de opbouw creativiteit en doorzettingsvermogen; de adelborsten worden geconfronteerd met allerlei veiligheidsaspecten en verantwoordelijkheden.’
Gelijk menig studentenvereniging is er een sterke hiërarchie in de organisatiestructuur van het Korps Adelborsten. In het kort is er een gekozen dagelijks bestuur dat de senaat heet. Om de parallel door te trekken krijgen de toekomstige officieren te maken met ontgroeningen, een sociëteit, een vaandel (1567), een clublied, een jaarboek en sport- en vrijetijdsclubs. En net als bij veel conservatief ingestelde- en oude studentenverenigingen heeft ook deze vereniging van marineofficieren weinig op met externe pottenijkers. Om de omgeving van tevoren gerust te stellen en om eventueel overlast te verzachten, geeft de organisatie middels lokale pers en soms door middel van een tour voor omwonenden een beperkt inkijkje in de voorbereidingen. Tijdens het feest blijf de poort tot de vloot gesloten.

Het feest

Op Youtube is slechts één, weinig onthullend filmpje, te vinden over dit groots opgezette feest waar ieder jaar veel adelborsten met hun dates, toch externen, op afkomen. Op de eerste dag van het daadwerkelijke feest dat plaats vindt van vrijdag tot en met zondag, is er altijd een mars door Den Helder. Op de tweede dag is het grote bal en op dag drie wordt de feestlocatie traditioneel weer afgebouwd.
Een ander Youtube filmpje laat enkele voorbereidingen van het feest zien. Aan het decor van het bal wordt zeer veel aandacht besteed, lees de uitleg van het ministerie. Ieder jaar wordt er een nieuw thema gekozen.
Dat was in 2010 de Trans-Siberië Express. Een speciale editie van het feest, aangezien de feeëntrein weer reed. In de tijden van weleer was het gebruikelijk dat de feeën naar Den Helder werden vervoerd met de zogenaamde feeëntrein. Vanwege het thema werd dit ludieke vervoersmiddel, weliswaar eenmalig, weer in het leven geroepen. Met aan boord feeën (en trollen?).
De educatieve, creatieve en organisatorische doeleinden, opgesomd door defensie, ten spijt, is het een feest waar veel alcohol wordt genuttigd. De deelnemers worden zelfs opgeroepen met mate alcohol te nuttigen. Een blik in het programma leert dat de drie echte feestdagen, zeg maar feestavonden en –nachten, tot in de vroege uurtjes doorgaan. Evident is de uitkomst en de optelsom van de groep bestaande uit jonge adelborsten of jonkers, feeën en trollen plus een overdaad aan alcohol: een heel aards feest, behorend bij deze tijdsgeest. Net als bij vergelijkbare studentenverenigingen.

Rookgordijn?

Het rookgordijn heeft te maken met een ietwat elitaire houding van de toekomstige marineofficieren, dat was altijd al zo, al kabbelt die gedachte meer en meer af. Studentenverenigingen die zichzelf hoog aanslaan, hebben vergelijkbare denkbeelden. Daarom is er enige afstand met de buitenwereld. Dat wordt in stand gehouden door anachronistische, archaïsche en welhaast mythologische Franse stormlopen van adelborsten, jonkers, feeën en trollen. Daar bij gevoegd is er ook de onduidelijke herkomst en etymologie van het Assaut, voor zowel in- en externen.
Echter, de kennis dat een groep jonge mensen in een bijzondere- en alcoholische ambiance, zonder tijdsbesef feest viert, haalt het spreekwoordelijke gordijn neer. Wat overblijft is een themafeest. Soms geslaagd, soms wat minder. Soms met overlast en soms niet. Veel ouds maar weinig nieuws onder de zon dus.

Conclusie

Het geheim van de adelborsten bestaat hieruit: Vanuit superieure gevoelens, oude terminologie en rituelen, het ontbreken van echte openheid en communicatie lijken en willen ze uit de tijd zijn. Echter, bij een kleine nadere beschouwing zijn ze wel degelijk contemporain. Het is twijfelachtig of de adelborsten dat wel willen, daardoor worden ze ‘gewoner’, ‘aardser’. De mystiek wordt daardoor in stand gehouden maar de tijd is onverbiddelijk, er komt een einde aan. Net als aan ieder Assaut.