Bijnamen bekende personen en gebouwen

Een bijnaam is een naam die aan iemand wordt gegeven vanwege een kenmerkende eigenschap van die persoon. Doorgaans wordt die naam in brede kring gebruikt. Bekende personen hebben vaak een bijnaam. Dat geldt bijvoorbeeld voor sporters of voor politici. Ook voor criminelen gebruikt men vaak bijnamen. Ze zeggen vaak iets over uiterlijk, gewoontes of gedrag van de betreffende persoon. Een bijnaam kan zowel positief als negatief zijn. In dat laatste geval spreekt men ook wel van een spotnaam.

• Het ontstaan van bijnamen
• Koninklijk huis
• Willem de Zwijger
• Juliana, maatschappelijk werkster van Nederland
• Beatrix, prinses glimlach
• Willem-Alexander, prins Pils
• TV
• Cheque van Geld(er)
• Mies Bouwman, koningin van de Nederlandse televisie
• Beroepscrimineel, Philip de Hakkelaar
• Politiek
• Geert Wilders, de Neger van Venlo
• Jan-Peter Balkenende, de Nederlandse Harry Potter
• Timmerfrans, The Donald en Joop de Schaap Heffer
• Sporters
• Johan Cruijff, de Verlosser, het orakel uit Betondorp
• Robert Gesink, de Condor uit Varsseveld
• Ajax, team van godenzonen
• Bijnamen van gebouwen
• De Kuip
• De Enneus Heermabrug: de BH-brug
• Rome: het monument van Victor Emanuel II
• Bijnamen van plaatsen
• 010 en 020
• Carnaval onder de rivieren van Nederland
• The Big Apple
• De heilige stad: Jeruzalem

Het ontstaan van bijnamen

Bijnamen ontstonden vroeger in dorpen waar nogal eens mensen met dezelfde naam voorkwamen. Om deze personen toch van elkaar te kunnen onderscheiden verzonnen de dorpsbewoners dan een bijnaam. Het gebeurde dan ook regelmatig dat mensen op den duur bekender waren onder hun bijnaam dan onder hun echte naam. De namen verwezen vaak naar het beroep van de betreffende persoon, diens uiterlijk of bepaalde gedragingen.

Koninklijk huis

Willem de Zwijger

Door de eeuwen heen kregen leden van het Koninklijk huis al bijnamen. Willem van Oranje had de bijnaam Willem de Zwijger. Deze naam had hij niet te danken aan zijn zwijgzaamheid maar aan het feit dat hij nooit het achterste van zijn tong liet zien. De naam Willem de Zwijger is net zo bekend als de naam Willem van Oranje. Veel straten en pleinen zijn zelfs genoemd naar de bijnaam van Willem van Oranje.

Juliana, maatschappelijk werkster van Nederland

Juliana, de moeder van prinses Beatrix, was een moederlijke Koningin. Zij was veel minder zakelijk ingesteld dan haar dochter. Juliana kwam ondanks haar afkomst over als een gewone vrouw. Zij interesseerde zich voor de gevolgen van het regeringsbeleid voor de gewone mensen. Zij kwam bijna over als een gezellige oma. Haar bijnaam dankte zij dus aan haar sociale bewogenheid en emotionaliteit.

Beatrix, prinses glimlach

Weinigen zullen de bijnaam kennen die prinses Beatrix kreeg. Zij werd voor het eerst Prinses Glimlach genoemd toen zij voor de eerste keer Suriname bezocht. Dat was in 1958. Beatrix heeft, heel anders dan haar moeder, altijd een wat afstandelijke en zakelijke indruk gemaakt die haar ook wel benamingen als de Strenge Prinses of de Slimme Prinses opleverden.

Willem-Alexander, prins Pils

Tegenwoordig wordt onze Koning vaak gekscherend Willy genoemd dankzij de persiflage die Lucky TV van hem maakte. Een bijnaam die al veel langer bestaat is echter Prins Pils. Deze naam vindt zijn oorsprong in het studentenleven van Willem-Alexander. Hij studeerde geschiedenis in Leiden. Het verhaal gaat dat hij wel hield van wat vrolijkheid en dat hij graag een biertje dronk. Sinds hij hoofd van een gezin is geworden en Koning van Nederland heeft hij het losbandige imago van zich afgeschud en komt hij wat serieuzer over.

TV

Cheque van Geld(er)

'Ik was ooit penningmeester in het schoolbestuur van het Amsterdamse Spinoza Lyceum. Toen werd ik Cheque van Geld genoemd, en dat is me blijven achtervolgen.' Dit zei Jack van Gelder, sportpresentator voor de publieke omroep tijdens een interview in de Volkskrant. Te pas en te onpas wordt de bijnaam weer uit de kast gehaald. Bij het kleinste gerucht dat Jack van de publieke omroep naar de commerciëlen gaat verhuizen, en dus voor het grote geld kiest, komt de naam tevoorschijn.

Mies Bouwman, koningin van de Nederlandse televisie

Mies Bouwman begon in 1951 als tv-presentatrice. Menig zaterdagavond zat televisiekijkend Nederland aan de buis gekluisterd. Toen Nederland nog maar twee of drie televisiezenders had, was Mies het hoogtepunt van wat er op het kijkkastje verscheen. Zij werd echt beroemd met het eenmalige programma Open het Dorp, een liefdadigheidsactie om een gehandicaptenwijk in Arnhem gefinancierd te krijgen. De spelshow Eén van de Acht behoort tot het cultureel erfgoed van Nederland. Haar lange tv-carrière, haar aanstekelijke lach en haar menselijke gezicht bezorgden haar de bijnaam Koningin van de Nederlandse televisie.

Beroepscrimineel, Philip de Hakkelaar

Op 18 december 2009 stopte Philip Freriks als presentator van het achtuurjournaal. Hij was hiermee in 1996 begonnen. Voor die tijd was hij zijn loopbaan bij de tv begonnen als Frankrijkcorrespondent. Freriks had een wat losse manier van presenteren. Hij las zijn zelfgeschreven teksten voor. Daarbij versprak hij zich nogal eens. Dit leverde hem de bijnaam De Hakkelaar op. Dezelfde bijnaam droeg een Nederlandse crimineel die ooit zijn geld verdiende met de verkoop van tweedehands auto's bij tankstation De Hakkelaar aan de A1 ter hoogte van Muiden.

Politiek

De politiek is bij uitstek een sector waarin men snel een bijnaam oploopt. Niet verwonderlijk, als men bedenkt dat politici er alles aan doen om hun opponenten in een kwaad daglicht te stellen of belachelijk te maken.

Geert Wilders, de Neger van Venlo

Op school werd de PVV-voorman Geert Wilders, vooral bekend om zijn geblondeerde haar, de neger van Venlo genoemd. Die naam zou hij danken aan zijn Indische afkomst. Op de Sint Mattheusschool in Venlo waar Geert op school zat, zaten nauwelijks allochtone kinderen. Hij viel daardoor extra op. En wie opvalt wordt gepest en krijgt een bijnaam. Wilders nam zijn bijnaam mee naar de middelbare school en werd ook daar gepest. Het werd zelfs zo erg dat hij regelmatig verzuimde. Verder dan een havodiploma is hij niet gekomen. Inmiddels staat de hoogblonde Wilders bekend om zijn kritische houding ten opzichte van de islam.

Jan-Peter Balkenende, de Nederlandse Harry Potter

Het was best een aardige 1-aprilgrap. Het Jeugdjournaal maakte er op 1 april 2004 melding van dat Jan Peter Balkenende, inmiddels voormalig premier van Nederland, een rol zou gaan vervullen in een nieuwe Harry Potter-film. Het bericht werd bevestigd door een Engelse regisseur, die eraan toevoegde dat Balkenende de rol van vader van Harry zou spelen. Hij zou tijdens de opname gewoon als premier blijven functioneren. Menigeen trapte erin. De bijnaam Harry Potter heeft Balkenende te danken aan zijn gelijkenis met Potter. Die viel vooral de buitenlandse pers op toen hij premier van Nederland werd. De bijnaam Dutch Harry Potter was een feit.

Timmerfrans, The Donald en Joop de Schaap Heffer

Frans Timmermans heeft van de opiniewebsite GeenStijl de bijnaam ‘Timmerfrans’ gekregen, waarschijnlijk puur omdat het lekker in het gehoor ligt. Dat geldt ook voor de bijnaam van Donald Trump: ‘The Donald’. Ook Jaap de Hoop Scheffer moest eraan geloven met de bijnaam ‘Joop de Schaap Heffer ‘.

Sporters

Ook in de sport zijn bijnamen niet onbekend. Vanwege uitzonderlijke prestaties, een bijzonder uiterlijk of een speciale gebeurtenis krijgt de Nederlandse sporter al snel een bijnaam.

Johan Cruijff, de Verlosser, het orakel uit Betondorp

Hij wordt wel de beste (Nederlandse) voetballer allertijden genoemd. Johan Cruijff was een opmerkelijke persoonlijkheid in de wereld van het voetbal. Na zijn carrière in Nederland ging Johan Cruijff voor de Barcelonese voetbalclub spelen. De supporters in Camp Nou waren razend enthousiast. Zij noemden hem 'El Salvador', de verlosser - zoals Jezus Christus. Hij maakte zijn naam waar, Barcelona versloeg aartsrivaal Real Madrid, iets dat voor onmogelijk werd gehouden. Na zijn actieve loopbaan als voetballer kwam Cruijff steeds vaker in beeld als analist. Vanwege zijn onnavolgbare voetbaluitspraken werd hij toen ook wel het orakel van Betondorp genoemd. Betondorp is de buurt in de Amsterdamse Watergraafsmeer waar de wieg van Cruijff had gestaan. Op 24 maart 2016 overleed Cruijff.

Robert Gesink, de Condor uit Varsseveld

In het wielrennen wordt veel gewerkt met bijnamen. Tijdens lange touretappes, als de tijd moet worden volgepraat, worden tal van namen bedacht om de aandacht van de kijker of luisteraar vast te houden. Robert Gesink heeft als bijnaam Condor uit Varsseveld. In de gemeente Varsseveld in Gelderland werd Gesink geboren. Over zijn bijnaam zei Gesink: 'Mijn bijnaam is – sinds dit jaar – de condor. Ik hoop niet dat ik qua uiterlijk op dat aartslelijke beest lijk. De overeenkomst tussen de enorme vleugels en mijn lange benen spreekt me meer aan.'

Ajax, team van godenzonen

De Amsterdamse voetbalclub Ajax is vernoemd naar een held uit de Griekse mythologie. De supporters van Ajax noemen de spelers van de club Godenzonen. Zij stijgen volgens hen uit boven de gemiddelde voetballer. Het zijn hun helden.

Bijnamen van gebouwen

Niet alleen mensen krijgen bijnamen. Ook gebouwen en geografische plaatsen krijgen dikwijls een bijnaam.

De Kuip

Het stadion van Feyenoord staat beter bekend als De Kuip. In dit stadion werden vele memorabele voetbalinterlands en Europacupfinales gespeeld. Ook de KNVB-bekerfinale vindt hier jaarlijks plaats. Bovendien wordt De Kuip gebruikt voor concerten en dancefeesten. De vorm van De Kuip zal tot de bijnaam hebben geleid.

De Enneus Heermabrug: de BH-brug

Er zijn nogal wat bruggen in Nederland. Een aantal daarvan heeft een opvallend uiterlijk. Sinds 1997 heeft Amsterdam een Enneus Heermabrug brug. Deze verbindt die Amsterdam met de wijk IJburg. De architect , Nicholas Grimshaw, had een brug voor ogen met vloeiende lijnen die een reptiel verbeelden. De brug kreeg echter in de volksmond al snel de bijnaam BH-brug vanwege de twee ronde bogen waaruit de brug bestaat.

Rome: het monument van Victor Emanuel II

Wie weleens in Rome is geweest zal zich ongetwijfeld het witte monument van Victor Emanuel II herinneren. Dit monument wordt door de Romeinen over het algemeen beschouwd als een wanproduct van architectuur. Bovendien is door de bouw van dit monument een deel van het eeuwenoude Capitool vernield. Vanwege de kleur wit tussen de overwegend bruine gebouwen eromheen en de enorme afmetingen valt het zeer op in de stad. De Romeinen hebben zelf diverse bijnamen aan dit gebouw gegeven: ‘Zuppa Inglese’ (naar een Italiaans dessert), ‘de bruidstaart’ en ‘de valse tanden’. De Amerikanen die de stad aan het einde van de Tweede Wereldoorlog binnenvielen noemden het ‘the typewriter’.

Bijnamen van plaatsen

Niet alleen mensen en gebouwen krijgen bijnamen, ook steden en dorpen krijgen nogal eens speciale aanduidingen.

010 en 020

Van oudsher bestaat er grote rivaliteit tussen de supporters van de Rotterdamse voetbalclub Feyenoord en de Amsterdamse voetbalclub Ajax. Veel klassiekers speelden ze tegen elkaar. De wedstrijden hebben altijd een extra dimensie vanwege de onderlinge rivaliteit tussen de twee grote steden. Supporters van Feyenoord nemen daarom liever het woord Ajax en vice versa niet in de mond. Zij duiden elkaar aan met het telefoonnummer van de 'vijandige' stad: 010 voor Rotterdam en 020 voor Ajax.

Carnaval onder de rivieren van Nederland

In het Nederland van onder de rivieren wordt jaarlijks bijna overal carnaval gevierd. Het is gedurende de periode van carnaval dat veel steden en dorpen een nieuwe (bij)naam krijgen. De naam die een gemeente tijdens carnaval krijgt heeft doorgaans iets te maken met een industrie of nijverheid waar de plaats om bekend staat. Zo wordt Eindhoven, de stad van Philips, tijdens carnaval ‘Lampegat’ genoemd. Ook worden vaak spotnamen verzonnen door naburige dorpen. Een van de bekendste carnavalsnamen is ‘Oeteldonk’ voor Den Bosch.

The Big Apple

The Big Apple is de bijnaam voor de Amerikaanse stad New York. Waar die bijnaam vandaan kwam was lange tijd niet zeker maar het raadsel lijkt toch te zijn opgehelderd. Een zekere John J. Fitz Gerald schreef in 1921 een aantal artikelen in de New York Morning Telegraph waarin hij aan de stad refereerde als 'The Big Apple. Hij schreef over paardenraces die in en in de buurt van New York plaatsvonden. Aangezien de prijzen die hiermee te winnen waren nogal substantieel waren noemde Fitz Gerald ze big apples, iets dat al gauw terugsloeg op de plek waar die vette prijzen te winnen vielen.

De heilige stad: Jeruzalem

Het behoeft niet veel betoog waarom Jeruzalem wordt aangeduid als de heilige stad. Voor de drie grote wereldgodsdiensten islam, christendom en jodendom is Jeruzalem het centrum van heiligheid vanwege de historie van deze religies.