Zij sprongen in de dood voor onze vrijheid (Englandspiel)

In de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog werd door Engeland en Duitsland een spel gespeeld dat dodelijk werd voor 54 niets vermoedende Nederlandse spionnen. Dit spel is Englandspiel gaan heten. Zij werden boven Nederland geparachuteerd of aan land gebracht met een boot om, wat zij dachten, een verzetsleger op te zetten dat een invasie van Nederland door de Engelsen kon ondersteunen. Zij werden bijna allemaal direct gearresteerd en gedwongen voor de Duitsers te gaan zenden naar Engeland. Lange tijd werd gedacht dat dit Englandspiel een Duits succes was. De waarheid echter was dat zij door de Engelsen werden gebruikt om de Duitsers op het verkeerde been te zetten.

Englandspiel

Op 7 november 1941 werd de in Engeland opgeleide spion Huub Lauwers en Thijs Taconis boven Nederland geparachuteerd. Zij hadden de opdracht om met zenders contact te onderhouden en belangrijke strategische informatie door te zenden naar Engeland. Tevens moesten zij een verzetsleger oprichten. Lauwers en Taconis werden echter op 6 maart 1942 door de Duitsers gearresteerd. De Duitsers dwongen Lauwers om berichten te blijven verzenden naar Engeland. De Engelsen stuurden hierop berichten terug waardoor de Duitsers wisten waar de volgende spion geparachuteerd zou worden. Na de arrestatie van de volgende spionnen werd hetzelfde kunstje uitgehaald tot de Duitsers maar liefst 59 spionnen hadden gevangen en voor hun doeleinden gebruikten.

Expres fouten maken

Dat Lauwers meewerkte aan het zenden voor de Duitsers is niet zo raar of verraad. Lauwers kon dit zonder gewetensbezwaar doen omdat hem dit door de Engelsen verteld was. De Engelsen hadden namelijk een verzekering in de berichten ingebouwd. In elke 16de letter in een bericht, dat door Lauwers zou worden verzonden, zou hij een typefout maken. Als hij een bericht zou moeten verzenden voor de Duitsers zou hij geen typefout maken, zodat de Engelsen wisten dat hij gevangen was. De Duitsers wisten echter van de verzekering. Ze waren volledig op de hoogte dat een spion een fout moest maken. Ze wisten echter niet welke fout Lauwers moest maken omdat de fout bij elke spion anders was.
Lauwers vertelde de Duitsers dat zijn fout in het woord stop zat. Hij moest, zo vertelde hij de Duitsers, van elk woordje stop, stip maken. Zodoende zond hij de berichten voor de Duitsers naar Londen. Tot zijn grote verbazing kreeg hij ook berichten terug. Hij zond nog een aantal berichten, deze keer met de letters CAU en GHT (CAUGHT = gepakt) in het bericht. Hij zond zelfs drie keer een bericht met het woord caught erin. Toch bleven de Engelsen spionnen sturen.

De Parlementaire Enquête

In 1950 werd er door de Tweede Kamer der Staten Generaal een parlementaire enquêtecommissie ingesteld naar het regeringsbeleid tussen 1940 en 1945. De enquêtecommissie concludeerde dat de Duitsers heel slim het Englandspiel hadden gespeeld waardoor de 54 Nederlandse spionnen waren omgekomen. De enquêtecommissie concludeerde dus dat de Engelsen per ongeluk de boodschappen van de spionnen in Nederland niet goed hadden geïnterpreteerd. Een jammerlijke fout!

Vele betrokkenen en geïnteresseerden in het Englandspiel geloofden niet dat de Engelsen deze enorme fout per ongeluk hadden gemaakt. De Engelsen hadden volgens hen een misleidingtactiek gebruikt om de Duitsers op het verkeerde been te zetten.

Eerste Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Winston Churchill de minister-president van Engeland. In de Eerste Wereldoorlog echter was Winston Churchill als First Lord of the Admiralty echter verantwoordelijk geweest voor het fiasco van Gallipoli. In november van 1914 werd er een verkenning uitgevoerd door oorlogsschepen bij de zee-engte van de Dardanellen. Hierdoor wisten de Turken en de Duitsers waar de aanval van de Engelsen ging plaatsvinden. In het Fiasco van Gallipoli sneuvelden ruim 250.000 Engelsen. Volgens de mensen die niet geloofden in een fout van de Engelsen lag in dit fiasco de reden voor Winston Churchill om het Englandspiel te “spelen”. Als je laat blijken dat je ergens zal aanvallen zal de vijand die gebieden versterken.

Misleiding

Al in de Eerste Wereldoorlog werd de tactiek van misleiding gebruikt om de vijand op het verkeerde been te zetten.
In de oorlog tegen de Turken gebruikten de Engelsen tot twee keer toe misleiding en wonnen hiermee. Voor de slag om Gaza van november 1917 werd een Engelse officier niemandsland ingestuurd met namaak aanvalsplannen op Gaza. De Engelse officier verloor na achtervolging door de Turken zogenaamd per ongeluk deze aanvalsplannen. De Turken, met behulp van de Duitsers, begonnen onmiddellijk het front bij Gaza waar de aanval zou plaatsvinden te versterken. De aanval vond echter plaats in het oosten bij Beersheba.
Ook in de Jordaan gebruikte de Engelsen deze tactiek. De Engelsen maakte 15.000 paarden van hout en stro en kampementen op de rechterkant van het front. De echte aanval werd aan de linkerkant uitgevoerd zodat ook deze misleiding een groot succes was.

In de Tweede Wereldoorlog was de tactiek van de misleiding ook al gebruikt. In Egypte stond het Engelse leger tegen een enorme overmacht van 200.000 Italiaanse soldaten. De Engelse generaal Wavell liet karkassen van Auto’s aanslepen uit Cairo en houten tanks bouwen. De Italianen waren hierdoor onder de indruk dat het Engelse leger veel groter was dan dat het daadwerkelijk was. De aanval van de Italianen stopte terwijl er Engelse versterkingen werden aangevoerd en Wavell de Italianen kon terugdringen.

Ontsnapping

Op 31 augustus 1943 wisten twee van de gevangen genomen spionnen, Ben Ubbink en Pieter Dourlein, die voor de Duitsers moesten zenden te ontsnappen. Ubbink en Dourlein wisten via Zwitserland en Spanje in Engeland te komen. In Engeland aangekomen werden ze tot hun verbazing verhoord en zelfs vastgezet wegens contra spionage. De Duitsers hadden na de ontsnapping van Ubbink en Dourlein een bericht naar Londen gezonden dat er twee verraders onderweg naar Londen waren. Nieuwe spionnen en wapendroppings werden echter niet meer uitgevoerd door de Engelsen. De Duitsers concludeerden dat het Englandspiel was doorzien en zonden op 1 april 1944 de laatste boodschap naar Londen met als strekking dat eventuele verdere spionnen een warm welkom zouden krijgen van de Duitsers.

Ontlasting voor het Russische front

In 2003 bleek uit de archieven van de Engelse geheime dienst dat ze inderdaad wel degelijk op de hoogte waren van het feit dat de spionnen waren gevangen. Er wordt aangenomen dat de spionnen doelbewust waren geparachuteerd boven Nederland terwijl ze wisten dat ze gearresteerd zouden worden. De Duitsers moesten door deze spionnen gaan geloven dat zij een geheim verzetsleger moesten opzetten om een spoedige invasie van de Engelsen te ondersteunen. Hoewel deze invasie van Nederland nooit heeft plaatsgevonden heeft dit wel geleidt tot een hoog aantal Duitse soldaten in het Westen waardoor deze niet ingezet konden worden tegen de Russen.

Het monument

In het van Stolkpark (en een plaquette op het Binnenhof) in Den Haag staat een monument voor de slachtoffers van dit gevaarlijke spel. Op dit monument staat:

ZIJ SPRONGEN IN DE DOOD VOOR ONZE VRIJHEID

ENGLANDSPIEL 1942 – 1944
In dankbare herinnering aan de 54 Nederlandse agenten en allen die vielen in het inlichtingenwerk.

De helden van het Englandspiel±

Lees verder

• Spion van de 20ste eeuw (Kim Philby)
• De geheimzinnige Kamer 40 (Oude gebouw)