De geheimzinnige Kamer 40 (Oude gebouw)

Aan de straat Whitehall in Londen staat een groot gebouw. Dit gebouw bestaat eigenlijk uit vijf aparte gebouwen. Eén van deze gebouwen wordt het Oude gebouw genoemd. In dit Oude gebouw ligt een kamer die het nummer 40 heeft. In de Eerste Wereldoorlog wisten maar weinig mensen wat er precies gebeurde in deze kamer. Deze geheimzinnige kamer 40 heeft een grote rol gespeeld in het verloop van de Eerste Wereldoorlog. Men kan zelfs wel zeggen dat de werkzaamheden van kamer 40 leidde tot het verklaren van de oorlog aan Duitsland door de Verenigde Staten. Hierdoor kwamen miljoenen Amerikaanse soldaten beschikbaar voor het front en stortte de Duitse oorlogsmachine ineen. In Kamer 40 was de dienst cryptoanalyse gevestigd.

Eerste Wereldoorlog

Op 4 augustus 1914 trekken Duitse troepen het neutrale België binnen om via het Noorden Frankrijk binnen te vallen. Op diezelfde 4 augustus 1914 verklaarde Engeland de oorlog aan Duitsland.

Communicatie

In de nacht van 3 augustus 1914 op 4 augustus 1914 vond het kabelschip “Alert” de vijf Duitse kabels voor communicatie van Duitsland naar Amerika. Deze vijf kabels werden doorgeknipt. Daarna werden de zes kabels doorgesneden tussen Duitsland en Engeland. Het gevolg hiervan was dat Duitsland voor zijn communicatie met andere landen afhankelijk was van de kabels van andere landen of van draadloze communicatie. Deze draadloze berichten konden door de Engelsen worden onderschept. De berichten die verzonden werden waren echter wel gecodeerd en versleuteld en zonder een versleuteling en codeboek onleesbaar.

Versleuteling

Een versleuteling is een wiskundige reeks instructies die alleen bekend is bij de verzender en de ontvanger van het bericht. Een simpel voorbeeld van een dergelijke versleuteling is Rot13, waarbij elke letter van het bericht wordt weergegeven met een letter die 13 plaatsen verder in het alfabet staat. De A is in dit voorbeeld de N. De B is in dit voorbeeld de O, enz. De gecodeerde berichten van de Duitsers waren natuurlijk niet zo simpel versleuteld met Rot13.

Codering

Daarnaast waren de berichten ook gecodeerd. De codeboeken stonden vol met drielettercombinaties (ongeveer 34.300) die de oorspronkelijke betekenis van een woord vervingen. Deze codeboeken waren niet eenvoudig te vervangen omdat de ontvanger dan eerst terug moet naar de verzender om een nieuw exemplaar op te halen.

Kamer 40

Na het doorknippen van de kabels kwamen er bij de Engelse marine onderschepte, gecodeerde en versleutelde berichten van de Duitsers binnen, maar niemand bij de marine wist wat ze ermee moesten doen. De marine wendde zich tot Sir Alfred Ewing, die geïnteresseerd was in draadloze communicatie, met de vraag of hij een groep kon opzetten die de berichten kon ontcijferen. Sir Ewing bracht een aantal wetenschappers bijeen in kamer 40 van het oude gebouw van de Admiraliteit van de Engelse marine, die verstand hadden van Duits en wiskunde.

Seiner Majestät Schiff Magdeburg

Op 26 augustus 1914 was het Duitse oorlogsschip SMS Magdeburg bij de kust van Estland op patrouille toen het schip plots aan de grond liep. De begeleidende torpedobootjager had nog geprobeerd het schip vlot te trekken, toen er plotseling twee Russische oorlogsschepen aan de horizon verschenen. De SMS Magdeburg werd door de Russen veroverd. Aan boord van het Duitse oorlogsschip vonden de Russen drie kopieën van het codeboek “Signalbuch der Kaiserlichen Marine” (SKM) die ze op 13 oktober 1914 aan de Engelsen gaven. Nu de Engelsen het SKM hadden werd er begonnen om de versleuteling te breken. Het antwoord kwam toen de Duitsers een aantal genummerde berichten verzonden die vervolgens ook versleuteld werden verzonden. De versleuteling werd in november gebroken.

De Duitsers wisten niet zeker of de SKM van de Magdeburg door de Russen was veroverd. De Duitsers vertrouwden daarom grotendeels op de versleuteling.

Hobart

Naast de SKM werd er voor kleinere patrouilleboten, U-boten en Zeppelins een andere code gebruikt. Deze code stond in het Handelsverkehrsbuch (HVB). Naast het gebruik van dit codeboek door patrouilleboten, U-boten en Zeppelins werd dit codeboek ook gebruikt, met een andere versleuteling, door Duitse handelsschepen. Op 11 augustus 1914 werd het Duits - Australische stoomboot “Hobart” door de Australiërs veroverd. De “Hobart” was niet op de hoogte dat er oorlog was uitgebroken. Aan boord vonden de Australiërs het HVB welke naar kamer 40 werd verstuurd.

Het HVB codeboek werd pas in 1916 door de Duitsers vervangen door het Allgemeinefunkspruchbuch (AFB) maar werd eerst getest door de Duitsers zodat de Engelsen al snel deze code grotendeels konden ontcijferen. Daarnaast wisten de Engelsen al snel in 1916 AFB codeboeken te veroveren op neergehaalde zeppelins en veroverde U-boten.

S119

Duitse hoge officieren en marine attachés op buitenlandse Duitse ambassades gebruikte het codeboek genaamd Verkehrsbuch (VB). Niemand weet waarom, maar dit codeboek werd door een Duitse kapitein van de torpedobootjager S119 in een loden kist overboord gegooid in de Slag bij Texel. Deze kist werd door een Engelse boot omhoog gedregd en afgeleverd bij kamer 40.

Wilhelm Wassmuss

Wilhelm Wassmuss was een Duits diplomaat in Iran die daar probeerde om een opstand tegen de Engelsen te veroorzaken. In maart 1915 moest hij echter vluchten voor de Engelsen waarbij zijn bagage met daarin het Duitse diplomatieke codeboek door de Engelsen werd veroverd en doorgestuurd naar Kamer 40.

Succes

Met radiogolven voor draadloze communicatie kan je ook de positie bepalen vanwaar het bericht wordt verzonden. De Engelsen bouwden begin 1915 verschillende radiostations waardoor ze vrij nauwkeurig de positie van Duitse oorlogsschepen konden bepalen. Samen met de codeboeken en versleuteling van de verschillende soorten communicatie van de Duitse marine konden ze in de loop van de Eerste Wereldoorlog verschillende successen behalen. Het eerste succes was de slag bij de Doggersbank op 24 januari 1915 waarbij een Engelse vloot grote schade toebracht aan de Duitse vloot.

In de slag bij Jutland of Skaggerak werd eind mei 1916 de Duitse vloot verrast door een Engelse vloot, die door onderschepte berichten van kamer 40 en positiebepaling precies wisten waar de Duitse vloot zich bevond. Hoewel de Duitsers meer schade toebrachten aan de Engelsen dan andersom, droeg deze slag bij aan het Duitse beleid om zich toe te leggen op de onbeperkte U-boot oorlog, in plaats van in een grote zeeslag met de Engelsen en de hele Duitse vloot te riskeren. De onbeperkte U-boot oorlog betekende dat geen enkel schip (vijandelijk of neutraal) veilig was voor de Duitse U-boten en hun torpedo’s.

Zimmermann telegram

Het belangrijkste wapenfeit van kamer 40, welke uiteindelijk de overwinning bracht was het Zimmermann telegram van 16 januari 1917. Dit telegram werd door de Duitse minister van Buitenlandse zaken (Arthur Zimmermann) via Washington naar Mexico gestuurd. De Verenigde Staten waren voor 1917 neutraal gebleven in de Eerste Wereldoorlog. Het Zimmermann telegram veranderde dit. Op 7 mei 1915 had de Duitse U-boot, U-20, de Lusitania gezonken waarbij 128 Amerikanen om het leven kwamen. De Amerikanen waren woedend over de Duitse onbeperkte U-boot oorlog maar waren nog niet bereidt om de oorlog te verklaren. Na een pauze in 1916 van de onbeperkte U-boot oorlog waren de Duitsers van plan om in februari 1917 de onbeperkte U-boot oorlog weer voort te zetten. Om een eventuele oorlogsverklaring van de VS voor te zijn zond Zimmermann zijn telegram. Uiteraard was dit bericht versleuteld en gecodeerd. In dit telegram beloofde Duitsland aan Mexico de staten: Arizona, New Mexico en Texas als ze de oorlog zouden verklaren aan de Verenigde Staten indien deze zich in de oorlog zouden mengen aan de kant van de Engelsen. Dit telegram werd door kamer 40 onderschept en ontcijferd. Er werd verteld dat dit telegram door een inbraak in handen was gekomen van de Engelsen en werd doorgegeven aan de VS. Na bekendmaking van de inhoud van het Zimmermann telegram verklaarde de VS de oorlog aan Duitsland op 6 april 1917.

Lees verder

• Spion van de 20ste eeuw (Kim Philby)
• Zij sprongen in de dood voor onze vrijheid (Englandspiel)