Massaslachting in Katyn

In April 1943 vinden Duitse soldaten een massagraf in een bos vlakbij Katyn. In het massagraf lagen ongeveer 3.000 lijken van Poolse burgers met Poolse identiteitspapieren. Tijdens latere opgravingen worden er nog eens 12.000. Niemand wist wie het had gedaan en waarom men het had gedaan, de Duitsers gaven de Russen wel de schuld, maar daar hadden de burgers ook niet veel aan omdat de Duitsers wel vaker hadden gelogen. In september 1943 heroverde het Russische leger Smolensk, en ook Katyn, op de Duitsers. De bevolking van Katyn wilde dat er eindelijk duidelijkheid over de zaak kwam, want zij wouden weten wie die Poolse mensen had vermoord. Maar pas in januari 1944 publiceerden Russen het massagraf, en mocht de westerse pers zelfs naar het massagraf komen. Natuurlijk een beetje verdacht van de Russen, dat het zolang duurde voordat zij duidelijkheid wouden geven over Katyn. Ik zal dit werkstuk proberen uit te leggen wie wie de schuld gaven, en wie uiteindelijk de schuldige blijkt te zijn.

Kampen

Direct na de inval van het Rode leger in het oosten van Polen, in 1939, werden er tienduizenden Polen opgepakt en afgevoerd naar Russische kampen. Stalin dacht dat hij het eventueel verzet tegen het communisme in de kiem zou smoren door die hooggeleerde Poolse officiëren op te pakken. Volgens de Poolse regering waren de officiëren tot de lente van 1940 in drie grote kampen geweest, in Kozelsk, Starobjelsk en Ostasjkof. Er werd besloten dat de 3 kampen zouden worden gesloten, de gevangen officieren en onderofficieren kregen te horen dat ze terug naar Polen mochten. Maar dat was niet zo, door de nederlaag van de jonge Sovjetstaat tegen Polen in 1920 had Stalin een grondige hekel aan de Poolse generale staf overgehouden. De 12.000 tot 15.000 officieren werden geëxecuteerd in het bos vlakbij Katyn. Daarnaast moest in de kampen plaats worden gemaakt voor 50 tot 70.000 burgers die uit de Baltische staten werden gedeporteerd.

Katyn is een Russisch dorp dat ongeveer 20 kilometer ten westen van Smolensk ligt. Het dorp is berucht geworden om het nabij gelegen bos, waar de 12 tot 15.000 geëxecuteerde Poolse officiëren liggen.

De opdracht om de Polen te vermoorden werd gegeven door Beria, hoofd van de NKVD, die zelf handelde naar een bevel dat Stalin op 5 maart 1940 tekende. De Russen hebben nog geprobeerd om de sporen van de moord uit te wissen. Documenten die betrekking hadden op Polen moesten in aanwezigheid van een NKVD-officier worden verbrand. De documenten van de schietbevelen zijn niet meer terug gevonden, maar wel de marsroutes naar de executieplaatsen.

De Poolse regering wist niet waar de officiëren waren en of het goed met ze ging. De Russische overheid zei dat die gevangenen wel weer ergens op zouden dagen, of dat ze misschien zijn ontsnapt, of in de handen van de Duitsers zijn gevallen. Maar de Polen kwamen niet terug.

Vondst

In 1943 vonden Duitse soldaten een massagraf, met de lichamen van 3.000 Poolse lijken met Poolse identiteitspapieren. Tijdens latere opgravingen werden er nog eens 12.000 Poolse lijken gevonden. Een internationale commissie, met daarin leden uit bezette en neutrale landen, waaronder vertegenwoordigers van het Rode Kruis, werd in het leven geroepen om de massagraven te onderzoeken. De commissie leverde overtuigend bewijs dat de moorden door de Sovjet Unie waren gepleegd. De Duitsers vertelden aan iedereen die het maar horen wil dat de Russen 12 tot 15.000 Poolse officieren hebben vermoord. De kwestie dreigde de geallieerden te verdelen en daarmee te verzwakken.

Doordat Goebbels (Hitlers intiemste medewerker, en Minister van Propaganda en Volksvoorlichting in WOII) bekendmaakte dat Duitsers een massagraf met Poolse officiëren hadden gevonden, verslechterde de verhouding tussen Moskou en de Londense Polen steeds meer. De Duitsers hadden een enquêtecommissie gemaakt, en die ‘bewees’ dat de Polen vermoord waren door Russen. Het Russische volk was geschokt. De Russen reageerden hierop met een officieel communiqué, waarin stond:
“Goebbels’ leugenaars bende is de jongste twee, drie dagen bezig geweest met het verbreiden van weerzinwekkende en lasterlijke verdichtsels over beweerde massa-executies door Russische overheidsorganen in het gebied van Smolensk, in de lente van 1940.

Schuldigen

De Russen beweerden dat de Poolse krijgsgevangenen, samen met veel Sovjet mensen bezig waren met bouwwerkzaamheden. Dat ze daar in handen zijn gevallen van Duitse beulen. De Russen zeiden dat de Duitsers de schuld van de monsterlijke misdaad van hun in de schoenen van de Russen schuiven.

Ook door de westerse Geallieerden zijn tijdens de oorlog pogingen gedaan om de waarheid over Katyn te verdoezelen om de relatie met Stalin niet te verstoren. Winston Churchill bijvoorbeeld gaf in de wandelgangen toe dat hij de Duitse versie van de zaak geloofde. Maar op het officiële vlak zei hij dat de Sovjet-Unie gelijk had. Roosevelt liet in 1944 de zaak onderzoeken, maar liet het rapport spoorloos verdwijnen toen ook dit onderzoek uitwees dat de Sovjets de schuldigen waren.

De Russen zeiden dat de Duitsers het allemaal hadden bedacht, de namen van ‘Joodse commissarissen’ die deel hadden genomen aan het moorden van de Poolse officieren waren volgens de Russen bedacht. Ze zeiden dat die mensen nooit hadden bestaan.
Daarop reageerde Tass dat de Russen logen, en dat het volkomen de houding weergeeft van de leidende kringen der Sovjet-Unie.
Het standpunt van de Russen was nogal vaag gepresenteerd, ze hadden geen gedetailleerde feiten en getallen. De bedoeling van de Russen was natuurlijk dat er meer mensen en landen achter hun gingen staan, en tegen de Duitsers waren. Maar de Polen geloofden de Russen niet, daardoor ontstond een soort ruzie. De Poolse ambassadeur liet eerst doorschemeren dat de ruzie kon worden bijgelegd.

Volgens de lijsten van de Poolse ambassade waren de Poolse (onder)officiëren in kampen vastgehouden. De Poolse regering had de regering gevraagd of ze lijsten konden geven van de (onder)officiëren die in de kampen in Kozelsk, Starobjelsk en Ostasjkof hebben gezeten. Als ze dat hadden gedaan hadden ze ook zo kunnen bewijzen of de Duitsers logen of niet. Maar de Russen weigerden dat.
Daardoor werden de Russen natuurlijk nogal ongeloofwaardig, maar de Polen rekenden er nog steeds op dat de Russen niet zo’n ernstige misdaad zouden hebben gemaakt.

Pas 15 jaar geleden is er eindelijk door de Russen toegegeven dat zij de schuldigen waren.

”Warschau (AP) De moord op de Poolse officieren bij het plaatsje Katyn heeft het Poolse nationale geweten 50 jaar beziggehouden en de bekentenis van de Sovjet-Unie schuldig te zijn aan de moordpartij is in Polen dan ook ontvangen met tranen van verdriet en woede over de late erkenning.”2

Conclusie

De massamoord bij Katyn heeft grote gevolgen gehad, de verhouding tussen Polen en Rusland is erg verslechterd. Nog steeds is de verhouding tussen Polen en Rusland slecht. Rusland heeft zichzelf ook nogal ongeloofwaardig gemaakt, om eerst de zaak te ontkennen en pas veel later toe te geven dat zij de schuldigen waren.