Gesproken talen in de wereld

Van kinds af aan leren we een taal. Dat is onze moedertaal. Voor de ontwikkeling worden andere talen gesproken. Talen hebben allemaal families. Die families zijn net als mensen voortdurend aan verandering onderhevig.

Ontstaan

Met taal onderscheidt de mens zich van dieren. Taal is er al geweest vanaf de verschijning van de moderne mens, meer dan honderdduizend jaar geleden. De bakermat is Afrika. Waar niet-menselijke primaten niet in slaagden, hadden Neanderthalers wel het vermogen te spreken. De moderne taal is ongeveer 40.000 jaar geleden ontstaan, toen er een ware explosie van complex gedrag plaatsvond op gebied van kunst en technologie en het mogelijk werd voor langere tijd onherbergzame gebieden te koloniseren. In het Stenen Tijdperk was er een ontwikkeling gaande met nieuwe werktuigen van jagers, die zich daardoor in onherbergzame gebieden vestigden. Tegelijkertijd was er opbloei in rotstekeningen. In waarneming en communicatie maakte ook dit een ontwikkeling door.

Zesduizend talen

In het laatste decennium van de 20ste eeuw werd het aantal gesproken talen geschat op zesduizend. De verdeling van talen over de aarde is ongelijkmatig. De grootste taalkundige verscheidenheid aan talen ligt in Nieuw-Guinea en omringende eilanden, waar ruim vijf miljoen mensen ruim duizend verschillende talen spreken. Die diversiteit wordt net als overal ter wereld bedreigd. Talen sterven veel sneller uit dan planten- en diersoorten. Tussen 1490 en 1990 is ongeveer de helft van alle talen die op de wereld werden gesproken, verdwenen. Talen kunnen op verschillende manieren uitsterven. Zo werden de inheemse Tasmaniers opgejaagd. Hetzelfde gebeurde met Amerikaanse stammen. In de moderne tijd gaat dit sneller. Door de centralisatie aan het eind van de 20ste eeuw, wordt het belang van de grotere taal steeds groter. Volgens schattingen zal de helft van alle talen in de komende honderd jaar uitsterven. Het Chinees heeft een miljard moedertaalsprekers en is daarmee de meest gesproken taal ter wereld.

De 10 meest gesproken talen

• Chinees 1000 miljoen mensen
• Engels 350 miljoen
• Spaans 250 miljoen
• Hindi 200 miljoen
• Arabisch 150 miljoen
• Bengaals 150 miljoen
• Russisch 150 miljoen
• Portugees 135 miljoen
• Japans 120 miljoen
• Duits 100 miljoen

Taalfamilies

Sinds de 18e eeuw, toen de verwantschappen tussen de Indo-Europese talen ontdekt werden, worden talen geclassificeerd volgens het stamboommodel. Nederlands, Engels en Duits zijn 'zustertalen', terwijl Nederlands en Frans 'neven' zijn. Met een gemeenschappelijke voorouder (Indo-Europees), maar van verschillende ouders. De kernwoorden uit een woordenschat spelen een belangrijke rol bij het classificeren van taalfamilies. De Indo-Europese familie is de grootste familie; de helft van de wereldbevolking spreekt deze taal. De indeling in taalfamilies is voortdurend in beweging. Zo horen de Papua-talen tot vijf of meer verschillende families. Een aantal talen, zoals het Baskisch en Burushaski, laat zich in geen enkele familie classificeren. Dit heeft te maken met het feit dat ze niet van generatie op generatie zijn overgebracht. Families mengen zich, ook door de contacten. Ongeveer de helft van de bevolking is twee of meertalig. Daarnaast worden woorden geleend. Zo komen woorden die in Nederland gebruikt worden, zoals ketchup, thee en sambal uit Zuidoost-Azië. Banaan is geleend uit Afrika en barbecue en patat zijn afkomstig uit Centraal-en Zuid-Amerika.

De relaties tussen verschillende Europese buurtalen

• Germaans: Engels, Nederlands, Duits
• Romaans: Frans, Italiaans, Spaans
• Slavisch: Pools, Tsjechisch, Russisch

Opleving minderheidstalen in Europa

Naast nationale talen zijn er ook tal van minderheidstalen, die dankzij bewustzijn weer in de belangstelling staan. In Wales bijvoorbeeld spreken kinderen beter Welsh dan hun ouders. Maar Welsh is de enige taal waarvan de toekomst verzekerd lijkt. Het Bretons wordt door bijna 1 miljoen mensen gesproken, maar heeft een lage status. Het Baskisch en Catalaans- 10 miljoen sprekers en onderwezen op verschillende universiteiten- krijgt meer aanzien, maar dit heeft een politieke lading. Het moderne Hebreeuws - dat ook op sterven na dood was en sinds 1948 weer op scholen onderwezen wordt- toont aan dat het mogelijk is een dode taal weer nieuw leven in te blazen. Zo was het bijna uitgestorven Occidentaals en Gascon in Frankrijk bijna uitgestorven, maar kent een opleving. Manx was al uitgestorven, maar is sinds 1974 herboren. Cornish is ook gereanimeerd. Deze tekenen zouden erop kunnen duiden dat er in Europa een verschuiving plaatsvindt van centralisme naar regionalisme.

Minderheidstalen in Europa

• Schots-Gaelic
• Manx
• Iers
• Welsh
• Cornish
• Bretons
• Occitaans
• Gascon
• Catalaans
• Galicisch
• Baskisch
• Rheto-Germaans
• Ladinisch
• Friulisch
• Istro-Roemeens
• Aroemeens
• Macedonisch
• Opeer-en Nedersorbisch
• Fries
• Faeroëers
• Letzebuergisch