Sanskriet, de Indo-europese moedertaal

Zoals het Latijn vroeger de cultuurtaal van Europa was, zo is nog steeds het Sanskriet (door taalkundigen soms gespeld Sanskrit) de cultuurtaal van India.

Wat is Sanskriet?

Sanskriet is een van de oudste, bewaarde Indo-europese talen. (vroeger sprak men van Indogermaanse talen). Het woord Sanskriet betekent: volmaakt. Vaak wordt gezegd dat Sanskriet de stamvader is van de Europese talen. Dit is zeker niet juist. Deze stamtaal wordt wel eens Proto-Indo-Europees genoemd en het Sanskriet is net als het Nederlands, het Engels, het Frans, het Spaans en vele andere hieruit gegroeid. Sanskriet wordt vaak beschouwd als een van de meest volmaakte talen die ooit hebben bestaan, omwille van de zeer logische en consequente spraakkunst.

Verwantschap met andere talen

De verwantschap tussen het Sanskriet en de andere leden van deze grote familie kan niet worden ontkend. Wel zal het ons opvallen dat de Latijnse talen, zoals Frans, Spaans, Latijn, Italiaans, maar ook oud en modern Grieks, qua spraakkunst erg op het Sanskriet lijken. De Germaanse talen, zoals Nederlands, Duits en Engels, maar ook de Scandinavische talen gaan dan weer qua woordenschat veel verwantschap vertonen met het Sanskriet.

Waarom Sanskriet leren?

De kennis van het Sanskriet is belangrijk voor de studie van de heilige boeken van het Hindoeïsme en een deel van die van het Boeddhisme. Zowel de Veda’s als de Upanishads werden in het Sanskriet geschreven. Het meest gebruikte alfabet voor het Sanskriet is het Devanagari.

Wie op school Latijn of oud Grieks studeert, zal die talen leren, zoals ze op hun hoogtepunt waren. Zo ook wordt de studie van het Sanskriet meestal begonnen met het klassiek Sanskriet. Deze grammatica van die taal werd op punt gesteld door de grote spraakkundige Panini. We weten niet precies wanneer hij leefde, maar het moet toch ongeveer 20 eeuwen geleden zijn. De Veda’s echter, de oudste heilige boeken uit India werden geschreven in Vedisch Sanskriet. Deze vroegere vorm van het Sanskriet was nog niet zo gestandaardiseerd als het klassieke Sanskriet, met als gevolg veel “wilde vormen” en onlogisch gebruik van verbuigingen en vervoegingen.

Het leren van Sanskriet zal zeker bijdragen tot het verwerven van een grondig inzicht in de grammatica, wat de studie van andere talen ten goede zal komen. Een ander motief om Sanskriet te leren is de etymologie. Alle Sanskriettermen kunnen worden herleid tot enkele duizenden dhatu’s of wortels. Wie deze kent, zal zonder al te veel moeite de andere woorden kunnen afleiden en bovendien – en dit is zeer belangrijk – in een aantal vreemde talen intuïtief veel nooit ingestudeerde woorden begrijpen.

Niet enkel voor filologen

Veel westerlingen bestuderen de oosterse religies en filosofieën, maar ook theosofische en esoterische bewegingen hanteren vele Sanskriettermen, waardoor het ook voor deze doelgroep van belang is minstens een basis van deze taal te leren. Ook de uitstraling van de bhakti-bewegingen in het westen, heeft de interesse voor het Sanskriet hier doen toenemen. Mantra’s en bhajans worden in die kringen vaak gereciteerd of gezongen en dit is meestal in het Sanskriet.

Een dode taal?

Vroeger werd vaak gezegd dat het Sanskriet een dode taal is zoals het Latijn. Dit is beslist onjuist. Enkele duizenden mensen in India hebben nog steeds het Sanskriet als moedertaal. Dit is natuurlijk niet zo veel, maar daarnaast zijn er honderdduizenden die naast hun moedertaal het Sanskriet als tweede taal hanteren en miljoenen mensen in India en in de wereld hebben Sanskriet gestudeerd als cultuurtaal. Er bestaan ook clubs waar mensen enkel Sanskriet met elkaar spreken. Dit gesproken Sanskriet is wel iets eenvoudiger dan haar geschreven variant.

India erkent het Sanskriet als een van de officiële talen van het land. Er wordt zelfs gesproken om het Sanskriet als verplicht vak in de scholen te onderwijzen. Dit voorstel stuit wel op tegenstand van bepaalde religieuze groepen die niet tot de Hindoe familie behoren.

Hoe leert men Sanskriet?

Er bestaan zeer goede leerboeken, zowel in het Engels als in het Nederlands. Cursussen worden in alle landen gegeven, vaak aan de universiteit, soms ook privé. Woordenboeken zijn in omloop, zowel voor de beginner als voor de specialist. Je kunt tegenwoordig ook online Sanskriet leren!