Zuid-Afrikaans, een koddig taaltje?

Zuid-Afrikaans zien wij vaak als een koddig taaltje, met grappige woorden. Klopt dat beeld wel? in dit artikel lees je wat meer over het ontstaan van deze taal. Daarnaast vind je hier een lijstje met, inderdaad, grappig klinkende Zuid-Afrikaanse woorden.

• Ontstaan
• Koddig taaltje?
• Woordenlijst

Ontstaan

In 1652 stichtte de Nederlander Jan van Riebeeck in opdracht van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) een handelspost bij Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika. Natuurlijk werd het Nederlands daar de voertaal. De handelspost groeide snel. In opdracht van de VOC kwamen er naast Nederlanders en Vlamingen ook veel Duitsers en Franssen naar Fort de Goede Hoop. Zij namen al snel het Nederlands over van de eerste bewoners. Ook kwamen er veel arbeiders uit landen als Portugal en Maleisië, die de taal overnamen, maar er ook invloed op hadden. Al snel noemden de kolonisten zichzelf “Afrikaners”, maar hun taal bleef voorlopig “Nederlands” heten.

Van Nederlands naar Zuid-Afrikaans

De Afrikaners werden door de Engelsen uit de Kaapkolonie verdreven en stichtten drie staten in het binnenland: Oranje Vrijstaat, Transvaal en Natalia. Er werd hevig oorlog gevoerd met de Britten (de Boerenoorlogen), die door de Britten werden gewonnen. Engels werd de officiële taal in Zuid Afrika, maar de Afrikaners bleven hun eigen taal spreken en in 1854 werd het Nederlands erkend als de taal in Oranja Vrijstaat. In 1882 volgde erkenning van het Nederlands in het Kaapse parlement. Van 1910 tot 1961 waren Nederlands en Engels de officiële talen in de Zuid-Afrikaanse Republiek, Zuid-Afrikaans werd in 1925 gelijkgesteld aan het Nederlands. Bij de oprichting van de Republiek Zuid-Afrika in 1961 werden Afrikaans en Engels de officiële talen van het land. In 1983 werd het Nederlands definitief als taal geschrapt. Ondertussen had het Zuid-Afrikaans een hele ontwikkeling doorgemaakt als taal.

Koddig taaltje?

“Pletterpet” voor valhelm, “amperbroekie” voor string, “loerpypie” voor verrekijker, voor ons Nederlanders en Belgen lijkt het Zuid-Afrikaans soms een koddig taaltje. Maar vaak berust deze perceptie op misverstanden. De hier genoemde woorden “pletterpet”, “amperbroekie” en “loerpypie” worden niet of bijna niet gebruikt in het Zuid-Afrikaans. Alleen “pletterpet” wordt wel gebruikt als grappig woord voor valhelm. Een verrekijker is in het Zuid-Afrikaans gewoon een verkyker. Voor string gebruikt men meestal het woord “deurtrekkertje”, wat dan op zich wel weer grappig is. Voor een deel is het koddige imago van het Zuid-Afrikaans mogelijk ontstaan door komieken, die Zuid-Afrikaanse typetjes speelden en daarbij hun eigen woorden verzonnen.

Woordenlijst

Hieronder volgt een opsomming van een aantal opmerkelijke, voor Nederlanders komisch klinkende en wel echt gebruikte Zuid-Afrikaanse woorden.