Wanneer spreken we van literatuur?

Literatuur blijft een vaag begrip. Wanneer is iets literatuur en wanneer is het dat niet? Veel mensen vragen zich dat af. Literatuur wordt tegenwoordig zelfs vermengd met andere genres zoals de literaire thriller, maar is dit een bestaand fenomeen of een verzinsel van de commercie, zodat thrillerfanaten zich kunnen rekenen tot het lezen van literatuur? Over het algemeen blijft het een vaag begrip. Toch is literatuur een geheel eigen genre waar zeker duidelijkheid over is.

Hoe is het eigenlijk begonnen?

Er zijn miljoenen boeken op de wereld, onder te verdelen in verschillenden genres en deze zijn weer in te delen in subgenres en ga zo maar door. Zo spreken we van romans en novelles, korte verhalen en essays. Maar één van deze genres is literatuur. Al in de vroege middeleeuwen werd het genre ontdekt en waren er enkele schrijvers, onder wie Dirc van Delft, Jan van Heelu en Beatrijs van Nazareth die literaire werken publiceerden. Van oorsprong vond dit literaire werk zich in proza- en dichtwerken.

Vormen van literatuur

Feitelijk bestaat literatuur uit de volgende verhalen:

• Gedichten;
• Poëzie;
• Toneel- en filmteksten;
• Prozateksten;
• Geheel verzonnen fictie en
• Gedeeltelijk verzonnen fictie

Daar behoort nog één soort bij en dat is het waargebeurde verhaal dat werkelijke situaties en werkelijke personen beschrijft. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een autobiografie. Omdat deze niet geheel tot literatuur behoort, maar wel vaak in het literaire lijstje verschijnt, staat deze apart vermeld.

Voor het gedeeltelijk verzonnen fictie kan het betekenen dat een roman een fictief verhaal heeft en bestaande personages of juist andersom, fictieve personages die in een echte wereld leven. Deze vorm vinden we vaak in de literatuur. Een verhaal dat zich bijvoorbeeld afspeelt in Amsterdam met fictieve personages.

Belangrijke hoofdregel

Voor literatuur geldt één belangrijke regel: met literatuur wordt algemeen bedoeld dat het teksten zijn waarvan geoordeeld wordt dat ze universele waarde hebben. In de ruimste zin van het woord is literatuur dus een verzameling van alle teksten behorende tot het culturele erfgoed van het volk.

Literatuur

In de volksmond was literatuur jaren voor de hoge heren. Dit kwam met name omdat auteurs met name een boodschap op artistieke wijze wilden overbrengen. Toch is het niet eenvoudig om harde criteria te geven aan literatuur. Veelal zijn meerduidigheid, originaliteit en complexiteit centrale criteria. Wat tevens belangrijk is, is de betrokkenheid van de lezer. Feitelijk zouden we dus kunnen stellen dat literatuur alles is wat de lezer graag leest met daarbij onderlegd dat het universele waarde heeft. Literatuur leeft, heeft een boodschap (en deze hoeft onbewust niet altijd gevonden te worden, maar de schrijver heeft dit zeker als doel) en moet veelal prettig te lezen zijn.

Literatuurprijzen

In Nederland kennen we een aantal literatuurprijzen die jaarlijks weer aan veel bekende en minder bekende auteurs worden uitgereikt omdat zij een boek hebben geschreven dat in aanmerking komt voor de literatuurprijs. Eén van de bekende prijzen is de AKO Literatuurprijs. Voor de jeugd- en kinderliteratuur is dat de Gouden Griffel. Ook kennen we de PC Hooft-prijs, de Gouden Strop en tal van andere prijzen.