De oorsprong van het Urdu en Hindi

Urdu is de nationale taal van Pakistan, terwijl in India het Hindi die plaats inneemt. Daarnaast is in beide landen het Engels de belangrijkste voertaal, terwijl er daarnaast nog tientallen talen en dialecten worden gesproken. De meeste inwoners spreken dan ook twee tot drie talen. Meer dan een halve eeuw geleden bestonden India en Pakistan nog niet. Zij behoorden tot een groot land met verscheidene cultuur- en taalgebieden. Na de kolonisatie en vertrek van de Britten ontstonden India en Pakistan. Hindi en Urdu kregen een nationale functie in hun nieuwe landen. Ondanks vocabulaire en grammaticale verschillen klinken zij bijna hetzelfde. Ieder heeft een eigen schrift en een fascinerend ontstaansgeschiedenis.

De taalfamilie van het Hindi en Urdu

Hindi en Urdu behoren tot de Indo-Iraanse tak van de Indo-Europese taalfamilie. Nepalees en Bengalees zijn er ook deel van. De klassieke talen van die Indische en Iraanse taalgroepen zijn het Sanskriet en het Avestisch. In beiden zijn waardevolle aanwijzingen te vinden voor het reconstrueren van het Indo-Europees. De Indo-Iraanse tak is de dominante taalgroep van Zuid-Azië. In het zuiden worden talen van de Dravidische familie gesproken, terwijl in het noordoosten het Munda en het Tibeto-Birmaans heersen. De bergketens van de Himalaya schermen het Indiase subcontinent af van de rest van Azië. In de Himalaya ontmoeten de Indo-Iraanse en Tibeto-Birmaanse taalfamilies elkaar. De enige taal van een oudere familie die er nog bestaat, is het Burushaski. Dat wordt nog door zo'n 50.000 mensen in het Karakorum-gebergte van Noord-Pakistan gesproken. Het is een unieke taal zonder bekende verwanten.

De Indusbeschaving

Het oudste Indiase schrift is nagelaten door de volkeren van de Indusbeschaving (2500-1750 v.Chr.). Het is nog steeds niet helemaal duidelijk hoe het werkt. De Indus-beschaving omvat een gebied langs de rivier de Indus en de Ghaggar-Hakra rivier, het tegenwoordige Noordwest-India en een deel van Pakistan. De Indusbeschaving werd ontdekt in de jaren twintig van de vorige eeuw. Belangrijkste vindplaatsen zijn Harappa en Mohendjodaro in Pakistan.

Verwijzingen in schriften van andere beschavingen hiernaar zijn niet gevonden, wel hadden Sumeriërs het over de 'Meluhha' waarmee ze misschien het volk van de Indus-beschaving bedoelden. 'Meluhha', ook wel 'Melukhkha' was de Sumerische naam voor handelaren met wie zij zaken deden tijdens het Bronzen Tijdperk. De naam is waarschijnlijk in het Sanskriet terug te vinden als 'Mleccha' en verwijst naar niet-Vedische mensen, oftewel 'barbaren'. Het gebruik ervan is te vergelijken met het Griekse 'barbaros' voor vreemde volkeren wiens gebruiken en talen zij niet kenden.

Harappa was de eerste stad die werd opgegraven en daarom wordt de Indusbeschaving ook wel de Harappabeschaving genoemd. De meest gebruikte Angelsaksische term hiervoor is Indus-Sarasvatî Civilisation of Sarasvati-Sindhu Civilisation, vanwege de Vedische beschaving die volgens de Vedische literatuur langs de Sarasvatirivier bloeide. Er zijn echter onvoldoende feiten bekend om met zekerheid de Indusbeschaving te kunnen identificeren als Vedische beschaving. Anderen zeggen dat de Indusbeschaving zelfs de plaats is van de Proto-Dravidische taal.

Belangrijke schriften in de Oudheid

Nieuwe soorten Indiase schriften ontstonden vanaf de derde eeuw v.Chr. die men Kharoshti en Brahmi noemt. Het Kharoshti wordt ook wel Bactrisch schrift genoemd en ontwikkelde zich uit het Aramese medeklinkerschrift van het Perzische Rijk. Minder consensus heerst over het ontstaan van het Brahmi schrift, het schijnt ook te zijn ontstaan uit het Aramees. Wel zeker is dat het Brahmi ook een Semitische oorsprong heeft.

Beide schriften werden gebruikt in de periode 257 en 235 v.Chr. om edicten van de Maurya-vorst Ashoka vast te leggen. Tot ongeveer de vijfde eeuw n.Chr. werd het Kharoshti-schrift gebruikt. Van alle moderne Indiase schriften, schijnt het Brahmi de voorvader te zijn, zowel van de Indo-Arische als van Dravidische talen. Indiase schriften zijn te verdelen in een noordelijke tak:

• Devanāgari-schrift
• Bengaalse schrift
• Gurmukhi schrift
• Oriya schrift

En een zuidelijke tak:

• Tamil
• Kanarees
• Telugu
• Malayalam

Kharoshti, Brahmi en hun afstammelingen zijn lettergreepschriften. Devanāgari is het schrift van het Sanskriet, de oude heilige taal die nu nog voor religieuze doeleinden wordt gebruikt in India. Devanāgari wordt ook gebruikt voor verscheidene moderne talen, zoals het Hindi. Devanāgar betekent 'schrift van de goddelijke stad'. De uitvinding van het alfabet wordt toegeschreven aan de Indiase godin Sarasvati.

Hindustani talen

Hindustani is oorspronkelijk een naam voor de historische talen Hindavi, Dehlvi, Urdu en Rekhta. Het is een Indo-Arische taal met een grote vocabulaire uit het Perzisch, Arabisch, Sanskriet en Chagatai. Hindustani is een pluricentrische taal, dat wil zeggen dat het twee of meer standaard versies heeft. Andere voorbeelden van zo'n pluricentrische taal zijn het Chinees, Duits en Arabisch. De officiële vormen van het Hindustani zijn Modern Standaard Urdu en Modern Standaard Hindi. Voor de verdeling van India waren de namen Hindustani, Hindi en Urdu synoniem in gebruik. De term Hindustani wordt in onze tijd vooral gebruikt voor de spreektalen van Pakistan en India. Ook voor varianten van het Hindi in het buitenland, zoals gesproken in Suriname, Jamaica, Zuid-Afrika en Guyana.

Urdu

Het Perzisch heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het ontstaan van een gemeenschappelijke taal in de Centrale, Noordelijke en Noordwestelijke gebieden van Zuid-Azië. Nadat de Mogols Zuid-Azië veroverden ontstond een groot Islamitisch Rijk (Mughal Empire oftewel het Rijk van de Mogols). Rond de tiende en elfde eeuw ontwikkelde zich een hybride taal uit het Arabisch, Hindustani, Pashto, Turks, Perzisch en plaatselijke dialecten (als Khariboli). Uiteindelijk werd het bekend als Urdu. Hoewel het Perzisch de hoofdtaal was van de Mogol heersers, werd het Urdu vanaf de zestiende eeuw prominent aan het hof.

De naam Urdu komt van het Turkse woord 'ordu' voor 'leger'; een verwijzing naar de legerbarakken van bezoekende Mogoltroepen. Door interactie tussen vaak Perzisch sprekende moslimsoldaten en het inheemse volk groeide de taal. Ondanks de van oorsprong Turkse naam die het Urdu kreeg, is er weinig Turks rechtstreeks in terechtgekomen. De meeste Arabische en Turkse woorden in het Urdu zijn geleend via het Farsi en daarmee een Perzische versie van de oorspronkelijke woorden. De naam Urdu werd voor het eerst gebruikt door de dichter Ghulam Hamadani Mushafi rond 1780. Het was in het Perzische hof van Zuid-Azië 'zaban-e-urdu-mu'alla', oftewel 'de taal van het hof'. Het kreeg een belangrijke plaats in de literatuur zowel in Zuid-Azië als bij de Perzen, die het in ons tijdperk nog steeds heeft.

Het Urdu schrift

Het Perzische en de Nastaleeq (Nasta'liq) schrift werden in gebruik genomen om Urdu te schrijven. Tekens om Zuid-Aziatische klanken te kunnen aangeven kwamen erbij. Zo ontstond een nieuwe taal gebaseerd op de Zuid-Aziatische grammatica en vocabulaire uit het Perzisch en de plaatselijke Prakrit dialecten. Toch bleef de kern van het Urdu Indiaas. Het schrift werd onder meer gebruikt in administratieve functies, door het leger en in de handel.

Na de Onafhankelijkheid, toen Pakistan ontstond op 14 augustus 1947, werd het Urdu in Pakistan officieel ingevoerd. Inmiddels was het een taal met een hoogontwikkelde grammatica en schrift geworden.

Hedendaags Urdu

Ruim 93% van de Pakistaanse bevolking heeft een eigen inheemse taal. Het Urdu wordt dan ook meestal als tweede of derde taal geleerd. In het onderwijs neemt het als nationale voertaal, samen met het Engels, een belangrijke plaats in. De geschatte 7% die het Urdu wel als eerste taal heeft, bestaat voor het merendeel uit Muhajirs. Dat zijn moslim immigranten uit verschillende delen van Zuid-Azië die na de Onafhankelijkheid naar Pakistan kwamen toen veel moslims dat als hun nieuwe thuisland zagen en de meeste hindoes uit deze nieuw gevormde Pakistaanse gebieden wegtrokken naar India, hun nieuwe hindoe thuisland.

In India wordt het Urdu ook nog steeds gesproken in gebieden waar grotere groepen moslimminderheden wonen. Ook in Indiase gebieden die vroeger de basis waren van de Mogol heersers gebruikt men nog vaak het Urdu. Dat zijn onder meer delen van Uttar Pradesh en Bihar en steden als Delhi en Agra. In sommige Indiase scholen wordt het Urdu als eerste moedertaal onderwezen. Er bestaan daar zo'n 405 Urdu kranten. Samen met het Hindi is het een van de tweeëntwintig officiële talen van India.

Hindi

Hindi is de moedertaal van ongeveer 400 miljoen sprekers. Daarnaast is het de tweede taal van ruim 90 miljoen mensen. Hindi is gebaseerd op het Khariboli, een Prakrit-taal van de inheemse bevolking van Delhi en westelijke gebieden van Uttar Pradesh en zuidelijk Uttarakhand. Na het ontstaan van Urdu had deze in de zeventiende eeuw meer invloed onder heerschappij van het Keizerrijk van de Mogols en werd het de officiële geschreven taal. Zowel hindoes als moslims gebruikten het Urdu schrift.

Ontstaan van het moderne Hindi schrift

Tijdens de Britse overheersing werd het Urdu in 1837 tot de standaardtaal verheven, samen met het Engels. De Britten wilden namelijk de invloed van de Perzen afzwakken en het Perzisch geheel laten verdwijnen. Urdu en Engels werden gepromoot als de talen van de 'British Raj'.

De nieuwe status van het Urdu zorgde voor kritiek van de hindoebevolking in Noord-India. Die wilde een standaard geschreven taal van het Khariboli voor de Noord-Indiase bevolking. Er kwam een beweging op gang die het Hindi als standaardtaal begon te karakteriseren, apart van het Urdu; de taal van de elite in die tijd. In 1881 accepteerde de staat Bihar het Hindi als de enige officiële taal. Het verving Urdu en Bihar werd de eerste Indiase staat om het Hindi in gebruik te nemen. Zo ontstond ook de eerste verdeling van 'Urdu voor moslims' en 'Hindi voor hindoes'. Toch zijn er nu nog Indiase dichters en auteurs die in beide talen schrijven, bijvoorbeeld dichter en regisseur Gulzar (Sampooran Singh Kalra).

Men bleef schaven aan de taal en na de onafhankelijkheid van Groot-Brittannië werden de volgende veranderingen vanuit de regering doorgevoerd:

• officiële standaard grammatica, in 1954 liet de regering een speciaal daarvoor opgerichte comité een grammatica van het Hindi ontwikkelen, in 1958 werd het uitgegeven als 'A Basic Grammar of Modern Hindi'
• officiële standaard orthografie (spelling), het Ministerie van Onderwijs en Cultuur liet de Central Hindi Directorate een uniforme schrijfwijze ontwikkelen, volgens het Devanāgari schrift, de vorm van sommige karakters werd verbeterd en diakrieten (schrifttekens boven of onder een letter) werden toegevoegd om klanken uit ander talen aan te geven
• Hindi werd op 14 september 1949 officieel de taal van India, het wordt gevierd als Hindi Day, ook wel Hindi Diwas, naast de taal is er ook aandacht voor het culturele erfgoed

Het Hindi is een van de zeven talen uit India waarmee web adressen kunnen worden gemaakt. Ook heeft het invloed op de vaktaal van de technologie. Voorbeeld van zo'n woord is 'avatar', in het Hindi staat het voor 'een geest die een nieuwe vorm aanneemt'. Internationaal wordt het gebruikt in computerwetenschappen en zelfs robotica.

De controverse rondom Hindi en Urdu

In de negentiende eeuw ontstond een dispuut over de oorsprong en status van het Hindi en het Urdu. Sommigen zeiden dat zij onder de term Hindustani als een taal kunnen worden gerekend. Tegenstanders noemen beide talen dialecten afkomstig uit één taal. De huidige mening onder veel moslims is dat hindoes de Urdu taal hebben opgegeven terwijl hindoes vinden dat Urdu kunstmatig is gecreëerd tijdens de moslimoverheersing. Volgens sommigen begon de kloof tussen hindoes en moslims tijdens de Britse overheersing; door onenigheid over taal.

Er is wegens het geloof en het purisme van taalkundigen geprobeerd om Turkse, Arabische en Perzische leenwoorden te verwijderen uit het Hindi en die te vervangen door woorden uit het Sanskriet, de voorouderlijke taal. Perzische leenwoorden uit de Pre-Islamitische tijd zijn weer wel gehouden. Het Urdu heeft de Perzische woorden en ook de Arabische leenwoorden die tijdens de moslimoverheersing indirect via het Perzisch in de taal kwamen, toen nog het Khariboli dialect, gehouden.

Terwijl in bepaalde kringen de controverse heerst rondom taal, cultuur en geloof, geniet het merendeel van de Pakistaanse en Indiase bevolking van elkaars muziek, boeken en dichtkunst. Indiase films, voornamelijk Bollywood films, zijn net zo populair in Pakistan als in India. Pakistaanse dramaseries worden gewaardeerd in India om de verhaallijnen en het script. Woorden uit het Urdu en het Hindi worden regelmatige overgenomen door sprekers uit beide landen. Waar taal ooit zorgde voor politieke, culturele en religieuze onenigheden, brengt het nu de mensen weer bij elkaar.