Mongolië: inkomstenbronnen

Het uitgestrekte Mongolië spreekt tot de verbeelding van velen en roept romantische beelden op van eindeloze steppes en uitgestrekte, ongerepte woestijnen, maar waar haalt deze Aziatische gigant uiteindelijk zijn inkomsten vandaan?

Drie pijlers

Mongolië telt slechts drie miljoen inwoners en haalt met een oppervlakte van 1,340 miljoen km² een bevolkingsdichtheid van een schamele 1,7 inwoners per km². Een leeg land dus, als het ware. Maar leeg of niet, een land moet zijn economie draaiende houden en inkomsten hebben. Zolang de band met de voormalige Sovjet-Unie bestond waren er op dat vlak geen problemen, maar sinds de democratische omwenteling begin jaren 1990 moet het land op eigen benen staan. Mongolië's economie is hiervoor vooral gebaseerd op een drietal pijlers: veeteelt, mijnbouw en toerisme.

Veeteelt

Al eeuwenlang houdt een groot deel van de Mongoolse bevolking zich vooral bezig met het hoeden en kweken van dieren. Hun kuddes zijn hun dierbaarste bezit, hun inkomstenbron, hun manier van leven. En dit kan heel letterlijk genomen worden. De meeste van die herders zijn dagdagelijks met hun kuddes bezig en leven uitsluitend van wat hun dieren hen kunnen leveren: wol, huiden, melk, vlees. 

De meeste nomadische of semi-nomadische herders hoeden een aantal van de volgende vijf dieren: schapen, geiten, paarden, runderen, kamelen. Afhankelijk van het gebied waar de familie leeft zullen ze een andere combinatie van dieren hoeden. Gobi-woestijn bewoners zullen een combinatie hebben van kamelen en geiten, steppebewoners zullen eerder paarden, schapen en geiten hebben en inwoners van noordelijk Mongolië (taiga) zullen veel vaker runderen (yaks) en schapen houden. Elk van deze vijf groepen dieren wordt gemolken en de melk wordt gebruikt om talrijke zuivelproducten van te maken gaande van yoghurt en soorten kazen tot gedroogde zuivel die wel koekjes lijken te zijn. Schapenwol, kamelenhaar en cashmere (van de cashmere geit) wordt verkocht en gebruikt in de textielindustrie. Daarnaast wordt de wol ook gebruikt voor de aanmaak van de vilten matten waaruit de cirkelvormige ger-tenten van de nomaden zijn opgebouwd en worden paardenharen gebruikt om er touwen van te vlechten (eveneens gebruikt om de matten van de ger-tenten samen te houden), snaren te maken voor een typisch Mongools muziekinstrument moriin khuur genaamd, enzovoort. Het zal duidelijk zijn dat de kuddes voor de nomadische herders in Mongolië heel belangrijk zijn. Bovendien doen de dieren ook dienst als transportmiddel, iets wat in een nomadische maatschappij niet te onderschatten is. Elke keer een bepaald gebied immers niet meer voldoende graasland biedt voor de kuddes, gaan de herders op zoek naar een betere plek. Gers worden afgebroken en het hele hebben en houden wordt op de ruggen van hun dieren geladen: onmisbaar voor de nomade.

Deze veehoederij is en blijft dan ook een heel belangrijke pijler voor de Mongoolse economie, maar helaas komen daar ook de nodige problemen bij. De dag van vandaag worden grote delen van de steppe van Mongolië overbegraasd en raken op die manier heel gevoelig voor verwoestijning. De zuidelijke Gobi-woestijn rukt de laatste jaren dan ook zienderogen op. Daarnaast moeten de herders steeds vaker op zoek naar nieuwe graasgebieden waardoor in het wild levende diersoorten op hun beurt steeds minder habitat vinden. De gebieden waar zij voorheen konden gedijen, worden nu meer en meer ingenomen door de nomaden met hun kuddes.

Mijnbouw

Lange tijd heerste in Mongolië de regel dat men niet ging graven in de aarde, Moeder Aarde. Het resultaat was dat de overweldigende natuur van Mongolië tot ver in de 20ste eeuw bijna totaal ongerept bleef (op een paar grote mijnen na). Sinds de omschakeling van Mongolië naar een vrije markteconomie begin jaren 1990 is het land begonnen met het uitdelen van heel wat concessies. Men ging immers beseffen dat het gigantische grondgebied een schat aan bodemrijkdommen bevatte en die wou men nu zeker te gelde maken. De gevolgen lieten zich raden. Op heel wat plekken in het Mongoolse landschap kunnen we vandaag de dag mijnen terugvinden, heel vaak openluchtmijnen. De mijnbouw is aldus uitgegroeid tot de belangrijkste inkomstenbron van het land en genereert zomaar eventjes 45 % van het BNP. 

In de Mongoolse ondergrond zitten enorme hoeveelheden koper, tin, molybdeen, zilver, ijzer, goud, fluorspar en nog heel wat andere metalen die wereldwijd in heel wat industriële toepassingen gebruikt worden. Daarnaast ligt zowat alles wat denkbaar en nodig is in de bouwsector in Mongolië gewoon voor het rapen: grint, zand, kiezel, ... Tot slot graaft men in de Khangai en Khentii bergen sinds de jaren negentig ook ijverig naar allerhande halfedelstenen zoals topaas, turkoois, rotskristal, ....

Ook olie is hier en daar te vinden, hoewel Mongolië over geen enkele raffinaderij beschikt en dus ruwe olie uitvoert (meestal naar China) om die daar te laten raffineren en terug in te voeren. Voorlopig is dat dus voor het land niet echt een heel lucratieve investering. 

Ook hier komt een ernstig probleem om de hoek kijken: milieuvervuiling. Vele van de openluchtmijnen (bijvoorbeeld steenkool) vervuilen hele gebieden die voorheen ongerept waren en daarnaast worden sommige gebieden waar voorheen kuddes van duizenden gazelles doorheen migreerden nu doorsneden door wegen en mijngebieden waardoor ook hier weer bepaalde diersoorten worden bedreigd.

Toerisme

Een derde bron van inkomsten die vooral sinds de jaren negentig wordt uitgebouwd, is de toerismesector. Hoewel het absolute aantal bezoekers aan het land nog altijd geen uitermate hoge toppen scheert (iets minder dan 500.000 bezoekers in 2012), stijgt dit cijfer toch jaar na jaar. In vergelijking met de 50.000 bezoekers in 1997 is dit toch een vertienvoudiging op 15 jaar tijd. Gezien de ongereptheid van het land, de authenticiteit, de uitgestrektheid is het iets wat veel mensen aanspreekt. Weg van de drukte, de overbevolking, het lawaai, de hectiek van het alledaagse leven, dát zoeken heel wat bezoekers in Mongolië. En het land kan dit nog altijd op grote schaal bieden. 

Toch heeft de sector ook wel problemen om mee te kampen. Het harde, puur continentale, klimaat in het land zorgt er immers voor dat het toeristisch seizoen maar heel kort is: van begin juni tot einde september of oktober. De rest van het jaar gaat het land gebukt onder koude tot extreem koude temperaturen, iets wat de meeste bezoekers iets minder zien zitten. Toch probeert de Mongoolse overheid hieraan een mouw te passen door toeristen te lokken naar speciale festiviteiten en festivals in de winter, zoals het adelaarsfestival in oktober in Bayan-Olgii of het ijsfestival in maart nabij het Khovsgul-meer. Een tweede remmende factor is het gebrek aan goede infrastructuur / accommodatie. Buiten de hoofdstad zijn er quasi geen noemenswaardige hotels te vernoemen en de ger-kampen die op toerisme gericht zijn, zijn ook slechts hier en daar goed voorzien. Ook in de hoofdstad Ulaanbatar zelf zijn de goede hotels, met een goede service, op de vingers van één hand te tellen. Allemaal zaken die heel wat toeristen afschrikken en mits een goede aanpak de toerismesector toch wel een goede boost zouden kunnen geven.