Drukkerij Roelants: literatuur en kaartjes voor iedereen

De firma Roelants was van 1849 tot 1999 gevestigd in de binnenstad van Schiedam. In die tijd heeft vrijwel iedereen wel eens een product van Roelants in handen gehad. Roelants is namelijk groot geworden door het drukken van toegangskaarten, zegels, strippenkaarten, etc. Er werd eigenlijk alles gedrukt wat geld waard was, behalve geld zelf. Daarnaast rolden er ook verschillende tijdschriften van de pers. H.A.M. Roelants, de oprichter van het bedrijf is begonnen als boekhandelaar, drukte al snel zelf boeken en kreeg in 1864 het predicaat ‘Koninklijk’ van Koning Willem III. In 1848 vestigde boekhandelaar H.A.M. Roelants zich in een koopmanswoning aan de Lange Haven in Schiedam. Vervolgens richtte hij in 1849 officieel de firma ‘H.A.M. Roelants’ op, omschrijving: Boekhandelaar-Uitgever. In die tijd was het gebruikelijk dat je als boekhandelaar zelf de boeken inbond naar wensen van de klant. Roelants breidde in de jaren zestig van de negentiende eeuw uit met eigen drukpersen en gaat zich Boekdrukker-Uitgever noemen. In de loop van de tijd (in resp. 1862, 1864 en 1877) koopt hij aangrenzende panden voor de uitbreiding van zijn bedrijf.

Klassiek Letterkundig Pantheon

Roelants was een liefhebber van literatuur, en een een zakenman met een sociale inborst. Deze combinatie leidde vermoedelijk tot de Panthéon-reeks. Het Klassiek Letterkundig Pantheon had als doel klassieke werken binnen ieders bereik te brengen. De deeltjes kostten slechts 30 cent en waren daarmee betaalbaar voor mensen met een laag inkomen. Dat was in die tijd nog erg ongebruikelijk in Nederland. Roelants heeft het idee waarschijnlijk opgedaan in Frankrijk en hij maakte er in Nederland een succes van door de juiste keuze van de werken die hij op deze manier uitgaf. De reeks deed nogal wat stof opwaaien onder zijn collega’s die de verkoop van hun duurdere uitgaven in gevaar zagen komen. Het Pantheon had echter een heel andere doelgroep en was niet te stoppen. De reeks bevatte onder andere werken van Vondel, Cats, Huygens, Bilderdijk, en Bredero. Werken van Van Lennep komen we er niet in tegen. Dat had waarschijnlijk te maken met het proces dat Van Lennep tegen Roelants heeft gevoerd.

Van Lennep versus Roelants

In 1863 bracht Roelants een volksuitgave van de werken van Vondel op de markt voor 8 gulden: ‘Al de dichtwerken van Joost van Vondel met inleiding en aantekeningen van Dr. J. van Vloten’ in twee delen. Bij de firma Binger was reeds een luxe-editie van de werken van Vondel verschenen, verzorgd door Mr. Jacob van Lennep. Deze serie kostte 175 gulden. Van Lennep betoogde dat de inleiding en aantekeningen in de volksuitgave van Roelants grotendeels gestolen waren van zijn luxe-editie. Bovendien vond hij ook dat hij financieel benadeeld was omdat hij nu zelf geen goedkope versie kon uitgeven. Voor de rechtbank werd vernietiging van alle exemplaren en een boete van 300.000 gulden boete geëist. Voor die tijd een enorm bedrag.

Aan de vooravond van de uitspraak liet Koning Willem III via een tussenpersoon aan Roelants weten dat hij hem wilde steunen. Roelants bedankte hier nederig voor en vroeg daarop toestemming om de uitgave aan de koning op te mogen dragen.
Of het aan bemoeienis van de koning heeft gelegen of niet, weten we niet, maar Roelants werd vrijgesproken, ook in hoger beroep. Door alle aandacht werd de volksuitgave van de dichtwerken van Vondel, inmiddels met opdracht aan de koning, nog beter verkocht. Bovendien mocht Roelants zich vanaf die tijd ‘Koninklijke Nederlandsche Boekdrukkerij’ noemen.

Snikken en Grimlachjes

In 1867 bracht Roelants de dichtbundel 'Snikken en Grimlachjes' uit van Piet Paaltjens, het pseudoniem van overbuurman François Haverschmidt. Het werd een enorm succes. Roelants verhoogde de gage voor Haverschmidt aanzienlijk en vele herdrukken volgden. Ook andere werken van Haverschmidt, wel onder zijn eigen naam, werden bij Roelants uitgegeven bijvoorbeeld ‘Familie en Kennissen’.

Van literatuur naar tijdschriften en kaartjes

Tegen het einde van de negentiende eeuw kwamen de zonen van Roelants in de zaak. Zij verleggen de focus van het bedrijf van literatuur naar tijdschriften, reclame-uitingen en toegangs- en tramkaartjes. Voor de kaartjes schafte Roelants een speciale Engelse machine aan. Bovendien werd de Schiedamse Courant overgenomen (weliswaar ondergebracht in een apart bedrijf). In 1906 werden de boekhandelsactiviteiten verkocht nadat al eerder de rechten van het Pantheon waren verkocht.

Zilverbonnen en het Parool in de oorlog

Van de crisis in de jaren dertig van de twintigste eeuw had het bedrijf niet veel last. Er bleef blijkbaar behoefte aan tijdschriften en toegangskaartjes. Toen de oorlog uitbrak had Roelants nog 126 mensen in dienst. In de eerste dagen van de oorlog voorzag de gemeente Schiedam een tekort aan guldens en rijksdaalders. Zij gaven Roelants daarom de opdracht om ‘zilverbons’ oftewel noodgeld te drukken. De bonnen werden slechts twee dagen lang uitgegeven.

Later in de oorlog werd het Parool gedrukt bij Roelants. Dat was uiteraard illegaal en een gevaarlijke onderneming. Omdat de hoofdredacteur van de Schiedamse Courant een sterke pro-Duitse houding had, werd besloten de krant te verkopen aan een uitgeverij die onder Duitse controle stond.

Het laatste boek?

Na de oorlog raakte het uitgeven van boeken nog verder op de achtergrond. In 1957 werd wel een uitzondering gemaakt voor de druk van een boek over de bouw van het schip “De Groene Draeck”, het cadeau van Varend Nederland voor prinses Beatrix.
Men concentreerde zich verder op tijdschriften (Beleggersbelangen, Kampioen) en reclame. Er werd zelfs een reclamebureau overgenomen. Bekende producten zijn verder de Succes-agenda en de Oranje-kalender voor Pro Juventute.

Einde van het bedrijf Roelants

Begin jaren zeventig was het bedrijf nog eigendom van de directeuren mr. H.A.M. Roelants en H.L.J. Jonker Roelants, beiden nazaten van de oude heer Roelants die het bedrijf in 1949 oprichtte. Toen zij in 1971 afscheid namen, kon alleen Jonker Roelants worden opgevolgd door familie. Nijgh en Van Ditmar wisten beslag te leggen op het aandeel van H.A.M. Roelants. De eerste jaren, tot het vertrek van de laatste (Jonker) Roelants in 1974 veranderde er niet veel, maar daarna werd het bedrijf in snel tempo ‘uitgekleed’ ten gunste van het moederbedrijf. Met het vertrek van de laatste Roelants was overigens ook het predicaat ‘Koninklijk’ vervallen.

In 1985 werd het bedrijf van een dreigend faillissement gered door drie werknemers en zelfstandig voortgezet onder de naam Roelants-Schiedam speciaaldrukkerij. Men concentreerde zich opnieuw op toegangskaarten, zegels en waardebonnen.
Roelants kreeg langzamerhand weer grote klanten waaronder toonaangevende voetbalclubs, theaters, Pathé-bioscopen, RET, en Joop van den Ende-producties. In 1998 kocht Roelants een grote concurrent op: Europrint in Veendam. De vestiging in Schiedam groeide parallel uit zijn jasje en uitbreidingsmogelijkheden waren er niet op hun plek in de binnenstad. De directie besloot het volledige bedrijf te verhuizen naar Veendam en koos uiteindelijk voor de naam Europrint. Daarmee eindigde de geschiedenis van 150 jaar firma Roelants in Schiedam.
© 2015 - 2024 Cabers, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Piet Paaltjens: een verzonnen, hopeloze romanticusDe figuur Piet Paaltjens is verzonnen door François Haverschmidt in zijn studententijd in Leiden. Hij is bekend als de s…
Het Oera Linda BoekHet Oera Linda BoekDit Oudfriese boek zou door Hiddo oera Linda in 1256 zijn geschreven. In dit boek worden de Friezen aangewezen als grond…
Handzetten een oud beroep in de drukkerswereldHet beroep handzetten is het met de hand vervaardigen van zetsel op de zetterij-afdeling van een drukkerij. Het zetsel b…

Het succes en falen van de New DealDe economische crisis is van alle tijden. Op 24 oktober 1929, 'Zwarte Donderdag', stortte de aandelenbeurs op Wallstreet…
De berechting van oorlogsmisdadigers na de bevrijdingDe berechting van oorlogsmisdadigers na de bevrijdingNa de bevrijding werden 150.000 Nederlanders gearresteerd op verdenking van het plegen van oorlogsmisdaden. De meesten h…
Bronnen en referenties
  • Ph.C.J. Swinkels, Drukkerij Roelants Schiedam, Scyedam 1995-3
  • Karakterschets H.A.M. Roelants, Hollandsche Revue, 1900
  • Ir. J. Loeff ea, Prinsessejacht De Groene Draeck, 1957
  • R.W. Poels Koopmanshuis Lange Haven 141, Scyedam 1993-5
  • www.lh141.nl
Cabers (7 artikelen)
Laatste update: 13-04-2015
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.