Van album amicorum tot poesiealbum

Van album amicorum tot poesiealbum Zo’n simpel klein boekje, ‘ach, ja’. Poesiealbum, of zoals anderen zeggen poëziealbum. Laten we het maar op het eerste houden. Poesiealbum, daarvoor ‘Stammbuch’ of album amicorum, daarna ‘het vriendenboekje’.

Bijbel

Het poesiealbum is zo’n 400 jaar geleden ontstaan in de Duitse universitaire wereld. De studenten die vaak van universiteit naar universiteit zwierven lieten hun Bijbels signeren door medestudenten en professoren. Vaak kwam bij de handtekening een klein versje, een opdracht of een tekening. Al snel werd de trend door de verschillende drukkerijen opgemerkt en ging men Bijbels drukken met meerdere blanco bladzijden voorin. De volgende stap was het drukken van boekjes met alleen blanco pagina’s.

Achter struik en riet verscholen
Groeit steeds aan de stille vliet.
Het vaak onmerkbaar daar verscholen
Het hemelsblauw vergeet-mij-niet
Vriendschap biedt u dan dit blaadje
In uw album hartelijk aan
Met de reine harte bede
Dat het u steeds wel mag gaan.
Een versje neer te schrijven
Gaat zo gemakkelijk niet
Vooral niet in een album
waar iedereen het ziet
Ik wil toch niet achterblijven
en voeg mijn wens erbij
Leef lang en wees tevreden
En denk ook eens aan mij.

Van Poesiealbum tot Album amicorum

Zo’n ‘Stammbuch’ of album amicorum was niet alleen een aandenken voor de bezitter, het was ook een soort netwerken, en universitair cv. De albums werden steeds mooier en zijn vaak prachtig versierd met illustraties en gedichten. Het gebruik wordt ook door anderen overgenomen, aristocraten, handelaren en kunstenaars nemen een album amicorum. Het album wordt een statussymbool, een uiting van een gerespecteerde vriendenkring en zakelijke relaties.

Begin de dag met een dansje
Begin de dag met een lach
Wie vrolijk kijkt in de morgen
Die lacht de hele dag
Vrolijk zingen om nare dingen
Anderen helpen zonder klacht
Dankbaar geven, voor anderen leven
Vormt karakter lief en zacht

Lievig

In het midden van de 19e eeuw verandert het uiterlijk van het album. Het wordt een soort cassette met losse blaadjes. Maar het verloor tegelijkertijd aan belang in de ‘herenwereld’. De dames namen het over. Het losbladig systeem was geen groot succes en al snel werd het weer een echt boekje. Het poesiealbum verloor z’n positie als statussymbool en als cv. Het werd een boekje vol lieve gedichtjes en schattige plaatjes.

Wees een flinke, ferme meid
Die in bange uren
Dapper door de appel bijt
Ook al is ’t een zure!
Wees steeds vriendelijk
Voor de mensen om je heen
Ieder zal dan van je houden
En je voelt je nooit alleen

Biedermeier

Waarom al die schattige, mierzoete en lieve gedichtjes en plaatjes? Het album heeft veel van de Biedermeiersfeer meegekregen. Een behoudende periode, huiselijk, braafjes, netjes en hoffelijk. De burgerij trok zich terug in de woningen. Aangezien politiek een gevaarlijk gespreksonderwerp is, vlucht men in de idylle. In de kunst wordt de werkelijkheid geïdealiseerd, de poëzieplaatjes volgen.

Wat je ouders zeggen,
doe dat flink en vlug.
Wees niet ongehoorzaam,
nimmer dwaas of stug.
Als je gauw gehoorzaamt
met een flink gezicht,
ook al valt het moeilijk.
Doe je kinderplicht.
Ik ben niet rijk
Ik heb geen geld
Maar wat ik heb is gauw verteld
Een hartje dat
klopt warm en gauw.
Uit vriendschap als
ik denk aan jou.

Vriendenboekje

Aan het eind van de 19e eeuw hebben de meisjes het poesiealbum overgenomen en krijgt het album de vorm en inhoud die we allemaal wel kennen. Het album amicorum bleef en werd een herdenkingsboekwerkje bij bijvoorbeeld een jubileum of huwelijk. Het poesiealbum was lang het domein van jonge meisjes totdat het ‘vriendenboekje’ werd geïntroduceerd. Het vriendenboekje wordt zowel door jongens als meisjes op de lagere scholen uitgedeeld.

Daar is een taak voor ieder onzer
Zolang wij leven hier op aard
Zij is eenvoudig of verheven
Met liefde steeds door u aanvaard
Wandel altijd vol vertrouwen
Den weg waarop God´s hand u leidt
Met storm en zonlicht blij te moede
Wees steeds tot hulp en troost bereid
Want hij, die in dit aardsche leven
De taak het meest heeft opgevat
Is niet, die ´t meest heeft uitgeblonken
Maar die u ´t meest heeft liefgehad
Kleine waterdroppels
Kleine korrels zand
Vormen samen de trotse zee
En het schone land
Kleine liefdedaden
Woordjes teer en zacht
Hebben vaak in ´t kleinste huis
Groot geluk gebracht.
© 2009 - 2024 Caro-lina, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Surinaams-Nederlandse woordenlijstIn totaal worden er 19 talen in Suriname gesproken. Elke bevolkingsgroep spreekt onderling zijn eigen taal. De officiële…
Hoe schrijf je een sinterklaasgedicht?Hoe schrijf je een sinterklaasgedicht?Elk jaar rond 5 december wordt er in Nederland in vrijwel alle gezinnen en scholen Sinterklaas gevierd. Vaak worden er l…
Origineel en grappig Sinterklaasgedicht schrijvenOrigineel en grappig Sinterklaasgedicht schrijvenTijdens de Sinterklaasmaand moet er ineens behoorlijk wat creativiteit geuit worden. Het bedenken van een goed gedicht i…
Gedicht analyse van het gedicht 'Vader'Het gedicht Vader is geschreven door Willem Wilmink. In het gedicht komen verschillende vormaspecten en een achterliggen…

Van een geheimagent in Ulrum en de mobiele telefoonIn de nacht van 9 op 10 oktober 1944 werd Anton Schrader, een Nederlander die voor de Amerikaanse inlichtingendienst wer…
Lauwerszee werd Lauwersmeer in 1969In 1969 vond de afsluiting van de Lauwerszee plaats. Lauwerszee werd Lauwersmeer. Sindsdien ontstond er onder meer een p…
Bronnen en referenties
Caro-lina (185 artikelen)
Laatste update: 27-12-2017
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.