Mozes van Michelangelo

In het jaar 1505 krijgt Michelangelo de belangrijkste opdracht van zijn hele carrière tot dan toe: Paus Julius II vroeg hem naar Rome te komen om een graftombe voor hem te ontwerpen. In 1505 krijgt Michelangelo de belangrijkste opdracht van zijn hele carrière tot dan toe. Paus Julius II vroeg hem naar Rome te komen om een graftombe voor hem te ontwerpen. Maar in dezelfde tijd waren er nieuwe stedenbouwkundige projecten, waaronder de bouw van de Sint-Pieter. Hierdoor moest Julius II de bouw van zijn graftombe uitstellen en zijn geld besteden aan de Sint-Pieter. Uiteindelijk werd 32 jaar na het overlijden van de paus in 1545 het monument voltooid en dit is te vinden in de San Pietro In Vincoli (ook wel de Basilica Eudoxiana genoemd). De voltooiing duurde zo lang, omdat er na de dood van de paus steeds andere pausen in het Vaticaan kwamen en probeerden Michelangelo voortdurend voor hun eigen projecten te contracteren. Naast het beeld van Mozes staan er nog twee afgewerkte beelden op het grafmonument: ‘ Stervende Gevangene’ en een ‘ Opstandige Gevangene’.

San Pietro in Vincoli

De San Pietro in Vincoli is de basiliek waar het prachtige beeld Mozes staat. De basiliek is in het midden van de 5e eeuw gebouwd om de ketenen, waarmee Petrus vastzat in de gevangenis in Jeruzalem, tentoon te stellen. Er is een legende die gaat over dat de vorstin (vrouw van de keizer Valentinian III) de desbetreffende ketenen als een geschenk aan paus Leo I heeft gegeven. Leo I vergeleek deze met de ketenen van Petrus eerste gevangenisstraf in de Mamertijnse gevangenis in Rome. Deze twee ketenen smelten op een wonderbaarlijke manier tot 1 paar ketenen samen. De ketenen worden bewaard in een reliekschrijn onder het hoofdaltaar in de basiliek.

De basiliek zelf is enorm en draagt sinds de 11e eeuw de officiële en populaire naam: Basilica S. Petri ad Vincula. Oftewel San Pietro in Vincoli en in het engels de St. Peter in Chains. Voor de 11e eeuw heeft de basiliek verschillende namen gehad, zoals ad vincula S. Petri Apostoli.

Het monument zelf

Zoals hierboven beschreven is, is Mozes slechts 1 van de beelden die deel uitmaakt van het grafmonument van paus Julius II. Tijdens het project werd het ontwerp minstens zes keer gewijzigd en hierdoor waren er talloze meningsverschillen met de opdrachtgevers. Twee beelden die in het oorspronkelijke ontwerp voor het grafmonument zaten, waren de ‘Stervende slaaf’ en de ‘Geboeide slaaf’. Deze twee beelden zouden de heidense volken vertegenwoordigen. Door hun gekwelde houding geven ze de vergeefse strijd om vrijheid weer. In een ander ontwerp was plaats voor 4 beelden van e ‘Gevangen’: ‘Jeugdige Gevangene’, ‘Atlas’, ‘Gevangene met baard’ en de ‘Ontwakende Gevangene’. Maar ook deze beelden zijn later uit het ontwerp verdwenen. De beelden die links en rechts van Mozes staan, zijn Rachel en Lea. Recht boven Mozes is Julius II afgebeeld. Hij ligt op zijn zij en kijkt op Mozes neer. Over de overige drie beelden is weinig informatie bekend.

Vorm

Mozes is het centrale en enige afgewerkte beeld van het hele grafmonument en is ook gemaakt van marmer. Mozes heeft een kwade blik, omdat hij kwaad is tegenover het Joodse volk. Hij heeft net boven op de berg Sinaï de tien Geboden gekregen die hij onder zijn rechterarm vasthoudt. Hij staat op het punt om de stenen tafelen kapot te gooien, door de afgoderij van de joden die rond het gouden kalf dansen die zij zelf hebben gemaakt. Deze bewogenheid blijkt uit de felle blik uit zijn diepe ogen, de beweging van de baard, kledij en van zijn linkerbeen. Dit been heeft Mozes als het ware al naar achter gezet, zodat hij ieder moment kan opstaan. Een andere interpretatie van het beeld is dat Mozes vol ontzag vanaf de berg Sinaï naar het goddelijke licht kijkt. De vingers van Mozes spelen met zijn lange baard. Daarnaast heeft hij twee hoorns op zijn hoofd, die lichtstralen voorstellen. Deze zijn te verwijten aan een vertaalfout die Aquila Ponticus in de tweede eeuw voor het eerst in het Grieks vertaalde. In de Latijnse bijbeltekst staat dat Mozes cornatus (= in een stralenkrans) van de berg afdaalde met de tien geboden. Ponticus heeft daarvan cornutus gemaakt, wat ‘met hoorntjes’ betekent. Ook de kerkvader Hiëronymus had deze tekst als uitgangspunt genomen. Men kwam op het woord cornutus, omdat het in de oude manuscripten gebruikelijk was om letters te syncoperen en die weglating aan te geven met een bovenliggend streepje. Hierdoor werd het woord verkeerd gelezen en kreeg men cornutus in plaats van coronatus. Een andere interpretatie is dat Michelangelo eigenzinnig was en daarom de twee hoorntjes op het hoofd van Mozes zette.

Naast deze vertaalfout is het beeld ook beschadigd. Mozes heeft namelijk een diepe snee in zijn knie, omdat Michelangelo zijn beitel er een keer naartoe zou hebben gegooid. Dit deed hij, omdat hij het beeld zo levensecht vond en om zijn w
woorden ‘maar spreek dan toch’ kracht bij te zetten.

Er wordt gezegd dat wanneer men vanaf de linkerkant naar het beeld kijkt je met enige fantastie in de baard (een tiental centimeters onder de neus en net onder de mond) een vermeend zelfportretje van Michelangelo kan vinden. Sommige mensen vinden dit niet en zien er juist een vrouwenkopje in. Het beeld staat op zo’n plaats, dat wanneer je de kerk verlaat het beeld je na blijft kijken.

In 1998 zijn specialisten begonnen om het beeld te restaureren. In januari 2004 is er een officiële plechtigheid geweest, waarbij het beeld opnieuw is ingewijd.