De doos van Pandora

De eerste vrouw in de Griekse mythologie was Pandora. Zeus was boos en schonk in zijn woede een vrouw aan de man. Het verhaal over de eerste vrouw op aarde wordt door Hesiodes verteld, Hesiodes was geen grote liefhebber van vrouwen, wat het verhaal misschien verklaart. Pandora kreeg een pithos, een vat. Dat vat mocht ze niet openen maar dat deed ze toch en alle vervloekingen kwamen over de mensheid. Later werd het vat door Erasmus (in een verkeerde vertaling) een doos genoemd, de doos van Pandora.

Inhoud

• Prometheus
• De geboorte van Pandora
• De doos van Pandora
• Hesiodes en de anderen
• Pyrrha, kind van Pandora

Prometheus

Prometheus had alle dieren en tenslotte de man gemaakt samen met zijn broer Epimetheus in opdracht van de grote Zeus. Daarna moesten ze gaven aan alle levende wezens uitdelen om zich staande te houden in de wereld. Zo kreeg de leeuw zijn kracht, de antilope zijn snelheid en de adelaar zijn vleugels.Helaas was de man als laatste aan de beurt en was er niets meer over.

Prometheus wilde hem toch iets geven om te overleven en wist het vuur bij de goden weg te smokkelen. Zo kreeg de man het vuur om zich te verdedigen. Zeus was razend toen hij het ontdekte, hij was nu eenmaal niet zo’n liefhebber van de mensheid. Prometheus werd aan de Kaukasus geketend, waar een adelaar iedere dag een stuk lever uit hem pikte. De god was één van de Titanen, dus onsterfelijk, waardoor zijn lever iedere dag weer aangroeide. Herakles weet hem veel later, in een ander verhaal, te bevrijden.

Ook de man moest gestraft worden vond Zeus, de man die kreeg een vrouw.

De geboorte van Pandora

Hephaistos, de smidgod en zoon van Hera, kreeg de opdracht om de vrouw te maken. In de meeste verhalen maakt hij haar van klei. In enkele gevallen wordt beschreven dat hij eerst een vrouw van metaal maakte. Zeus vond dit beeld prachtig en daarom moest Hephaistos haar ook van klei maken. Athena blaast het leven in het beeld. Epimetheus krijgt de vrouw als bruid hoewel Prometheus hem gezegd had geen enkele gift van de goden aan te nemen.

De vrouw krijgt de naam Pandora. Alle goden geven haar een cadeau, krijgslust krijgt ze van Athena, Hera geeft haar argwaan, Aphrodite geeft haar de schoonheid en (helaas) nieuwsgierigheid is de gift van Hermes. Zo krijgt ze haar naam ‘Pandora’ , ‘de vrouw die alles van de goden kreeg’ of ‘ontvangster van alles’. Het huwelijkscadeau van Zeus was een doos die ze niet mocht openen maar het eerste wat Pandora deed op haar huwelijksdag was het openen van die doos (door de gave van nieuwsgierigheid).

De doos van Pandora

In de loop van de eeuwen werd pithos vertaald als, de doos. Oorspronkelijk was het een vat, als een soort wijnvat. In de pithos zat alle ellende die de mensheid kon treffen maar bleef het vat gesloten dan was er niets aan de hand. Pandora had van één van de goden ook de gave van nieuwsgierigheid gekregen en dus opende ze de doos. Rampen, ziekten, misère en ongelukken troffen de mens. Toen Pandora dit ontdekte sloeg ze geschrokken de doos weer dicht maar het was te laat, alleen de Hoop bleef achter. Het onbezorgde leven van de mens was voorbij.

Niet alle verhalen vertellen hetzelfde verhaal, er zijn vertalingen waarin ook de hoop de aarde treft. De hoop zou dan nog de troost kunnen zijn in alle ellende. Maar blijft de hoop achter in de doos dan is er misschien ook nog redding. Wanneer het te erg wordt kan de mens altijd de doos nog openen. Een soort goddelijk garantiebewijs.

Hesiodes en de anderen

Hesiodes, de belangrijkste verteller is geen liefhebber van vrouwen. Pandora, de vrouw, is de plaag. Hij zet haar neer als nieuwsgierig, een dom en kortzichtig wezen dat voor weinig goed is en de mensheid in de ellende stort. Er zijn schrijvers die in het verhaal ook de mening van de oude Atheense wereld over vrouwen zien. De vrouw, beeldschoon aan de buitenkant (dank je wel Aphrodite) maar van binnen een hol vat, een vrijwel lege pithos.

De parallel met Adam en Eva lijkt aanwezig maar Eva werd de partner van Adam en door haar was hij minder eenzaam. Pandora was geen partner, Pandora was een straf. Maar beide roepen de woede van de goden op omdat ze niet gehoorzaam zijn.

Pyrrha, kind van Pandora

Pyrrha was een dochter van Pandora en Epimetheus en hierdoor het eerste mensenkind. Pyrrha trouwde met Deucalion, een zoon van Prometheus. Samen overleven ze een overstroming die Zeus op de mensheid afstuurt, het is een oud zondvloedverhaal. De wereld is veranderd in een oceaan en alleen Pyrrha en haar man zijn nog over. Prometheus die in de toekomst kon zien, had ze opgedragen een schip te bouwen. Ze belandden op de berg Parnassus en terwijl het water zakt gaan ze naar een tempel. Van Zeus moeten ze de botten van hun moeder achter zich gooien. Deucalion begrijpt dat het om de ‘botten’ van Gaia gaat, moeder aarde. Ze werpen stenen over hun schouder en waar een steen de grond raakt ontstaat een mens. Zo werd de aarde weer bevolkt.

Lees verder

• Hephaistos, Griekse god van het vuur
• Zeus in de Griekse mythologie