Zeus in de Griekse mythologie

Zeus, de jongste zoon van de Titanen Rhea en Cronos werd de heerser over goden en mensen. Zeus was de Griekse oppergod, de hoogste god die heerste vanaf de berg Olympus. Zeus was de hemelgod maar dat niet alleen. Zeus beschermde de koningen en later de democratie, het recht, de polis, de familie en de vrede. Hij trouwde met zijn oudere zus Hera maar had verschillende ‘avontuurtjes’ met zowel godinnen als stervelingen. Homerus noemde hem ‘de vader van goden en de mens’.

De geboorte van Zeus

Zeus was de zoon van Rhea en Cronos, twee Titanen. Het was geen gemakkelijk begin want vader Cronos at al zijn kinderen op. Cronos had zelf ook niet zo’n eenvoudige jeugd gehad. Zijn vader (de opa van Zeus) was Ouranus, de hemel. Ouranus gooide al zijn zonen in diepe grotten op aarde omdat hij bang was dat ze zijn heerschappij omver zouden werpen.

Gaia, moeder aarde, helpt Cronos om zijn vader te verslaan. Dit plan slaagt maar de verslagen Ouranus verteld dat één van zijn kleinkinderen ook Cronos van de troon zal stoten. Cronos weet de oplossing hiervoor, hij eet al zijn kinderen op. Rhea bedenkt een list om haar jongste zoon te redden en vlucht naar Kreta waar Zeus geboren wordt. Cronos staat erop om dit kind te zien en Rhea laat hem een in doeken gewikkelde kei zien. Cronos heeft niets in de gaten en werkt de kei naar binnen.

Titanen en Giganten

Zeus blijft op Kreta en wordt verzorgd door de heilige geit Amaltheia. Eenmaal volwassen verslaat hij inderdaad zijn vader. Daarna bevrijdt hij zijn broers en zussen uit de maag van Cronos en neemt de heerschappij over. Dat was niet eenvoudig want alle Titanen hielpen Cronos in de strijd. Zeus wint het gevecht met de hulp van de Cyclopen. De Titanen worden verbannen.

De zonen van Cronos verdelen de macht. Poseidon krijgt de zee, Hades de onderwereld en Zeus de hemel en de wereld.
Helaas is de strijd hiermee nog niet voorbij. Gaia wil enkele van haar kinderen uit de onderwereld halen en hierdoor moet Zeus het gevecht aangaan met de Giganten. Alle Olympische goden binden de strijd aan met deze gruwelijke wezens die gemaakt waren door Gaia. De Olympische goden winnen de strijd en Zeus wordt de heerser over de Olympus, de goden en de mensen.

Zeus en zijn kinderen

Zeus trouwde met Hera zijn oudere zus, in de godenwereld heel normaal. Samen met Hera krijgt hij drie kinderen Eileithyia, Hebe en Ares.

Maar er waren veel meer kinderen die hij verwekt bij godinnen en sterfelijke vrouwen. Uit een relatie met de mooie prinses Europa werden Minos, Rhadamanthys en Sarpedon geboren. Er zijn verhalen dat de godin van de gerechtigheid, Themis hem de Horen schonk (de seizoenen) en de Moiren, de drie godinnen van het lot. Mnemosyne kreeg in negen nachten de negen muzen. De muzen woonden op de Olympus en waren godinnen van de wetenschap en kunst. De Spartaanse koningin Leda krijgt Kastor en Helena. Helena wordt de mooiste vrouw op aarde tot ergernis van enkele godinnen. Bij de prinses Semele verwekt hij Dionysos en bij Eurynome de drie Gratiën. De arme en getergde Leto krijgt de tweeling Apollon en Artemis.

Athena / Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)

Athena is volgens de verhalen zijn lievelingsdochter, ze wordt geboren uit het hoofd van Zeus, volwassen en volledig bewapend. Ze is deels de dochter van Metis, die soms de eerst vrouw van Zeus wordt genoemd. Het gerucht ging dat een nazaat van Metis Zeus van de troon zou stoten. Zeus eet Metis op. Maar Metis is al zwanger van Athena die verder groeit in het hoofd van haar vader. Uit woede over deze geboorte bevalt Hera alleen van een zoon, Hephaitos de mismaakte smidgod. Volgens de mythen zijn dit maar een paar van zijn kinderen.

Zeus is de oppergod

Zeus begon als de beschermer van de koningen maar na de ontwikkeling van de democratie werd hij de vredestichter, de ultieme rechter. Zeus werd de beschermer van de democratie, de polis, de rechtspraak en het gezin, Zeus zag alles, wist alles. Hij beschermde niet alleen, hij strafte wanneer zijn regels werden ontdoken. Wie niet zeker was van zijn mening kon terecht bij het orakel van Zeus in Dodona. Met zijn donder en bliksem was deze god heerser over alles, over de godenwereld en over de wereld van de mensen.

Verering van Zeus

Zeus werd door heel Griekenland vereerd in verschillende tempels. Er waren gedurende het jaar feesten ter ere van hem en natuurlijk waren er de Olympische Spelen en de Nemeïsche Spelen. Het goddelijke huwelijk tussen Hera en Zeus werd ieder jaar in Athena gevierd en er was dat geweldige beeld van Zeus in Olympia. Er was altijd wel een feest ter ere van Zeus want hij had meer dan 100 titels of epitheta: Zeus is Philius (geeft rijkdom), Kosmetas (houdt de orde), Soter (beschermer), Polieos (bewaakt de polis) en veel meer. De verering vond ook plaats bij het orakel in Dodona. Hier kon men raad vragen aan Zeus. Priesteressen ‘vertaalden’ het geruis van een oude eik voor de gelovigen. Dodona was minder populair dan Delphi waarschijnlijk omdat Delphi makkelijker te bereiken was.

Zeus in twee mythen:

Europa en Zeus

Zeus en Europa / Bron: Valentin Alexandrovich Serov, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Europa was een Fenicische prinses die met haar schoonheid de aandacht van Zeus trok. Zeus weet dat Hera altijd op hem let en hij vermomt zichzelf als een prachtige stier. Als stier weet hij bij de prinses te komen en deze klimt op zijn rug. Zeus springt onmiddellijk in het water en zwemt met het meisje naar Kreta, het eiland waar hij was geboren. Ze krijgen samen drie kinderen: Minos, Rhadamanthys en Sarpedon.

Na verloop van tijd moet Zeus weer terug, Hera’s geduld was waarschijnlijk een beetje op. Europa trouwt met Asterion de koning van Kreta. Asterion adopteert de drie halfgoden, de kinderen van Europa en Zeus. Minos volgt Asterion op als koning van Kreta. Hij moest hiervoor helaas wel in gevecht met zijn twee broers, met behulp van Poseidon wint Minos maar de prijs is hoog. Poseidon had Minos een stier gestuurd die aan hem zou moeten worden geofferd. In zijn overwinningsroes weigert Minos dit. Poseidon laat de vrouw van Minos verliefd worden op de stier en de Minotaurus wordt geboren. Het gedrocht is half mens en half stier en moet eenmaal volwassen voor ieders veiligheid worden opgesloten in een doolhof.

Semele en Zeus
Semele was ook een sterveling en een prinses. Zeus wordt verliefd op het beeldschone meisje maar Hera ontdekt dit al vrij snel. De woedende godin richt, zoals meestal, haar pijlen op het arme kind. Ze gaat vermomd naar Semele en verteld haar dat Zeus helemaal geen god is maar sterfelijk. Het meisje zou eerst maar eens moeten vragen naar de goddelijke status van haar minnaar! Al snel daarna vraagt Semele of Zeus alles voor haar zou doen. Zeus bevestigt in een heilige eed. Semele vraagt om een bewijs van zijn goddelijke status en dat had ze beter niet kunnen doen. Gebonden door een heilige eed kan Zeus weinig anders doen, het meisjes verbrandt onmiddellijk door het vuur en de bliksemflitsen. Zeus weet alleen nog haar ongeboren kind te redden. Hij plaatst het kind in zijn dijbeen waar het verder kan groeien. Enige tijd later wordt Dionysos geboren,

Attributen van Zeus

Adelaar: de adelaar is de koningin van de lucht en in veel culturen de tegenhanger van de leeuw. Wat de leeuw is op de grond is de adelaar in de lucht.

Bliksemschicht: om de orde te handhaven was dit een belangrijk attribuut en ook een oud symbool. Vrijwel alle oppergoden voor Zeus hadden bliksemschichten bij zich. De bliksemschichten kreeg Zeus van de Cyclopen na het gewonnen gevecht tegen de Titanen.

Scepter: de scepter is hét teken van een koning

Wereldbol: Zeus bepaalt alles op de aarde, hij heerst over goden en mensen.

Niké: een soort godin van de overwinning en soms synoniem voor een bliksemschicht.

Aegis: de aegis was een schild deels gemaakt van het vel van Amaltheia, de heilige geit die Zeus op Kreta had gevoed.