Nationale dodenherdenking

Ieder jaar weer is het heel indrukwekkend wanneer de taptoe klinkt, de totale stilte waarin alleen de vogels geen gehoor geven aan de signalen van herdenking. Twee minuten per jaar maar, gedenken we degenen die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid. Danken we hun in stilte dat zij, velen van overzee gekomen zijn om ons te helpen. Zoals velen van onze landgenoten in andere landen proberen de vrede te bewaren of bewerkstelligen.

Wat vieren we met dodenherdenking

Ieder jaar met de Nationale dodenherdenking denken we aan die personen, militair of burger, die zijn leven heeft gegeven voor het land. In eerste instantie worden die slachtoffers herdacht die in de Tweede Wereldoorlog hun leven hebben verloren, vechtend als militair of als burger in het verzet, onder andere zorgend voor extra voedselbonnen e.d. Ook herdenken we de “gewone” burger die tijdens de oorlog Joodse mede burgers onderdak hebben verleend en, veelal door verraad, door de Duitsers ontdekt zijn en hun leven hierdoor hebben verloren.

Vanaf 1961 worden alle slachtoffers herdacht die in opdracht van de Nederlandse regering elders, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties, zorg dragen voor de vrede in de wereld, en bij deze militaire opdracht hun leven laten voor het vaderland.

Wanneer herdenken we

Nadat de officiële bevrijding op 5 mei 1945 was getekend in Wageningen, besloot de regering het eerste bevrijdingsfeest te vieren op 31 augustus, de verjaardag van de toenmalige koningin H.M. koningin Wilhelmina. Er werd een groot feest georganiseerd in het Olympisch stadion in Amsterdam. Leden die aangesloten waren bij diverse verzetsgroepen en nabestaanden, besloten op 30 augustus in het hele land diverse stille tochten te houden naar plaatsen waar dierbaren gefusilleerd waren, onder andere naar de Waalsdorpervlakte.

De stille tochten hebben zoveel indruk gewekt en er deden zoveel mensen aan mee, dat men er een nationale traditie van wilde maken. Gezien het feit dat de bevrijding op 5 mei gevierd werd, leek het heel logisch de herdenking van alle gevallenen aan de vooravond van deze dag te houden, dus op 4 mei. Een belangrijk onderdeel van deze herdenking werd de 2 minuten stilte die bij elk plaatselijk oorlogsmonument in acht genomen zou worden.

Herdenkingen in het buitenland

Alleen in Denemarken is een uitzondering, verder wordt in alle landen een jaarlijkse nationale herdenking gehouden. De Denen houden één keer in de 5 jaar een herdenking. Landen die betrokken zijn geweest bij de Eerste Wereldoorlog wordt op of om 11 november, de dag waarop de wapenstilstand in 1918 een feit werd, herdacht. Zij hebben niet ook een datum waarop gevallenen vanuit de Tweede Wereldoorlog worden herdacht. Een uitzondering hierop is Frankrijk, zij herdenken zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog.

Hoe herdenken we

De klokken beginnen in het hele land te luiden om 19.45 uur tot ongeveer 30 seconden voor 20.00 uur, gevolgd door de het signaal Taptoe. Hierna worden 2 minuten volledige stilte in acht genomen, bij vele oorlogsmonumenten in het land of gewoon thuis. Zelfs bussen, trams, treinen staan stil en openbare verlichting staat aan om het begin van de twee minuten stilte aan te geven. Radio en televisie uitzendingen worden stopgezet. Wanneer de 2 minuten stilte voorbij is, wordt gezamenlijk het Wilhelmus gezongen.

Gelijk hierna volgt de kranslegging. Op de Dam, waar vaak meer dan 20.000 belangstellende aanwezig zijn, wordt de eerste krans gelegd door H.M. koningin Beatrix, samen met haar zoon Z.K.H. prins Willem Alexander. Gevolgd door vertegenwoordigers van de regering en eigen organisatie´s van oorlogsgevallenen zoals onder andere de verzetsbeweging. Hierna mogen de overige aanwezigen hun eer betonen wanneer zij langs het oorlogsmonument lopen en eventueel een eigen bloemenhulde brengen.

Op de Waalsdorpervlakte, één de meest bekende plaatsen waar landgenoten gefusilleerd werden, gaat na het Wilhelmus de klok weer luiden. Deze wordt door de Erewacht tot 20.15 uur geluid, waarna het door anderen (vrijwilligers) wordt overgenomen.

Deze klok, de Bourdonklok, behoort tot het monument op de Waalsdorpervlakte, met op de rand van de klok de volgende tekst van prof. Mr. R.P. Cleringa:

“Ik luid tot roem en volging van die hun leven gaven tot wering van onrecht, tot winning der vrijheid en tot waring en verheffing van al Neerlands geestelijk goed.

Het lied der Achttien doden (in totaal 7 coupletten)

Geschreven door Jan Campert (1902 – 1943) in 1941 en werd illegaal uitgegeven in 1943. Zelf is Campert op 21 juli 1942 opgepakt door de Duitsers, omdat hij Joden had geholpen. Hij werd overgebracht naar het concentratiekamp Neuengamme. Hij overleed op 12 januari 1943.

1e couplet
Een cel is maar twee meter lang
en nauw twee meter breed
Wel kleiner nog is het stuk grond
dat ik nu nog niet weet
maar waar ik naamloos rusten zal
mijn makkers bovendien
wij waren achttien in getal
geen zal den avond zien.

7e en laatste couplet
Ik zie hoe´t eerste morgenlicht
door ´t hooge venster draalt.
Mijn God, maak mij het sterven licht
en zoo ik heb gefaald
gelijk een elk wel falen kan,
schenk mij dan Uw gena,
opdat ik heenga als een man
als´k voor de loopen sta.