Dodenherdenking op de Waalsdorpervlakte

Ieder jaar wordt er tijdens de Dodenherdenking op 4 mei stilgestaan bij alle slachtoffers die zijn gevallen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit wordt in Nederland op verschillende plaatsen gedaan. Eén hiervan is de Waalsdorpervlakte. Daar worden sinds 1948 moedige strijders – uit diverse windstreken – en de omgekomen burgers bij het monument herdacht. Dat monument bestaat uit vier kruizen en is in 1946 geplaatst. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er veel mensen op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd. De Waalsdorpervlakte is een prachtig natuurgebied in het duingebied Meijendel bij Den Haag.

Inhoud

• Dodenherdenking
• Waalsdorpervlakte
• Monument
• Twee andere kruizen
• Bourdonklok
• Stille tocht
• Eerbetoon brengen
• Zelf de herdenking bijwonen
• Hoe er te komen
• Oorlogsmonumenten
• Hoe lang stil zijn
• Hoe zit het met de vlag
• Vlag 4 mei - Dodenherdenking
• Vlag 5 mei - Bevrijdingsdag
• Vlag 15 augustus - einde van de WO II in Nederland

Dodenherdenking

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is er massaal gevochten en helaas zijn hierbij veel mensen omgekomen. Daarnaast zijn er helaas ook veel mensen om hun afkomst vermoord. Onder de slachtoffers vielen burgers, maar ook militairen – uit zowel Nederland als buitenland. Speciaal voor deze oorlogsslachtoffers, die in de periode 1939-1945 het leven lieten, zijn er op diverse plaatsen herdenkingsdiensten. De allereerste herdenking vond plaats op 4 mei 1945 – Nederland was nog maar net een paar dagen officieel bevrijd (1 mei 1945). Vanaf dat moment is 4 mei de dag dat oorlogsslachtoffers worden herdacht.

Waalsdorpervlakte

De Waalsdorpervlakte is een mooi natuurgebied bij Den Haag. Het valt onder het duingebied Meijendel. Je kunt hier prachtig wandelen en fietsen. Daarnaast zijn er ook ruiterpaden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de Waalsdorpervlakte een plaats waar ongeveer 250 mensen de dood hebben gevonden. Ze zijn daar gefusilleerd en in massagraf begraven. Op de vlakte is een oorlogsmonument. Daar komen tijdens Dodenherdenking veel mensen naartoe om de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te herdenken. Op de Waalsdorpervlakte zijn net na de oorlog ook collaborateurs gefusilleerd.

Monument

Op 3 mei 1946 werd een herdenkingsmonument bestaande uit vier houten kruizen geplaatst op de Waalsdorpervlakte. Deze kruizen hebben hier tientallen jaren gestaan, maar zijn in 1980 vervangen door replica's in brons. De oorspronkelijke kruizen zijn naar het Fries Verzetsmuseum in Leeuwarden gebracht. In 1949 werd het monument uitgebreid met een stenen muur waarin 1940-1945 staat vermeld. Ook staat er een herdenkingssteen. Op 30 april 1959 werd een klokkenstoel met Bourdonklok geplaatst. De klok wordt de Bourdonklok genoemd.

Twee andere kruizen

Op een andere plek op de vlakte staan nog twee andere kruizen. Bij één hiervan zijn op 8 maart 1945 38 personen gedood. Dit was als vergelding op de mislukte aanslag (in de nacht van 6 op 7 maart 1945) op de SS-officier Hanns Rauter. Er werden als vergelding niet alleen mensen op de Waalsdorpervlakte vermoord, maar ook op andere plekken in Nederland. Er wordt dan ook wel van de Rauter-ramp gesproken. Een ander kruis staat voor de plaats waar de meeste verzetshelden de dood hebben gevonden.

Bourdonklok

Deze klok wordt ieder jaar tijdens de Dodenherdenking meerdere keren geluid. Dit klokkeluiden wordt door mensen van het erepeleton gedaan.

1. een kwartier voorafgaande aan de twee minuten stilte (19.45-20.00 uur)
2. na het Nederlandse volkslied Wilhelmus dat na de twee minuten stilte wordt gespeeld

Zodra het Wilhelmus is afgelopen, wordt de klok geluid tot het moment dat de laatste bezoeker bij het monument is geweest. Dit kan soms wel na 22.00 uur of nog later zijn. De klok wordt ook geluid bij de uitvaart van een bepaald aantal leden van het Koninklijke Huis totdat zij bij de kerk in Delft zijn aangekomen.

Problemen
Tijdens de herdenking van 2015 brak de klepel van de Bourdonklok rond 21.00 uur zomaar ineens af. Daarop werd besloten om een gietijzeren klepel uit één stuk in de klok te bevestigen. In 2016 was er weer een probleem. Dit keer niet met de klepel, maar met de klok zelf. Door een defect aan het wiel waaraan het touw vastzit om de klok te luiden, bewoog de klok teveel heen en weer. Dit kon eventueel voor gevaarlijke situaties zorgen. Het klokluiden werd gestaakt.

Stille tocht

Tijdens de Stille tocht op 4 mei zijn er twee verschillende groepen. De eerste groep is voor familie en nabestaanden van de op de Waalsdorpervlakte gesneuvelde personen en een aantal speciaal uitgenodigde mensen. De groep die daarachter komt is bedoeld voor belangstellenden voor de Stille tocht. Samen vormen zij een lange stoet. Het verzamelen vindt plaats op de zijweg van de Oude Waaldorperweg. Om 19.20 uur zet de stoet zich in beweging en zal uiteindelijk om ongeveer 19.40 uur bij het monument aankomen.

Eerbetoon brengen

Zoals al eerder vermeld wordt de Boudonklok van 19.45 tot even voor 20.00 uur geluid. Zodra het bijna 20.00 uur is valt de klok per direct stil en klinkt het mooie Signaal 'Taptoe'. Dit wordt door een hoornblazer van het Erepeleton gedaan. Daarna worden twee minuten stilte in acht genomen. Hierna klinkt het Wilhelmus. Direct daarna wordt de Bourdonklok weer geluid en lopen de eerste mensen naar het monument om kransen en bloemstukken neer te leggen en hun eerbetoon aan de slachtoffers te brengen.

Zelf de herdenking bijwonen

Het is mogelijk om zelf de herdenkingsdienst bij te wonen. Diegene die de gehele Stille tocht wil meelopen, verzamelt zich op tijd op de zijweg van de Oude Waaldorperweg en loopt zo met de stoet mee. Het kan natuurlijk gebeuren dat het onderweg druk is en dat de stoet al is vertrokken. Dan kan men alsnog de route naar het monument lopen.

Hoe er te komen

De Waalsdorpervlakte ligt niet ver van Ziekenhuis Bronovo verwijderd. Vanaf de snelweg neemt men de afslag Ziekenhuis Bronovo. Dit is vlak voor de tunnel (rijd de tunnel niet in!). Men komt dan op een rotonde die herkenbaar is aan een grote kan. De ingang naar de Waaldorpervlakte is bij de rotonde rechtsaf. Normaal gesproken – dus niet tijdens het bijwonen van de Stille tocht – kan men daarin rijden en de auto bij de schietbaan (net na TNO) parkeren. Alleen tijdens 4 mei kan men alleen die kant op als men een parkeerkaart heeft. Indien dat niet het geval is, neemt men de tweede afslag op de rotonde en parkeert men de auto in de woonwijk. Vervolgens loopt men de route naar het monument. Natuurlijk kan men ook met het openbaar vervoer naar Den Haag reizen.

Oorlogsmonumenten

Er zijn rond de 3.700 oorlogsmonumenten in Nederland. Bij deze monumenten worden tijdens Dodenherdenking na de 2 minuten stilte, bloemen en kransen gelegd. Een aantal van deze oorlogsmonumenten zijn:

• Monument in het van Haersmapark aan de Stationsweg in Drachten (Friesland)
• Erebegraafplaats aan het Schapendijkje 4 in Leeuwarden (Friesland)
• Oorlogsmonument Esserveld aan de Esserweg 22 in Groningen (Groningen)
• Oorlogsmonument aan Johan van den Kornputplein 10 in Delfzijl (Groningen)
• De Vlag aan de Hoofdstraat 21 in Westerbork (Drenthe)
• Verzetsmonument aan de Oude Asserstraat in Vries (Drenthe)
• Monument voor Geallieerde Vliegers aan de Oude Wetering 121-123 in Mastenbroek(Overijssel)
• Monument 'Kamp Erika' aan de Steile Oever in Ommen(Overijssel)
• Airborne-monument aan het Airborneplein in Arnhem (Gelderland)
• Oorlogsmonument aan de Achterweg in Culemborg(Gelderland)
• Oorlogsmonument 1940-mei-1945 aan de Brink in Utrecht (Utrecht)
• Oorlogsmonument aan de Verlengde Paltzerweg 3 in Soesterberg (Utrecht)
• Bevrijdingsmonument aan de Schoolstraat 16 in Rosmalen (Noord-Brabant)
• Oorlogsmonument Nieuw-Ginneken aan het Wilhelminaplein in Ulvenhout (Noord-Brabant)
• Brits ereveld aan de Heufstraat Brunssum (Limburg)
• Monument voor de Nederweerter Oorlogsslachtoffers aan het Raadhuisplein in Nederweert (Limburg)
• Monument voor Burgerslachtoffers aan de President Rooseveltlaan 766 in Vlissingen(Zeeland)
• Oorlogsmonument aan de Oude Moolweg in Renesse (Zeeland)
• Nederlandse oorlogsbegraafplaats aan het Castellumplein 1 in Valkenburg (Zuid-Holland)
• Nederlands erehof aan de Delftweg 230 in Rotterdam (Zuid-Holland)
• Nationaal monument op de Dam in Amsterdam (Noord-Holland)
• Noorderbegraafplaats aan de Laan 1940-1945 2 in Hilversum (Noord-Holland)
• Vliegersmonument aan de Rede 1 in Dronten (Flevoland)
• Gedenkmuur aan de Dasselaarweg in Zeewolde (Flevoland)

Hoe lang stil zijn

Sinds de allereerste Dodenherdenking in 1946 is het de gewoonte om 2 minuten stilte in acht te nemen. Dit geldt eigenlijk voor iedereen. Treinverkeer, bussen en trams staan stil, radio- en televisiezenders onderbreken hun programma's. Veelal kiezen automobilisten op de snelwegen ervoor om tijdens de herdenking stil te staan op een parkeerplaats. Stilstaan op de vluchtstrook mag niet, daarvoor kun je een boete krijgen.

Hoe zit het met de vlag

Zowel tijdens Dodenherdenking als tijdens Bevrijdingsdag wordt er gevlagd. Maar hoe zit het nu precies? Vanaf welk tijdstip mag je de vlag uithangen?

Vlag 4 mei - Dodenherdenking

Op Dodenherdenking mag de vlag absoluut niet vol in de top worden uitgehangen. De vlag hoort namelijk halfstok. Hiermee toon je aan dat je respect en eerbied hebt voor de omgekomen personen. De vlag mag pas uitgehangen worden vanaf 18.00 uur en moet weer naar binnen bij zonsondergang. Het kan gebeuren dat 4 mei op een zon- of feestdag valt. Indien dit het geval is, wordt die dag gewoon Dodenherdenking gehouden.

Vlaggen tijdens Coronacrisis
In 2020 - Nederland is dan 75 jaar bevrijd - wordt er echter een uitzondering gemaakt op het tijdstip van vlaggen op 4 mei. Dan mag de vlag de hele dag (dus van zonsopgang tot zonsondergang) worden uitgehangen.

Vlag 5 mei - Bevrijdingsdag

In tegenstelling tot Dodenherdenking op 4 mei mag de vlag tijdens Bevrijdingsdag op 5 mei juist wel volledig in top worden gehangen. Bevrijdingsdag is immers een feestdag en met de vlag helemaal uit te hangen, laat je zien dat je in feeststemming bent.

Vlag 15 augustus - einde van de WO II in Nederland

De vlag (zonder wimpel) hangt dan in top om te vieren dat het Koninkrijk der Nederlanden helemaal is bevrijd. De vlag wordt gehesen bij Rijksgebouwen, maar ook lokale overheden wordt verzocht hetzelfde te doen. Zelfs particulieren mogen op die dag de vlag uithangen.

Lees verder

• Het Verscholen Dorp in de Tweede Wereldoorlog
• Voormalig Kamp Westerbork in de Tweede Wereldoorlog