Willem Elsschot: was hij Boorman of Laarmans?

Willem Elsschot: was hij Boorman of Laarmans? Willem Elsschot (Vlaams schrijver, 1882-1960, pseudoniem van Alfons de Ridder) schreef in 1924 het boek "Lijmen" en in 1938 het vervolg "Het Been". Lijmen/Het Been is een aanklacht tegen de harde zakenwereld. Een wereld waarin Elsschot zijn hele leven verkeerd heeft. Heeft hij in Lijmen/Het Been zichzelf beschreven in Boorman, in Laarmans of zijn beide personen een afsplitsing van de schrijver ? Na een korte samenvatting van het boek wordt geprobeerd om op deze vraag een antwoord te vinden.

Samenvatting Lijmen / Het Been

Lijmen

Frans Laarmans is ontevreden met het kantoorbaantje dat hij heeft. Het brengt bovendien weinig geld op. Op een gegeven moment ontmoet hij Karel Boorman die directeur is van het Algemeen Wereldtijdschrift voor Financiën, Handel, Nijverheid, Kunsten en Wetenschappen.
Boorman, een echte zakenman, biedt Laarmans aan om voor hem te komen werken.

Laarmans neemt het aanbod aan en wordt door Boorman ingewijd in de kunst van het lijmen. Dat houdt in dat mensen overgehaald worden om zoveel mogelijk exemplaren van het wereldtijdschrift te kopen. In het Wereldtijdschrift staat dan een prachtig verhaal over hun bedrijf, waardoor ze geneigd zijn om veel exemplaren te bestellen.

Tijdens een lijmtocht komen Laarmans en Boorman terecht bij een keukenliftenfabriekje, de firma Lauwereyssen. De bazin van dit bedrijf heeft een ernstige beenkwaal. Ook mevrouw Lauwereyssen wordt gelijmd: ze bestelt honderdduizend exemplaren van het wereldtijdschrift.

Naderhand probeert ze nog op alle mogelijke manieren van de bestelling af te komen, maar Boorman zorgt ervoor dat dat niet lukt. Laarmans, die wat gevoeliger van aard is dan Boorman, heeft nogal wat problemen met de gang van zaken. Hij vindt het dan ook een ramp om iedere keer bij mevrouw Lauwereyssen langs te moeten om een termijn te incasseren.

Het Been

Enige jaren later lopen Boorman en Laarmans samen over de markt. Boorman loopt een vrouw met een houten been omver. Het is mevrouw Lauwereyssen. Als blijkt dat de keukenliftenfabriek failliet is gegaan krijgt Boorman schuldgevoelens.

Hij denkt namelijk dat hij de oorzaak is van het faillissement en dat mevrouw Lauwereyssen daarom geen geld had om een goede dokter voor haar been te betalen. Boorman voelt zich dus verantwoordelijk voor het houten been en zal niet rusten voordat hij mevrouw Lauwereyssen volledig heeft terugbetaald.

Ze wil echter geen geld van Boorman accepteren en pas na tussenkomst van een neef van Laarmans, die een verzoeningsbijeenkomst organiseert, pakt ze het geld van Boorman aan. Deze is nu "van het been verlost".

Deze tekenen van zwakte bij Boorman hebben er toe geleid dat Laarmans weer zo aan het twijfelen is gebracht over de juistheid van het hele gelijm dat hij er mee stopt en weer gewoon als kantoorbediende gaat werken. Boorman gaat alleen door met het wereldtijdschrift.

Willem Elsschot is Karel Boorman

In de secundaire literatuur wordt slechts een enkele keer gesteld dat Willem Elsschot Karel Boorman is. Een voorbeeld:

"Elsschot werd vaak vereenzelvigd met Laarmans, maar uit recente onderzoekingen naar de activiteiten van het publiciteitsbureau waar Willem Elsschot werkzaam was blijkt dat hij zich wel degelijk als een echte Boorman heeft gedragen".
(Keyser, F. de. Waar Elsschot precies zijn inspiratie haalde. IN: De Nieuwe Gazet, 8/9-5-1982)

Willem Elsschot is Frans Laarmans

Veel vaker wordt aangenomen Willem Elsschot zichzelf in Frans Laarmans beschreven heeft:

"Lieven Walschap (woonde tegenover Elsschot): Hoewel hij ook wel iets van Boorman in zich had, vond ik hem een ontzettend lieve, romantische man, een echte Laarmans".
(Bibeb, Lieven Walschap en Adele Kellner-de Ridder over de laatste jaren van Willem Elsschot. IN: Vrij Nederland, 5-12-1970)

"Willem Elsschot heeft toegegeven dat Boorman Valenpint (= vriend bij wie hij in 1912 ging werken) tot voorbeeld heeft gehad en dat Alfons de Ridder (= Willem Elsschot) diens rechterhand Laarmans was".
(Dull,B. Antwerpen toont de echte nummers van het Wereldtijdschrift van Willem Elsschot. IN: Het Parool, 15-1-1983)

"Elsschot heeft in een interview verklaard Laarmans te zijn".
(Langen,F. Een interview met Willem Elsschot. De Vlaamse schrijver hield slechts dagboeken bij. IN: Kets-Vree,A. e.a. Over Willem Elsschot. Den Haag, 1982. blz. 21-23)

"Er zijn duidelijke aanwijzingen dat Willem Elsschot Laarmans is. Zo is het jeugdvers van Laarmans dat in Lijmen voorkomt een vers van Willem Elsschot. De beschrijving van Laarmans in het begin van Lijmen is volgens de biograaf van Willem Elsschot (= Frans Smits) een natuurgetrouwe beschrijving van Willem Elsschot als student".
(Marks-van Lakerveld,G. Over Lijmen/Het Been van Willem Elsschot, blz. 41-42. Amsterdam, 1977)

Willem Elsschot is zowel Boorman als Laarmans

Ook de stelling dat Willem Elsschot zowel Boorman als Laarmans is wordt vaak aangehangen:

"Valenpint en de Ridder (= Willem Elsschot) waren geen 'antipoden' zoals Boorman en Laarmans. In werkelijkheid vloeiden zij veel meer in elkaar over".
(Carmiggelt,S. Ontmoetingen met Willem Elsschot, blz. 102. Amsterdam, 1985)

Voorkant Ansichtkaart Simon Carmiggelt (november 1986) / Bron: Collectie InfoteurVoorkant Ansichtkaart Simon Carmiggelt (november 1986) / Bron: Collectie Infoteur
Achterkant Ansichtkaart Simon Carmiggelt (november 1986) / Bron: Collectie InfoteurAchterkant Ansichtkaart Simon Carmiggelt (november 1986) / Bron: Collectie Infoteur

"Hij (Willem Elsschot) was zakenman en schrijver. Deze gespletenheid en de daardoor ontstane tweestrijd in zijn geest heeft ertoe geleid dat hij Lijmen schreef, waar Boorman en Laarmans in voorkomen. Boorman is de zakenman en Laarmans de dichter in Willem Elsschot".
(Gomperts,H.A. Willem Elsschot 75. IN: Het Parool, 4-5-1957)

"Elsschot had de harde Boorman-kant nodig om zijn zwakke Laarmans-kant te onderdrukken".
(Veen, A. van der. Wenend proeven van de soep. IN: Muysson,P. e.a. Bzzletin 45, Den Haag, 1977. blz. 27)

Conclusie

Een onomstotelijk bewijs voor 1 van de genoemde 3 mogelijkheden is er niet. Dit is ook niet zo vreemd, want literatuur-critici houden er verschillende meningen op na.

Toch is er veel voor te zeggen om te stellen dat Willem Elsschot Laarmans is geweest. Hij heeft het immers zelf verklaard.

Veel critici vinden dat hij Boorman en Laarmans was. Elsschot had weliswaar Boorman-trekken (dit blijkt uit zijn zakenverleden), maar die had Laarmans ook. Laarmans was immers door Boorman opgeleid.
© 2007 - 2024 Marcel68, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Schrijvers 20e eeuw: Willem Elsschot - verhalen en romansSchrijvers 20e eeuw: Willem Elsschot - verhalen en romansDe verhalen en romans van Willem Elsschot gaan vaak over de kleine man die wat wil bereiken, maar die daarin niet slaagt…
Willem Elsschot (1882-1960)Willem Elsschot was een zeer eigenzinnig Vlaams schrijver die zich bij geen enkele literaire kring heeft aangesloten. Hi…
Willem Elsschot - KaasKaas is een veelgeplaatst boek op de literatuurlijst van 5e/6e klassers van het HAVO/VWO. Het is een moeilijk boek om te…
Humor in LiteratuurHumor in LiteratuurLachen, gieren en brullen. Het is het bekende gevolg van humor. Maar wat is humor eigenlijk? Moppen en grappen, is dat h…

Thomas Edison; De mensThomas Alva Edison is de uitvinder die de wereld voor een groot deel heeft veranderd. Het beroemdste is hij als de uitvi…
Isak Dinesen oftewel Karen BlixenKaren Blixen werd vooral beroemd door haar boek 'Out of Africa', dat met veel succes verfilmd werd met Meryl Streep en R…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Vasilisvg, Flickr (CC BY-2.0)
  • Afbeelding bron 1: Collectie Infoteur
  • Afbeelding bron 2: Collectie Infoteur
Reacties

Jos van Hecke, 19-08-2011
Literatuur 'critici' die zich onledig houden met speculatieve bedenksels en schrijfsels over de vraag of de schrijver genaamd W. Elsschot de rol van zijn literaire personages 'Boorman' en/of 'Laarmans' al dan niet in het feitelijke leven heeft vervuld, noem ik literatuur 'muggenzifters'. Zoals iedereen weet is muggen ziften weliswaar een uitdagende precisiebezigheid maar dient het verder noch de literatuur noch de mensheid noch de muggen tot niets. Wat wél van tel is, zijn de desbetreffende literaire verhalen van Elsschot die ons inhoudelijk een maatschappelijk ethische spiegel voorhouden, minstens aanzetten tot kritisch na-denken, ons uitnodigen tot zelf-reflectie/analyse/evaluatie. Elsschot's 'Lijmen/Het Been' werd ook prachtig verfilmd, een film van Robbe De Hert waarin Mike Verdrengh - een in het feitelijke leven in (media) zaken verzeilde, verzopen, verstrikte en bijna gestikte acteur-presentator - een doorleefde uitstekende vertolking van het personage 'Boorman' heeft neergezet. Ik durf te denken dat het acteren in deze rol door de mens Verdrengh als een ziele loutering werd ervaren, zoals ik ook durf te denken dat het schrijven van 'Lijmen/het Been' door de mens Alfons De Ridder evenzo werd ervaren. Deze literaire vrucht van Elsschot is en blijft evenwel maatschappelijk-cultureel veel belangrijker dan de 'verfilming'. Reactie infoteur, 21-08-2011
Hallo Jos,
Bedankt voor je reactie!
Met vriendelijke groeten, Marcel.

Bill Monkau, 12-09-2010
Alphons de Ridder is Laarmans. Daar is geen bewijs voor nodig. Elke schrijver schept zijn partieel evenbeeld in de karakters. Daarom is hij eveneens Boorman. Als beoefenaar van het al of niet vrijwillig gekozen berowp, krijgt men een beeld van beroepseisen. Zoekend naar identificaties, verbeeldt men zich nu eens in deze dan weer in gene rol. Dat is inherent aan het proces dat uiteindelijk moet leiden tot een bij betrokkene passend persoonlijkheidsprofiel. Reactie infoteur, 13-09-2010
Hallo Bill,
Bedankt voor je reactie!
Met vriendelijke groeten, Marcel.

Marcel68 (30 artikelen)
Laatste update: 02-09-2008
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Biografie
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.