Biografie: Jan Wolkers als schrijver

Jan Wolkers was een Nederlandse schrijver en kunstenaar die op 26 oktober 1925 geboren werd in Oegstgeest. Volgens veel mensen behoort hij tot 'De Grote Vier', namelijk Harry Mulisch, Gerard Reve, Willem Frederik Hermans en hijzelf. Begin jaren ’60 kwam zijn eerste boek uit, en in 2007 was hij nog altijd actief in de schrijverswereld. Wolkers schreef voornamelijk romans, maar heeft daarnaast ook tal van essays, autobiografieën en toneelverhalen geschreven. Wolkers groeide op als derde kind in een streng gereformeerd gezin van 11 kinderen. Nadat hij de lage school heeft afgerond gaat hij naar de MULO. Hij haalde hier echter te lage cijfers, waardoor hij in 1938 van school werd gestuurd. Hij gaat aan het werk in de kruidenierswinkel van zijn vader, en had daarna nog enkele baantjes als tuinman en dierenverzorger. In 1940 schrijft hij zich in op de Avondtekenschool in Leiden. In 1943 moet Wolkers echter onderduiken voor de arbeidsdienst en verhuist hij naar een kleine zolderkamer. Om geld te verdienen gaat hij werken bij een lampenkappenatelier. Daarnaast nam hij teken- en schilderlessen aan de Leidse Schildersacademie ‘Ars Aemula Naturae’, en behaalde hij zijn typediploma. Kort daarna ontvlucht hij Nederland om enige tijd in Parijs te gaan wonen. Na de oorlog biedt zijn oom hem collegegeld aan om te gaan studeren aan de Haagse Academie. Deze opleiding bleek echter al vol te zitten, waarna hij besloot om te gaan studeren aan de Academie van beeldende kunsten in Amsterdam. Na nog enkele kunstzinnige opleidingen gevolgd te hebben in Nederland en Frankrijk, debuteert hij in november 1958 als schrijver met een verhaal in het tijdschrift Podium: ‘de verschrikkelijke sneeuwman’.

Debuut

In 1961 komt Wolkers’ eerste boek uit: ‘Serpentina’s Petticoat’. Deze verhalenbundel kreeg in de beginperiode maar weinig aandacht van de media, maar werd in 1963 onderscheiden met de literatuurprijs van de gemeente Amsterdam. Deze prijs zou hij later (1966) echter uit protest tegen het harde optreden van de politie bij de relletjes rond het huwelijk van Beatrix en Claus terugsturen. Wolkers zou later nog enkele prijzen weigeren. In 1982 negeerde hij bijvoorbeeld de Constantijn Huygens-prijs omdat hij zich ondergewaardeerd voelde. Hij schreef naar eigen zeggen immers al twintig jaar ‘meesterwerken’, en had die prijs al veel eerder moeten ontvangen. In 1989 nam hij ook de P.C. Hooft-prijs niet in ontvangst.

Na zijn literaire debuut volgden in korte tijd enkele romans waaronder ‘Kort Amerikaans’, ‘Een roos van vlees’ en ‘Terug naar Oegstgeest’. Zijn eerste boeken staan duidelijk in het teken van zijn vader. Wolkers is streng en zwaar gelovig opgevoed, en daar verzet hij zich in zijn eerste boeken tegen. Hij laat in zijn boeken haat merken tegenover zijn vader. Volgens Wolkers heeft zijn vader zijn speciale talenten voor kunst nooit willen erkennen. Daarnaast speelt ook de vroege dood van zijn oudere broer Gerrit Jan (22 jaar) een grote rol in zijn eerste boeken. Hij bewonderde zijn broer altijd erg omdat hij zijn vader durfde tegen te spreken. In zijn boeken laat Wolkers dat zien aan de hand van verwijzingen naar dingen die in het leven van Wolkers een rol hebben gespeeld. Hij gebruikt hiervoor zeer sprekende voorbeelden en grote contrasten. De zinsbouw waarmee hij zijn verhalen schrijft is kort en de beschrijvingen zijn raak.

Film

In de loop der jaren schreef Wolkers nog tientallen boeken, waaronder de romans ‘Brandende liefde’ (1981) en ‘Zomerhitte’. Dat laatste boek was het boekenweekgeschenk van 2005, en werd in 2007 verfilmd door Monique van der Ven.
De boeken van Jan Wolkers hebben een hele eigen stijl, waarmee hij heel wat taboes doorbroken heeft. Hij schreef openlijk over seksualiteit, en liet zich grof uit over godsdienst en moord. Dood, hel, seks en verrotting zijn volgens hem dan ook de uitgangspunten van zijn literaire werken. Hij was één van de eerste schrijvers die hierin zo ver gingen. De eerste uitgever van Wolkers vond dat er te veel vieze woorden in zijn boeken voorkwamen, en dat hij deze beter kon vervangen door Latijnse termen. Wolkers was het hier echter niet mee eens en vond dat de beschrijvingen binnen zijn verhalen wel verantwoord waren.

In zijn beginperiode als schrijver kreeg hij daarom ook veel kritiek te verduren op zijn boeken. Dit heeft er toe geleid dat zijn boeken nog meer verkocht en gelezen werden, waardoor hij een steeds hogere status kreeg als schrijver. Wolkers zelf heeft zich eigenlijk nooit wat aangetrokken van alle kritiek die hij kreeg. Hij liet weten zoveel kennis te hebben, dat ze hem niet van de wijs konden brengen. Toch heeft hij de Nederlandse critici nooit begrepen. Hij vond dan ook dat de critici jaloers waren. Toen zijn boeken eenmaal als warme broodjes over de toonbank vlogen, werden de critici gelijk een stuk terughoudender.

Turks Fruit

Wolkers bereikte een groot publiek. Doordat zijn romans zo bijzonder waren werd hij één van de best gelezen Nederlandse auteurs. Zijn boeken werden in miljoenen exemplaren verkocht en zijn in 16 talen vertaald. Zijn boek ‘Turks Fruit’ was hoogstwaarschijnlijk zijn meest succesvolle boek.

Doordat Wolkers zijn boeken erg beeldend schreef was het aantrekkelijk voor filmmakers om zijn boeken te verfilmen. Paul Verhoeven was de eerste die een boek van Wolkers verfilmde: ‘Turks Fruit’. Dit werd een gigantisch succes en het zorgde voor veel opschudding in Nederland. De meningen waren verdeeld over de ietwat grove verhalen van Wolkers. Naast ‘Turks Fruit’ zijn ook de boeken ‘Kort Amerikaans’, ‘Brandende liefde’, ‘Een roos van vlees’ en ‘Terug naar Oestgeest’ verfilmd.

Texel

Lange tijd heeft Wolkers in Amsterdam gewoond, maar sinds 1980 woonde Wolkers op zijn eigen landgoed op Texel, samen met zijn vrouw Karina. Zij trok in 1963, op 16-jarige leeftijd, bij Wolkers in. In 1981 kregen ze samen een tweeling (twee jongens). Hiervoor was Wolkers al tweemaal getrouwd, en kreeg hij in zijn eerste huwelijk ook al twee zonen. Op 19 oktober 2007 overleed Wolkers op 81-jarige leeftijd. Kort daarvoor had hij nog de tekst voor het Groot Dictee der Nederlandse Taal geschreven, die tijdens het evenement werd voorgedragen door zijn vrouw Karina Wolkers.

Bibliografie

• 1961 Serpentina's Petticoat (verhalen)
• 1962 Kort Amerikaans (roman)
• 1963 Gesponnen suiker (verhalen)
• 1963 De Babel (toneel)
• 1963 Een roos van vlees (roman)
• 1964 De hond met de blauwe tong (verhalen)
• 1965 Terug naar Oegstgeest (roman)
• 1967 Horrible Tango (roman)
• 1969 Turks Fruit (roman)
• 1971 Groeten van Rottumerplaat (autobiografische documentaire)
• 1971 Werkkleding (autobiografische documentaire)
• 1974 De walgvogel (roman)
• 1975 Dominee met strooien hoed (novelle)
• 1977 De Kus (roman)
• 1979 De doodshoofdvlinder (roman)
• 1980 De perzik van onsterfelijkheid (roman)
• 1981 Alle verhalen
• 1981 Brandende liefde (roman)
• 1982 De junival (roman)
• 1983 Gifsla (roman)
• 1984 De onverbiddelijke tijd (roman)
• 1985 22 sprookjes, verhalen en fabels
• 1988 Kunstfruit en andere verhalen
• 1989 Jeugd jaagt voorbij
• 1991 Tarzan in Arles (essays)
• 1991 Wat wij zien en horen (verhalen, samen met Bob en Tom Wolkers)
• 1994 Rembrandt in Rommeldam (essays)
• 1995 Zwarte Bevrijding (Boekenweekessay)
• 1996 Icarus en de vliegende tering
• 1997 Mondriaan op Mauritius (essays)
• 1998 Terug naar Jan Wolkers (bevat: Kort Amerikaans, Een roos van vlees en Terug naar Oegstgeest)
• 1998 Het kruipend gedeelte des aardbodems (rede)
• 1999 Omringd door zee (columns)
• 1999 De spiegel van Rembrandt
• 2000 Een cilinder vol zeegeruis (lezing)
• 2003 De achtertuin
• 2005 Zomerhitte (Boekenweekgeschenk)
• 2005 Dagboek 1974 (dagboekaantekeningen)
• 2005 Ach Wim, wat is een vrouw? (brieven aan een jeugdvriend)
• 2006 Dagboek 1969 (dagboekaantekeningen)
• 2006 2 Texel: Drummers Double Bill & Jan Wolkers (CD - Drummers Double Bill)
• 2007 Dagboek 1972 (dagboekaantekeningen)
• 2007 Waddenboek