Korte biografie van de Vlaamse schrijver Hugo Claus

Hugo Claus is voornamelijk bekend als auteur van het in 1983 verschenen 'Het verdriet van België', een van de meeste verkochte boeken in Vlaanderen, waarin hij de oorlogsjaren beschrijft. Claus schreef uiteraard nog veel meer dan dat; en naast schrijver was hij ook nog eens filmregisseur, dichter en schilder. Tijdens zijn rijke carrière verzamelde hij meer literaire onderscheidingen dan welke auteur dan ook. Enkele weken voor zijn 79e verjaardag overleed hij door euthanasie, op 19 maart 2008.

Inhoudsopgave

• De jonge jaren van Hugo Claus, een beginnend schrijver
• De jaren 1950: een eerste schuchtere doorbraak
• De jaren '60 en '70: turbulent jaren in Claus' privéleven
• 1980 en 1990: verschijnen van Het verdriet van België en grote onderscheidingen
• De laatste jaren van Claus' leven en zijn zelfgekozen dood

De jonge jaren van Hugo Claus, een beginnend schrijver

Hugo Claus werd onder de naam Hugo Maurice Julien Claus geboren op 5 april 1929 in Brugge. Zijn ouders woonden in het West-Vlaamse Kortrijk. Zijn vader (Joseph Claus) was een handelaar in schoolbenodigdheden en drukker; Claus' grootvader was dan weer een inspecteur van het katholiek onderwijs. De gelijkenis met het magnum opus van Claus, Het verdriet van België, is treffend. Claus moest reeds op zeer jonge leeftijd naar het pensionaat. Tijdens de Tweede Wereldoorlog studeerde hij aan het Koninklijk Atheneum in Kortrijk, daarna in Deinze. Dit is des te opmerkelijker, omdat er in die jaren nog een grote rivaliteit tussen katholieke scholen en staatsscholen - zoals het Atheneum - heerste. Claus wordt echter schoolmoe en besloot, na aan nog enkele scholen te hebben gestudeerd, om te stoppen met school.

Claus wordt dan gevelschilder, terwijl hij zijn vrije tijd invult met schrijven en schilderen. Rond 1947 zwerft Claus rond in Frankrijk, terwijl hij aan de kost komt als seizoensarbeider bij boeren. In deze periode schrijft hij enkele verhalen, die gepubliceerd worden in literaire tijdschriften en ook zijn eerste experimentele gedichten, in de bundels Kleine reeks en Registreren. In 1949 richt Hugo Claus, samen met Jan Walravens, Remy C. van de Kerckhove en de bekende schrijver Louis Paul Boon het tijdschrift Tijd en mens op, waarin avant-gardistische gedichten verschijnen van diverse auteurs. Op het einde van dit jaar vervult Claus zijn dienstplicht, waarbij hij redacteur wordt van het soldatentijdschrift. In deze periode schrijft hij Zonder vorm van proces, een gedicht.

De jaren 1950: een eerste schuchtere doorbraak

In 1950 komt Claus terecht in de beweging van Cobra (Copenhague-Brussel-Amsterdam). Dit is een verzameling experimentele kunstenaars, voornamelijk schilders, waartoe dus ook Claus behoort. In dat jaar verschijnt zijn romandebuut De Metsiers. Vanaf het einde van 1950 tot 1953 verblijft Claus in Parijs, waar hij contacten legt met andere schilders, zoals Karel Appel. In deze periode schrijft hij onder andere de roman De hondsdagen.

In de jaren 1953-1955 verblijft Claus, samen met zijn vriendin Elly Overzier, in Rome. Zij probeert daar een filmcarrière uit te bouwen, Claus zelf blijft schrijven. In het voorjaar van 1955 verhuizen Claus en zijn vriendin dan weer naar Gent, waar hij op 26 mei van dat jaar trouwt. In datzelfde jaar verschijnt de poëziebundel waaraan hij in het buitenland heeft gewerkt: De Oostakkerse gedichten. In 1958 wordt Suiker opgevoerd, een toneelstuk geschreven door Hugo Claus. In datzelfde jaar wordt hij benoemd tot ridder in de Orde van Leopold de Tweede. Dit is een eerste, zeer vroege en hoge onderscheiding.

De jaren '60 en '70: turbulent jaren in Claus' privéleven

In 1960 wordt zijn toneelstuk Mama, kijk, zonder handen! opgevoerd. In 1962 verschijnt De verwondering. Dit is een zeer complexe roman met meerdere vertellers die ook niet altijd even betrouwbaar zijn. Het hoofdpersonage Victor-Denijs de Rijckel geeft les aan leerlingen met een psychische stoornis. Ook in dit werk speelt de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol.

Het jaar daarop wordt Claus voor het eerst vader, van een zoon, Thomas. Deze debuteerde in 2010 met Lucas Somath - een roman die zowat unaniem afgekraakt werd. Simone van Saarloos schreef op Recensieweb: "Aan het einde van Lucas Somath hoop je alleen nog maar dat Claus zichzelf de zo pijnlijk ervaren lijdensweg van het schrijven niet meer aan doet – en hiermee ook de lezer ontziet." De zoon heeft helaas niet het talent van de vader geërfd.

In 1965 verhuist Claus weer, ditmaal naar Nukerke (tussen Oudenaarde en Ronse). In dat jaar regisseert hij zijn eerste speelfim, De vijanden. In 1967 wordt Claus voor de rechtbank gedaagd, en dat dan nog wegens zedenschennis: hij had in het toneelstuk Mariken van Nieumeghen drie naakte mannen op de bühne geplaatst. In 1969 wordt hij hiervoor veroordeeld tot vier maanden voorwaardelijke celstraf en 10.000 frank (250 euro) boete. In 1970 verhuist Claus weer, ditmaal naar het Nederlandse Amsterdam. Daar heeft hij een relatie met Kitty Courbois. Ook verschijnt in datzelfde jaar de poëziebundel Heer everzwijn. In 1972 verschijnt dan Het jaar van de kreeft, een van de topwerken van Claus, dat later ook verfilmd zal worden. Begin 1973 heeft Claus een relatie met Sylvia Kristel (1952-2012), met wie hij ook een kind krijgt. Zij is vooral bekend als actrice in de naaktfilms Emmanuelle. Pas in 1977 zal Claus naar zijn vrouw terugkeren en ook weer in Gent gaan wonen. 1978 is het jaar waarin Claus zijn schilderijen voor het eerst tentoonstelt en waarin de bundel Zwart verschijnt.

1980 en 1990: verschijnen van Het verdriet van België en grote onderscheidingen

In 1980 regisseert Claus de film Vrijdag, naar zijn eigen toneelstuk. Ook in dat jaar ging Jan zonder vrees in première, een monoloog en een aantal liedjes, gebracht door de acteurJan Decleir en geschreven door Hugo Claus. In 1982 wordt de novelle De verzoeking voor het eerst opgevoerd. In 1983 verfilmt Hugo Claus het meesterwerk van Hendrik Consciene: De leeuw van Vlaanderen. In datzelfde jaar verschijnt Claus’ meesterwerk: Het verdriet van België. In 1984 ontvangt hij de Staatsprijs voor deze roman. In 1985 verschijnt Alibi, waarvoor Claus de Herman Gorterprijs voor poëzie krijgt.

1986 is een minder jaar voor Hugo Claus: zijn vader, Joseph Claus, overlijdt op 20 februari van dat jaar. In 1987 verhuist Claus nog maar eens, ditmaal naar de Provence. Op negen november 1991 overlijdt Guido, de broer van Claus en een jaar later wordt bij Hugo prostaatkanker vastgesteld. In 1993 verschijnt er nog eens een poëziebundel, namelijk De Sporen. In datzelfde jaar trouwt Claus, met Veerle de Wit. Enkele weken na zijn huwelijk heeft Claus een auto-ongeval, waardoor hij lange tijd in het ziekenhuis lag.

Op 11 oktober 1996 wordt de roman De geruchten in Amsterdam en Antwerpen voorgesteld. Hiervoor krijgt Claus de Libris Literatuurprijs en de Aristeion Literatuurprijs (de prijs van de Europese Unie). De roman wordt alleen al in het eerste jaar acht keer herdrukt. Ook in 1996 wordt aan de universiteit van Antwerpen het studie- en documentatiecentrum Hugo Claus opgericht. In 1999 ontvangt Claus zijn zevende Staatsprijs, voor zijn ganse oeuvre.

De laatste jaren van Claus' leven en zijn zelfgekozen dood

In 2001 regisseert Claus de film De verlossing, gebaseerd op zijn eigen toneelstuk. In 2004 werd Claus 75 jaar en dit werd dan ook gevierd. Zo verschenen de romans van Hugo Claus in vier delen en de gedichten in 2 delen, beide in mooie verzamelbanden. Claus geeft het in deze periode op om nog gedichten te schrijven, omdat hij naar eigen zeggen geen erkenning meer krijgt.

Claus werd op het einde van zijn leven geconfronteerd met de ziekte van Alzheimer. Al was deze ziekte nog niet erg ver gevorderd, de grote angst om zichzelf te verliezen noopte hem ertoe om euthanasie te overwegen. Deze werd uiteindelijk uitgevoerd op 19 maart 2008. Al tijdens zijn leven had Claus het vaak aan de stok met de rooms-katholieke Kerk; zijn dood zorgde nog eens voor een stevige controverse. Veel kranten en andere media berichtten positief over zijn zelfgekozen dood, zozeer dat kardinaal Godfried Danneels, op dat moment aartsbisschop van Mechelen-Brussel, in zijn preek van Pasen zijn afschuw hierover uitsprak. Dat zorgde uiteraard voor nog meer controverse, culminerend in de toespraak van schrijver Erwin Mortier op de afscheidsceremonie van Claus: "Meneer de kardinaal, schaam je."

Hugo Claus wordt niet voor niets ‘de reus van de Vlaamse letteren’ genoemd. Hij is wat men noemt een Homo Universalis: hij is schrijver, dichter, tekenaar, regisseur, schilder, voordrager … Dat Hugo Claus werd genomineerd voor De Grootste Belg is geen toeval. Hij is misschien we de grootste Vlaamse schrijver van na de Tweede Wereldoorlog - al geeft het wel te denken dat Het verdriet van België verkozen werd tot meest ongelezen boek ...