Uit in Den Haag: Escher in Het Paleis

Wie kent de prenten van Escher niet waarin hij lijkt te spotten met de realiteit door op het eerste gezicht geloofwaardige constructies te creëren, die bij nadere beschouwing helemaal niet blijken te kunnen? In het voormalige winterpaleis van koningin Emma is een permanente tentoonstelling gewijd aan deze Nederlandse kunstenaar.

Escher

Maurits Cornelis Escher werd op 17 juni 1898 geboren in Leeuwarden als jongste zoon in het gezin. Hij doorliep de HBS, waar duidelijk werd dat hij goed was in tekenen, al vond zijn vader dat hij wel een degelijke opleiding moest krijgen. Hij studeerde enkele maanden bouwkunde in Delft, maar stapte in 1919 over naar de School voor Bouwkunde en Sierende Kunsten in Haarlem. Nadat hij in 1922 de school verliet, reisde hij regelmatig naar Spanje en Italië, waar hij zijn vrouw Jetta ontmoette. Ze kregen drie zoons.

Hij tekende toen voornamelijk landschappen, die we in latere werken terug zien komen en in Spanje bestudeerde hij de Moorse decoraties. Ook die vinden we terug in zijn werk. Escher woonde tot 1935 in Rome en verhuisde daarna, vanwege het voor hem onaanvaardbare regime van Mussolini, naar Zwitserland. In 1937 verhuisde hij naar België om in 1941 neer te strijken in Baarn. Hier woonde hij tot hij in 1970 naar het Rosa Spier Huis, een rusthuis voor bejaarde kunstenaars, verhuisde.
Hij overleed op 27 maart 1972 op 73-jarige leeftijd in Hilversum.

Werk

Escher bezat een grote technische vaardigheid. De methodes die hij voornamelijk gebruikte waren lithografie, houtsnede en houtgravure. In zijn beginjaren maakte hij voornamelijk landschappen. De prenten waar hij zo bekend mee geworden is, maakte hij pas na zijn veertigste. Gaandeweg was hij steeds meer geïnteresseerd geraakt in wiskundige vormen, hij verdiepte zich er in en liet zich erdoor inspireren.

Vlakvulling

Een techniek die Escher veel gebruikte was de vlakvulling, vaak mede geïnspireerd door de Moorse motieven. Patronen herhalen zich, waarbij de figuren soms transformeren van bv. vissen naar vogels of de figuren worden naar de randen toe steeds kleiner, wat een oneindigheidsperspectief oplevert.

Perspectief

Escher was ook gefascineerd door spiegelingen en maakt er in zijn werk veelvuldig -creatief- gebruik van. Ook verwerkt hij in zijn werk vaak meer gezichtspunten tegelijk, zoals bijvoorbeeld in zijn werk Drie werelden waar de bomen in de spiegeling in het water zichtbaar zijn, de bladeren die op het water drijven en de vis die in het water zwemt.

Onmogelijke constructies

Wellicht het meest bekend zijn de prenten van Escher 'die niet kunnen'. Voorbeelden hiervan zijn Waterval en Klimmen en dalen, waar mensfiguren trappen op en af lopen die met het begin- en eindpunt aan elkaar vastzitten. Een onmogelijke constructie dus.

Tentoonstelling

In het voormalig winterpaleis van Koningin Emma is een permanente tentoonstelling gewijd aan Escher en zijn werk. Bijna al zijn werken zijn er te zien. Het hoogtepunt is het in een cirkel opgestelde zeven meter lange werk Metamorfose III. Er wordt veel achtergrondinformatie gegeven en ook zijn er studies en schetsen te zien, wat een inkijkje geeft in de manier van werken van Escher. De tweede etage is een interactieve ruimte met o.a. een spannende vloer en een kamer waarin de bezoeker zelf in het perspectief van Escher kan stappen. Voor kinderen zijn er speurtochten.

Het Paleis

Koningin-moeder Emma kocht dit pand in 1896 en liet het uitgebreid verbouwen voor ze er na het huwelijk van koningin Wilhelmina in 1901 ging wonen. 's Zomers verbleef ze op Soestdijk. Alle vorstinnen gebruikten dit als hun werkpaleis tot in 1991 Paleis Noordeinde geschikt was gemaakt als werkpaleis. Het pand is verkocht aan de gemeente op voorwaarde dat het alleen voor culturele doeleinden gebruikt werd.

Sinds 2002 is hier de permanente tentoonstelling Escher in Het Paleis gevestigd. Hoe toepasselijk het is dat dit gebouw ervoor gebruikt wordt, blijkt wel uit de prachtige trap die naar de tweede verdieping lijkt te leiden, maar in werkelijkheid slechts tot aan de eerste verdieping komt. De tweede verdieping was voor het personeel en die gebruikte de achter de deurtjes weggewerkte personeelstrappen.

Praktisch

Het Paleis ligt aan het Lange Voorhout en ligt op loopafstand van het Centraal Station van Den Haag en is ook met tram en bus goed te bereiken. Parkeren kan in een van de nabijgelegen parkeergarages. Het is mogelijk om een combinatieticket te kopen met het Gemeentemuseum, Panorama Mesdag of Madurodam. Meer informatie is te vinden op de site van Escher in het Paleis.